به گزارش خبرنگار ایمنا، در زمان‌های نه‌چندان‌دور تئاتر کمدی در اصفهان شهره خاص‌وعام بود، به‌گونه‌ای که نصف‌جهان را از دیرباز به نام تئاتر کمدی می‌شناسند؛ نمایش‌هایی که با حضور حداکثر شهروندان اصفهانی حتی افرادی از سراسر کشور برگزار می‌شد و افرادی چون مانایاد ارحام صدر، ناصر فرهمند و نصرالله وحدت، تنور داغ این حوزه از نمایش را گرم می‌کردند.
تئاتر کمدی در آن دوران به‌اندازه‌ای در اصفهان رونق داشت که حتی از دیگر شهرهای کشور و پایتخت نیز برای تماشای تئاتر به اصفهان می‌آمدند، به‌نوعی که این استان مهد شکوفایی و رونق تئاتر کمدی شد، اما اکنون سال‌هاست که این شکوه بنا به دلایل مختلف ازدست‌رفته و چند سال شیوع کرونا این افول را چندبرابر کرده است؛ از طرفی اجرای تئاترهای هجو، نه‌تنها در اصفهان بلکه در تمام کشور موجب شده که تئاتر کمدی فاخر به حاشیه رانده شود و در اصفهان شاخصه‌های تئاتر کمدی که از قدیم به‌عنوان یک سبک پایه‌گذاری شده بود روزبه‌روز رو به انحطاط رود.
اما نزدیک به چهار سال است که دفتر تخصصی هنرهای نمایشی شهرداری اصفهان، جهت ارتقای تئاتر فاخر کشور و معرفی و تقویت تئاتر کمدی این شهر، جشنواره‌ای را در سطح ملی با عنوان «خندستان» برپا کرده است؛ امسال پنجمین دوره از این جشنواره باوجود تغییر رویکرد از نمایش‌نامه‌نویسی به اجرای نمایش از حیث تعداد آثار رکوردی را به خود اختصاص داده که این امر نویدبخش گام نهادن در مسیری درست و روبه‌رشد است.
هرچند برگزاری جشنواره ملی تئاتر کمدی «خندستان» در اصفهان طی پنج سال متوالی، می‌تواند به بازگشت قدرت اصفهان در زمینه تئاتر کمدی کمک شایان توجهی کند، اما این پرسش مطرح می‌شود که این جشنواره بعد از پنج دوره چه سیاست‌ها و راهبردی‌هایی را باید دنبال کند که ایمنا در گزارش پیش رو طی گفت‌وگو با مسئولان انجمن هنرهای نمایشی استان‌ها، به این موضوع پرداخته است.
خندستان بهترین بستر برای فرهنگ‌سازی، تئاتر کمدی
نوید جعفری، نایب‌رئیس انجمن هنرهای نمایشی و مدیر منطقه تئاتر شیراز درباره وضعیت تئاتر کمدی در کشور به ایمنا می‌گوید: تئاتر کشور در تمام شاخه‌ها ازجمله تئاتر کمدی وضعیت چندان مناسبی را به‌ویژه در استان‌ها ندارد.
وی می‌افزاید: یکی از مهم‌ترین علل نامناسب‌بودن وضعیت تئاتر کمدی در کشور، نبود حمایت‌های مالی از هنرمندان این عرصه است، چراکه آن‌طورکه باید از آن‌ها حمایت صورت نمی‌گیرد، به‌ویژه اینکه در شهرستان‌ها هنرمندان فعالی هستند که با دست خالی به کار در این زمینه می‌پردازند.
نایب‌رئیس انجمن هنرهای نمایشی اظهار می‌کند: در بخش تئاتر کمدی به‌طورمعمول نمایش‌هایی که در جنگ‌های شادی و برنامه‌های مناسبتی اجرا می‌شوند به دلیل اینکه آورده مالی بیشتر موردحمایت واقع‌شده‌اند و تئاترهایی با مضمون اجتماعی کمتر دیده می‌شوند.
