به گزارش خبرنگار ایمنا، براساس آخرین آمار ارائه‌شده از سوی گمرک، ایران در ۱۰ ماهه سال گذشته افزون بر ۱۷۰ هزار کیلوگرم زعفران را به ۵۹ کشور جهان صادر کرده است.
از اروپا گرفته تا آفریقا، کشورهای عربی، همسایگان اطراف، همگی از مشتریان زعفران ایرانی هستند و در میان این بازارهای هدف، امارات با خرید بیش از ۵۴ هزار کیلوگرم زعفران به ارزشی بالغ‌بر ۶۱ میلیون و ۷۳۹ هزار دلار عمده‌ترین مشتری برای زعفران ایران است.
در این حال باوجودآنکه بنا بر گفته مسئولان این حوزه ۹۵ درصد از زعفران دنیا را ایران تأمین می‌کند اما طی چند سال گذشته، کشورهای چین، افغانستان، اسپانیا، هنگ‌کنگ و امارات وارد این عرصه شده و به رقیبی در تولید و فروش زعفران، برای ایران تبدیل‌شده‌اند.
اما موضوع مورد توجه آنکه اخیراً اخباری مبنی بر فروش زعفران ایرانی به نام و کام افغانستانی‌ها منتشرشده است، این‌چنین که زعفران ایرانی با روش‌های رسمی و غیررسمی به‌طورفله‌ای از کشور خارج و در کشورهایی مانند افغانستان بسته‌بندی و سپس صادر می‌شود و قابل تأمل آنکه کشور افغانستان در بازارهای جهانی مدعی شده تولیدکننده باکیفیت‌ترین زعفران جهان است.
موضوعی که منوچهری دبیر شورای ملی زعفران نیز با تأیید آن عنوان می‌کند بخشی از زعفران ایران به‌صورت غیرقانونی و قاچاق وارد کشور افغانستان می‌شود، سپس این محصول با نام و برند ملی این کشور به بازارهای دیگر می‌رسد.
جریان از این قرار است که قاچاقچی زعفران، با خرید این محصول بدون آنکه پرداخت‌کننده هزینه‌های مرتبط با صادرات باشد و الزامی هم برای بازگشت ارز حاصل از صادرات داشته باشد، زعفران تولیدشده در ایران را در آن‌طرف مرز عرضه می‌کند و خریدار، خود تصمیم به چگونگی فروش محصول در بازارهای هدف می‌گیرد.
رئیس کمیسیون تجارت اتاق بازرگانی خراسان نیز با صحه گذاردن بر این مورد اظهار می‌کند: تعرفه صادرات زعفران از کشور ایران به چین و هند بیش از ۲۵ درصد است اما تعرفه صادرات از افغانستان به این دو کشور، صفر است، ازاین‌رو برخی از بازرگانان، زعفران خود را به افغانستان برده و ازآنجا به این کشورها صادر می‌کنند تا بتوانند از تعرفه صفر استفاده کنند.
در اندیشه ارتقای جایگاه صادراتی زعفران
و حالا بحث اصلی آنکه ایران با دارا بودن رتبه برتر تولید زعفران، چگونه می‌تواند در صادرت این محصول هم پیشتاز باشد و چگونه می‌تواند جایگاه خود را تثبیت کند؟
واقعیت آن است که ارزش‌افزوده زعفران یا طلای سرخ به میزانی است که می‌تواند به‌عنوان جایگزینی برای درآمدهای نفتی مطرح باشد. بر این اساس مهم‌ترین نکته‌ای که تقریباً اغلب فعالان و مسئولان حوزه زعفران به آن اشاره می‌کنند آن است که همراه با تولید، صادرات هم ارتقا یابد تا کشورهای رقیب جایگزین ما نشوند. هرچند اکنون کم‌وبیش، این اتفاق را شاهد هستیم ولی هنوز هم، ایران دارای رتبه نخست کیفیت و تولید زعفران است و این قابلیت، امکان بازپس‌گیری جایگاه این محصول را فراهم می‌کند.
در این حال دلایلی چون تحریم‌ها و افت مراودات بین‌المللی محدودیت‌هایی را برای صادرات این محصول موجب شده است که البته باوجود آوازه زعفران ایرانی می‌توان کشورهای دیگر را جایگزین نمود اما به‌شرط آنکه موانع داخلی برطرف شود.
به نظر می‌رسد اتخاذ تدابیری اجرایی برای جلوگیری از قاچاق زعفران در اولویت قرار دارد، اقدامی که انجام آن توسط سودجویان، به کاهش صادرات زعفران دامن زده است، همان‌طورکه چندی پیش زعفران‌های ارسالی به اسپانیا به دلیل غیرارگانیک‌بودن، بازگشت خورد.
