به گزارش خبرنگار ایمنا، افزایش جمعیت و در نتیجه مهاجرت به شهرها و تمایل به شهرنشینی و رشد سریع آن موجب شده است تا شهرهای امروزی با مسائل زیادی مواجه شود، از این‌رو برای تمرکز فعالیت‌ها در راستای ساماندهی امور و رفع چالش‌های پیش‌آمده باید تشکیلاتی ایجاد شود تا بتواند به‌صورت سازمان‌یافته، اصولی و منظم به اداره شهر بپردازد.
«شهرداری» سازمانی است که در بیشتر کشورهای جهان ازجمله ایران اداره امور شهر را بر عهده دارد و بررسی عملکرد آن همواره مورد بحث و بررسی محققان و برنامه‌ریزان شهری بوده است؛ این شکل‌گیری مقیاس‌های جدید از رشد شهری طی چند دهه اخیر موجب شده است تا شهر و شهرسازی معاصر با چالش‌های نوینی مواجه شود، به‌طوری‌که توسعه و تغییرات شهری و شهرنشینی از مهمترین پدیده‌های دوران اخیر به‌شمار می‌رود.
بدیهی است که در نتیجه افزایش جمعیت و سکونت دائمی آن‌ها با تنوع اقشار مختلف انسانی مواجه خواهیم بود که این تنوع انسانی، تنوع نیازها، آداب و رسوم، علایق، درخواست‌ها و توانمندی را به‌دنبال خواهد داشت، لذا دست‌یابی به این مؤلفه‌ها از یک‌سو به شهروندان و از سوی دیگر به مدیریت شهری بستگی دارد و در این میان شهرداری به‌عنوان مدیریت شهر نقش کلیدی در فرآیند مدیریت و سازماندهی شهرها را بر عهده دارد.
درواقع کارکرد اصلی شهرداری فراهم‌ساختن زمینه مناسب و مساعد برای شکوفایی استانداردهای مطلوب شهرنشینی و ترویج فرهنگ شهروندی است و شهرداری به‌عنوان یکی از ضرورت‌های نظام اجتماعی با ساختاری نمایان می‌شود که تنها از طریق مداخله مردم امکان‌پذیر است؛ بنابراین می‌توان گفت عملکرد شهرداری به‌عنوان یکی از نهادها و شاید مهمترین نهاد در ساختار مدیرت شهری، نقشی مهم در کیفیت زندگی شهروندان دارد.
همزیستی جامعه بشری در قالب شهرها محقق می‌شود
علی شمس‌الدینی، دانشیار جغرافیای شهری با بیان اینکه برای سنجش عملکرد شهرداری می‌توان از دو روش عینی و ذهنی استفاده کرد، اظهار می‌کند: در روش عینی، عملکرد شهرداری با معیارها و استانداردها مورد مقایسه قرار می‌گیرد تا مشخص شود عملکرد آن تا چه حد به استانداردها نزدیک است، اما در روش ذهنی بررسی می‌شود که مردم به‌عنوان دریافت‌کنندگان خدمات و ذی‌نفعان طرح‌ها و برنامه‌ها تا چه حد از کیفیت عملکرد و خدمات شهری راضی هستند.
وی با اشاره به شهرنشینی به‌عنوان یکی از چالش‌های مهم جامعه بشری امروز می‌افزاید: رشد سریع و شتابان شهرنشینی در کشورهای رو به‌توسعه چندین پیامد منفی داشته است.
دانشیار جغرافیای شهری تصریح می‌کند: ارائه ناکافی مسکن و خدمات شهری مانند خدمات بهداشتی، پیدایش زاغه‌ها و مسکن‌های غیرقانونی و ویرانی زیست‌محیطی از پیامدهای منفی شهرنشینی شتابان بوده است، از این‌رو یکی از محورهای اساسی در تحلیل مسائل شهری، توجه به ساختار مدیریت در این جوامع است.
