به گزارش خبرنگار ایمنا، زمین‌شناسی یکی از علوم مهم و کاربردی است که در راستای شناخت اجزای تشکیل‌دهنده زمین، فرآیندهای زیرزمینی و سایر ویژگی‌های سیاره بسیار حائز اهمیت است. این علم در زمینه‌های مختلفی کاربرد دارد که یکی از مهم‌ترین آن‌ها بررسی ساختار و رفتار زمین است.
به‌طورکلی انسان‌ها همواره با استفاده از علم زمین‌شناسی تلاش می‌کنند که محیط زندگی خود را بهتر بشناسند. در این راستا شناخت شرایط زمین‌شناسی کشور از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است و ایران نیز در بین سایر کشورهای جهان دارای ویژگی‌های منحصربه‌فردی از نظر زمین‌شناختی است که یکی از این ویژگی‌ها وجود شرایط خاص کوه‌زایی منطقه ایران است.
در زمین‌شناسی ایران، این باور وجود دارد که سرزمین ایران در بخش میانی کوه‌زایی آلپ _هیمالیا قرار گرفته است که از باختر اروپا آغاز و پس از گذر از ترکیه، ایران، افغانستان تا تبت و شاید تا نزدیکی‌های برمه و اندونزی ادامه دارد. جایگاه زمین‌شناختی ویژه این کوه‌ها در فصل مشترک دو قاره اوراسیا و گندوانا سبب شده تا درباره چگونگی پیدایش این نوار چین‌خورده دو نظریه بزرگ‌ناودیس تتیس و زمین ساخت ورقه‌ای مورد بحث قرار گیرد.
برای شناخت بیشتر ویژگی‌های زمین‌شناختی سرزمین ایران و بررسی بیشتر شرایط این منطقه با علی‌خان نصراصفهانی دانشیار گروه زمین‌شناسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد اصفهان گفت‌وگویی انجام داده‌ایم که در ادامه می‌خوانید:
به طور کلی شرایط زمین شناختی ایران چگونه است؟
اگر بخواهیم در رابطه با شرایط زمین‌شناختی ایران صحبت کنیم، ابتدا باید به این مسئله اشاره کرد که ایران از نظر کوه‌زایی در شرایط به‌خصوصی قرار گرفته است. در این منطقه فرآیند کوه‌زایی از مسیرها و جهت‌های مختلفی در حال انجام است.
دلیل وجود فرآیند کوه‌زایی در ایران چیست؟
یکی از دلایلی که باعث شده در منطقه ایران فرآیند کوه‌زایی صورت بگیرد، شرایط تکتونیکی صفحات زمین است. در این منطقه همواره شاهد حرکت صفحه شمال شرق ایران که تحت عنوان بلوک یا صفحه عربستان شناخته می‌شود به سمت ایران هستیم. علاوه بر این مسئله فعل و انفعالات بلوک توران که در شمال ایران قرار دارد به فرآیند کوه‌زایی کمک می‌کند.
در منطقه ایران خرده‌قاره لوت مشاهده می‌شود که به صورت مثلثی در این منطقه قرار گرفته است و همواره دو روند کوه‌زایی در این محدوده مشاهده می‌شود که تحت عنوان رشته کوه زاگرس و البرز شناخته می‌شوند. روند کوه‌زایی که در ایران مشاهده می‌شود، در مقیاس جهانی عظمت دارد.
ساختار زمین‌شناسی ایران چه مزایایی دارد؟
مشاهده چنین شرایطی از نظر زمین‌شناختی در ایران، باعث شده است که همواره شاهد تنوع اقلیم و مورفولوژی باشیم. با توجه به این مسئله همواره مجموعه‌هایی از کوه در کنار دشت مشاهده می‌شود، همچنین مجموعه‌های مختلفی از نظر اقلیمی در این منطقه وجود دارد. درواقع شرایط مورفولوژیکی و اقلیمی منطقه باعث شده که همواره چهار فصل در ایران جریان داشته‌باشد.
فرآیند کوه‌زایی در منطقه ایران چه تأثیراتی به همراه دارد؟
وجود کوه‌ها در منطقه ایران، از حرکت ابرهای آسمان جلوگیری می‌کند و این مسئله شرایط به‌خصوصی را برای ایران به‌وجود می‌آورد. درواقع شرایطی که در منطقه ایران حاکم است در جهت بادهای در حال حرکت، ابرها و فرآیندهای زیست‌محیطی مختلف تأثیرگذار بوده است. به بیان دیگر شرایط زمین‌شناسی ایران باعث شده در این منطقه شرایط اقلیمی، آب و هوایی و مورفولوژیکی ویژه ایجاد شود و تمام این مسائل ناشی از تغییر شکل زمین بر اثر فرآیندهای زمین‌شناسی است.
یکی دیگر از نکاتی که در رابطه با کوه‌زایی در این منطقه مورد توجه قرار می‌گیرد، موضوعی است که فرآیند کوه‌زایی طی چند میلیون سال گذشته تاکنون باعث شده که شاهد عقب‌نشینی دریا و اقیانوس‌ها باشیم و در این شرایط بخش‌هایی از زمین که زیر آب بوده، بالا آمده است. درواقع دریاها و اقیانوس‌ها به واسطه شرایط کوه‌زایی به سمت خلیج فارس و دریای مازندران عقب‌نشینی کرده است.
ساختار زمین‌شناسی ایران چه مشکلاتی دارد؟
به طور کلی از نظر شرایط زمین‌شناختی، با توجه به اینکه در ایران فرآیندهای کوه‌زایی بسیاری مشاهده می‌شود، همواره در این منطقه شاهد زمین‌های زلزله‌خیز هستیم. در ایران فعالیت گسل‌ها چه به صورت امتدادلغز که جابه‌جایی افقی لایه‌های زمین است و چه به صورت وزنی که جابه‌جایی عمودی و ارتفاعی است، قابل مشاهده است.
با توجه به این مسئله می‌توان گفت که ایران از شرایط ویژه‌ای در حوزه زمین‌لرزه و لرزه‌خیزی برخوردار است و به همین دلیل همواره باید هشیار باشیم.
سخن آخر...
در رابطه با منطقه ایران می‌توان گفت که از نظر تاریخ زمین‌شناسی، این منطقه در گذشته به بلوک لوت محدود بوده است. بلوک لوت در اقیانوس از سمت جنوب به شمال در حال حرکت بوده است و طی یک دوره زمانی زمین‌شناسی خاصی تحت عنوان تریاس از خط استوا عبور می‌کند.
بعد از آن و در دوره زمانی کرتاسه شرایطی بر زمین حاکم می‌شود که باعث برخورد پوسته‌های اقیانوسی به یکدیگر و از بین رفتن آن‌ها می‌شود. در این شرایط قاره‌های مختلف نیز با یکدیگر برخورد می‌کند و عملاً از دوره کرتاسه تا به امروز شکل کنونی ایران به‌وجود آمده است.
نظر شما