نکته بسیار مهم دیگر، بسته‌بندی و برندسازی زعفران است زیرا این اتفاق باعث می‌شود به‌جای صادرات فله‌ای این محصول باقیمت کمتر، با بسته‌بندی و برندسازی، زعفران باصرفه اقتصادی بسیار بیشتر، عرضه شود.
اما راهکار دیگر ازنقطه‌نظر عده‌ای ورود این محصول به صنایع تبدیلی است، این‌گونه که محصولات دیگری چون دارو با زعفران تولید شود که تأکید می‌شود دولت حمایت‌های لازم را برای این منظور، انجام دهد.
درمجموع اگر خواهان بهره‌مندی از ارزش‌افزوده محصول درآمدزایی چون زعفران در داخل کشور هستیم و به‌جای استفاده کشورهای دیگر از این تولید داخلی، متمایل به این رخداد خوشایند در ایران باشیم، ضرورت دارد با تدابیری چون بسته‌بندی مناسب، برندسازی و فرآوری این محصول، مانع سوءاستفاده دیگران از زعفران ایرانی شویم.
بهره‌مندی کشورهای دیگر از مزیت صادراتی زعفران ایران
احمدرضا همتی، فعال و کارشناس کشاورزی بابیان اینکه ایران برترین تولیدکننده زعفران در جهان است به خبرنگار ایمنا می‌گوید: سال‌های زیادی زعفران از محصولات صادراتی مزیت‌دار کشاورزی ایران بوده است اما به دلیل نبود تکنولوژی لازم و کافی به‌ویژه در زمینه بسته‌بندی، هنوز جایگاه قابل قبولی را به دست نیاورده است.
وی با بیان اینکه با وجود نبود تجهیزات و امکانات مورد نیاز، ایران بخش قابل‌توجهی از صادرات زعفران خود را به‌طورفله‌ای انجام می‌دهد، می‌افزاید: کشورهای خریدار هم با برندسازی و بسته‌بندی مناسب، زعفران ایرانی را به نام خود در بازارهای هدف عرضه می‌کنند.
به گفته این عضو اتحادیه محصولات کشاورزی، البته نه تنها زعفران، بلکه محصولات دیگری هم با این روش به کشورهای دیگر صادرشده و آن‌ها به نام خود در دنیا عرضه می‌کنند. چه بسا خرید فله‌ای یک محصولی مانند زعفران توجیه اقتصادی بالاتری برای کشورهای دیگر دارد.
وی در ارتباط با ورود افغانستان به بازار زعفران ایرانی و فروش به نام خود، می‌گوید: مرز مشترک افغانستان با خراسان که از مراکز عمده تولیدکننده زعفران است، باعث شد کارگران افغانی با انتقال پیاز زعفران به افغانستان بتوانند میزان تولیدات این محصول را در زمین‌های خود افزایش دهند.
همتی تاکید می‌کند: ضمن آنکه زعفران ایرانی هم به‌آسانی از طریق فروش فله‌ای یا قاچاق به افغانستان منتقل‌شده و در آنجا با برندسازی و بسته‌بندی مناسب به بازارهای هدف فروخته می‌شود.
وی یادآور می‌شود: به دلیل شرایط بهتر حضور افغانستانی‌ها در بازارهای بین‌المللی، آن‌ها از این مزیت استفاده می‌برند و محصولی که ایران نمی‌تواند به کشورهای دیگر صادر کند توسط افغان‌ها و به نام خودشان عرضه می‌شود. حال‌آنکه هر کشور خریدار فله‌ای زعفران از ایران، می‌تواند با انجام فرایندهای مورد نیاز، چنین اقدامی را انجام دهد.
این کارشناس اظهار می‌کند: البته افغانستان ضمن استفاده از زعفران ایران، به دلیل اقلیم مناسب خود، تولیدکننده زعفران باکیفیتی نیز است. به علاوه چین هم از دیگر کشورهایی است که با تولید زعفران و صادرات بالای این محصول، رقیب ایران شده است هرچند زعفران چندان باکیفیتی تولید نمی‌کند اما باوجود تجهیزات لازم برای تولید بالا و بسته‌بندی‌های مناسب، توانسته است گوی رقابت را برباید.
قطعاً توجه به این اتفاقات در جهت حفظ جایگاه صادراتی زعفران ایران، ضرورت بالایی دارد.
گزارش از: نفیسه زمانی نژاد؛ خبرنگار اقتصادی ایمنا
نظر شما