وی با اشاره به اهمیت مدیریت شهری در ایران به‌عنوان یکی از مهمترین و حساس‌ترین چالش‌های برنامه‌ریزان و متخصصان طی چند دهه گذشته می‌گوید: ارزیابی و مدیریت عملکرد، یکی از مباحث ویژه مدیریت منابع انسانی استراتژیک است و ابزار مناسب برای ارتقای عملکرد کارکنان و سازمان به‌حساب می‌آید؛ در صورتی‌که مدیریت عملکرد با ملزومات و پیش‌نیاز آن در سازمان طراحی و اجرا شود، می‌تواند بخشی از مشکلات سازمان را شناسایی و برای رفع آن‌ها راهکارهای عملی ارائه کند.
شهرداری زمانی در رسیدن به اهداف خود و حفظ تعادل بین نیازهای حال و آینده موفق خواهد شد که شهروندان از عملکرد سازمانی رضایت کامل داشته باشند و این رضایت منجر خواهد شد تا آن‌ها در انجام امور و مسئولیت‌ها حضور فعال‌تری داشته باشند.
شمس‌الدینی با بیان اینکه یکی از راهبردهایی که از طرف دنیای متمدن برای پاسخگویی به نیازهای ساکنان شهری موردتوجه قرارگرفته، ایجاد نهادی به نام شهرداری است، می‌گوید: در واقع شهرداری به‌عنوان نهادی محلی و غیردولتی به‌منظور اداره امور محلی و ارائه خدمات لازم با هدف مدیریت و توسعه کالبدی، اقتصادی و اجتماعی در محدوده‌های شهر و اطراف آن به‌وجود آمده و وظیفه آن رسیدگی به نیازهای مشترک شهروندان بوده که هرکدام از افراد به‌تنهایی قادر به برآورده‌ساختن این نیازها نیستند.
وی با اشاره به اینکه نبود رضایت اجتماعی شهروندان برای هر نظام اجتماعی می‌تواند منجر به بروز مشکلاتی شود، می‌افزاید: استمرار این نارضایتی منجر به‌جدایی شهروندان از این نهاد اجتماعی و زمینه‌ساز بسیاری از ناهنجاری‌های اجتماعی خواهد شد.
شمس‌الدینی ادامه می‌دهد: شهرنشینی در ایران طی دهه‌های اخیر رشد شتابانی داشته که منجر به بروز مسائلی چون تمرکز جمعیت، آلودگی، حاشیه‌نشینی، کمبود مسکن، مهاجرت روستاییان و مشکلاتی از این قبیل شده است، این مشکلات وجود یک سیستم مدیریتی جدید شهری را طلب می‌کند تا فرآیند تدوین و اجرای خط مشی‌های عمومی در زمینه‌های اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و فرهنگی را با مشارکت سازمان‌های جامعه مدنی و رعایت اصول مشارکت، پاسخ دهد.
این دانشیار جغرافیای شهری خاطرنشان می‌کند: طی سال‌های اخیر طراحی و اجرای نظام ارزیابی عملکرد شهرداری‌ها با استفاده از دیدگاه شهروندان موردتوجه شهرداری‌ها و حکومت‌های محلی کشورهای مختلف جهان، اعم از کشورهای توسعه‌یافته و در حال توسعه و همچنین کشورهایی با نظام سیاسی واداری مختلف قرارگرفته است.
وی تاکید می‌کند: در جامعه امروز نیاز بشر به همزیستی در سطح بالایی احساس می‌شود و این همزیستی در قالب شهرها تحقق پیدا می‌کند.
نقش مهم شهرداری در تأمین کیفیت زندگی شهروندان
میثم رضایی، دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری با اشاره به اینکه سازمان اداره کننده شهرها، شهرداری است، اظهار می‌کند: این سازمان مسئولیت مدیریت شهری را برعهده دارد و نظام مدیریت شهری یک سازمان گسترده متشکل از تمام عناصر و اجزای رسمی و غیررسمی ذی‌ربط و مؤثر در ابعاد مختلف اجتماعی، اقتصادی و کالبدی حیات شهرها با هدف اداره، هدایت، کنترل و توسعه همه‌جانبه و پایدار شهر است.
وی با بیان اینکه در تعریف مدیریت شهری، شهرداری همواره به‌عنوان رکن اجرایی آن محسوب می‌شود، می‌افزاید: در ارتباط با فلسفه تشکیل شهرداری رایج‌ترین نظریه تشبیه حکومت، دولت و نهادهای دولتی به شرکت‌های تعاونی است.
این دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری تصریح می‌کند: براساس این نظریه شهرداری یک شرکت یا سازمان تعاونی است که مردم یک شهر، سهامداران قهری آن هستند و سهامداران از میان خود عده‌ای را به‌عنوان نماینده در شورای اسلامی شهر (همانند هیئت مدیره شرکت تعاونی) انتخاب می‌کنند و اداره امور شهر را به آن‌ها می‌سپارند؛ بنابراین همان‌گونه که در شرکت‌های تعاونی متداول است، آن‌ها شخصی را که صلاحیت علمی و عملی و اخلاقی کافی برای اداره شهر و شهرداری داشته باشد، به‌عنوان شهردار انتخاب و اداره امور شهر را به عهده او می‌گذارند و خود در کار او نظارت می‌کنند.
وی ادامه می‌دهد: در پرتو دیدگاه حکمرانی خوب، لازم است سازمانی که مدیریت امور عمومی جامعه را بر عهده دارد، شفاف، پاسخگو و قانون‌مدار باشد و لازمه دست‌یابی به ویژگی‌هایی مانند شفافیت و پاسخگویی زمانی میسر است که تعاریف دقیقی از شهروندی، آگاهی شهروندی و رضایت‌مندی از عملکرد این سازمان‌ها و وجود داشته باشد.
رضایی معتقد است تمام این افراد جایگاهی برابر، حقوق، وظایف و تکالیف متناسب با این پایگاه دارند یا به‌عبارت دیگر شهروندی، سطح برقراری ارتباط با نهادهای جامعه و توانایی تحلیل مسائل اجتماعی، سیاسی، فرهنگی و اقتصادی همراه با مراقبت از محیط زندگی خود است؛ درواقع آگاهی شهروندی به‌معنای شناخت شهروندان از وظایف حکومت و شهرداری در قبال شهروندان و تلاش برای تحقق حقوق و اجرای تعهدات خود است.
این دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری می‌گوید: آگاهی از حقوق شهروندی موجب می‌شود که مشارکت شهروندان در امور شهری از مراتب پایداری، استمرار و مسئولیت‌پذیری بیشتری برخوردار شده و نتیجه‌بخش‌تر شود، چراکه آگاهی از حقوق شهروندی زمینه انجام وظایف دوجانبه را فراهم می‌کند.
وی با بیان اینکه واژه رضایت‌مندی در فرهنگ لغت به‌معنای برآورده‌کردن یا مایه خشنودی است، اضافه می‌کند: به ایجاد حالت شادمانی، خشنودی و مطلوبیتی که در نتیجه تأمین نیازها و برآورده‌کردن تقاضاها و نیازهای مراجعه‌کننده توسط ارائه دهنده خدمت ایجاد می‌شود، رضایت‌مندی گفته می‌شود.
رضایی می‌افزاید: گروهی دیگر ارزیابی افراد از کیفیت خدمات یا کالاهای دریافت شده را رضایت‌مندی تلقی می‌کنند که تفاوت بین عملکرد و انتظار است؛ اگر عملکرد برابر یا بالاتر از حد انتظار باشد، مشتری راضی و اگر انتظارات بیش از عملکرد باشد، مشتری ناراضی است.
این دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری ادامه می‌دهد: درواقع رضایت‌مندی یک فرآیند است که طی قیاس میان عملکرد مورد انتظار و عملکرد واقعی به‌وجود می‌آید، از این‌رو می‌توان گفت رابطه بین توقعات و رضایت‌مندی، رابطه مستقیم است و رضایت‌مندی شهروندان را می‌توان عکس‌العمل مؤثر آن‌ها به عملکرد سازمان شهرداری دانست.
وی رضایت‌مندی را یکی از مهمترین معیارهای سنجش عملکرد سازمانی می‌داند و تاکید می‌کند: یکی از این سازمان‌ها، شهرداری است، به‌طوری‌که عملکرد این سازمان می‌تواند نقش بسزایی در ساماندهی امور و ایجاد رضایت در شهروندان داشته باشد.
رضایی خاطرنشان می‌کند: رضایت‌مندی کلی شهروندان به‌عنوان یک قضاوت جمعی، در ارتباط با عملکرد شهرداری با توجه به کیفیت خدمات شهری تعریف می‌شود و در واقع شهروندانی که عملکرد شهرداری به‌صورت مستقیم یا غیرمستقیم بر کیفیت زندگی آن‌ها تأثیرگذار است، به‌خوبی می‌توانند تشخیص دهند که آیا شهرداری انتظارات آن‌ها را برآورده کرده است یا خیر.
رضایت شهروندی و احساس مسئولیت، قانون‌مدار و برخورد فعال و مسئولانه با رخدادهای شهری می‌تواند یکی از سرمایه‌های اصلی مدیریت شهری قلمداد شود، از این‌رو بازگرداندن آرامش به شهروندان، تقویت روحیه مشارکت‌جویی آن‌ها نسبت به تصمیم‌های شهری و افزایش میزان همدلی شهروندان با مدیریت شهری به‌طور عام و با شهرداری به‌صورت خاص، در چارچوب تأمین خواسته‌ها و نیاز آن‌ها و افزایش رضایت‌مندی از مدیریت شهری به‌ویژه نهاد شهرداری قابل حل است.
این دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری می‌گوید: یک شهروند از عملکرد عمومی تا حدی رضایت دارد که آن عملکرد مطابق آرزوها و خواسته‌های مورد نظر او باشد، باید توجه کرد که این عملکرد در بعد عینی نبوده بلکه درک شهروندان از عملکرد واقعی است؛ رضایت‌مندی شهروندان از عملکرد شهرداری، عامل اصلی بهبود مستمر در فرایند کارهایی است که برای افزایش کارایی و بهبود کیفیت مدیریت جامعه شهری صورت می‌گیرد.
وی با بیان اینکه رضایت از عملکرد شهرداری و دیگر سازمان‌های خدماتی شهری می‌تواند منجر به افزایش حس همکاری و درنتیجه افزایش عمل مشارکتی فرد شود، تصریح می‌کند: این افزایش مشارکت و حس همکاری منجر می‌شود شهرداری‌ها به‌نحو بهتری مسئولیت‌های خود را انجام دهند و از طرفی منجر به مشارکت شهروندان و حضور آن‌ها در جریان تصمیم‌گیری و اجرا می‌شود.
این دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری با تاکید بر اینکه شهرداری و عملکرد آن، نقش مهمی در تأمین کیفیت زندگی شهروندان دارد، ادامه می‌دهد: عملکرد این سازمان مورد نظر شهروندان است و آن را با سطح خواسته‌های خود مقایسه می‌کنند و اگر بین عملکرد ادراک شده با استاندارها و خواسته‌های آن‌ها شکاف باشد، احساس نارضایتی می‌کنند.
وی ادامه می‌دهد: این عملکرد می‌تواند منطبق با عملکرد واقعی شهرداری یا متفاوت از آن باشد، لذا عملکرد شهرداری را نیز می‌توان بر اساس مجموعه معیارها و استاندارها سنجید.
رضایی خاطرنشان می‌کند: رضایت شهروندان از عملکرد شهرداری از این نظر حائز اهمیت و مطالعه است که نقش مهمی در ایجاد اعتماد بین شهروندان و شهرداری و مسئولیت‌پذیری و علاقه آن‌ها برای پشتیبانی از این سازمان عمومی در ابعاد مختلف دارد.
نظر شما