جعفری ادامه می‌دهد: جشنواره خندستان برای عموم هنرمندانی که در زمینه تئاتر کمدی فعال هستند تا حدود زیادی شناخته‌شده است؛ اما نکته اصلی در برگزاری جشنواره‌ها این است که اگر به اجرای چند نمایش حاضر در جشنواره و اعطای جوایز به تعدادی از این آثار بسنده شود در بعد انجام کار حرفه‌ای چندان نقش مهمی ایفا نشده است.
این کارگردان با ۲۵ سال سابقه کار هنری در حوزه تئاتر تصریح می‌کند: یکی از پیشنهادها برای بهتر برگزار شدن جشنواره خندستان، اجرای عمومی کارهای برگزیده این جشنواره با حمایت مسئولان در سراسر کشور است که در این صورت می‌تواند تئاتر کمدی و جشنواره خندستان بیش‌ازپیش به هنرمندان معرفی شود.
وی خاطرنشان می‌کند: یکی از انتقاداتی که به‌تمام جشنواره‌ها وارد می‌شود، قبول نکردن آثاری با نمایش‌نامه‌های هنرمندان غیرایرانی است که اگر این مشکل رفع شود، می‌تواند به پیشرفت تئاتر کشور نیز کمک کند.
جعفری می‌گوید: کارکرد جشنواره‌ها، جذب مخاطب و عموم مردم در راستای رونق‌بخشی به برگزاری هر چه بهتر آن‌ها است، اما چند سالی است در کشور دچار جشنواره‌زدگی شده‌ایم.
وی می‌افزاید: برای تولید آثار فاخر در جشنواره خندستان، تقویت این جشنواره و معرفی هر چه بیشتر آن به مخاطبان، همچنین افزودن سانس‌هایی برای حضور کودکان و نوجوانان به این جشنواره‌ها در راستای ترغیب استعداد آن‌ها به سمت کار در حوزه تئاتر، می‌تواند در این زمینه مؤثر واقع شود.
نایب‌رئیس انجمن هنرهای نمایشی شیراز تصریح می‌کند: شهرداری اصفهان حمایت‌های خوبی را از حوزه تئاتر این شهر انجام می‌دهد و این کار باید به تمام شهرداری‌ها و نهادهای متولی امر فرهنگی در سراسر کشور تعمیم یابد و این فرهنگ به‌صورت یک قانون اجرایی شود.
وی خاطرنشان می‌کند: بزرگ‌ترین مشکل تئاتر کمدی و هنرمندان این عرصه، نبود حمایت مالی است چراکه تئاتر کمدی برای اجرا نیاز به تبلیغات، گریم، دکور و لباس دارد و زمانی که شهرداری‌ها طبق قانونی که برای آن‌ها مصوب می‌شود تعدادی از بلیت‌های این تئاتر را به‌صورت پیش‌خرید تهیه کنند، به‌طورحتم تولیدات و آثار بهتر و فاخری را نیز از هنرمندان تئاتر کمدی شاهد خواهیم بود.
مدیر منطقه تئاتر شیراز می‌گوید: بهترین بستر برای فرهنگ‌سازی، از هر دریچه‌ای کمدی است؛ زیرا می‌توان با زبان طنز فرهنگ شهروندی و سبک زندگی را نیز در بین مردم ترویج داد.
ظرفیت‌های خندستان به‌درستی در کشور معرفی نشده است
حسین کریمی، مسئول انجمن هنرهای نمایشی استان هرمزگان به ایمنا می‌گوید: تئاتر شاد، زمینه‌ساز حضور، جذب و ترغیب مردم به سمت‌وسوی صحنه‌های تئاتر است.
وی می‌افزاید: با توجه به اینکه این روزها مردم در بحث نشاط و امید به طنز و شادی بیش از پیش نیاز دارند، به‌طورحتم از کارهای نمایشی کمدی نیز استقبال خوبی خواهند کرد، اما این رویدادها در استان‌ها کم‌رنگ شده است.
مسئول انجمن هنرهای نمایشی استان هرمزگان تصریح می‌کند: اگر بستر ملی و فضایی مناسب در تمام استان‌ها برای برگزاری جشنواره‌های کمدی ایجاد شود، به‌طورحتم با استقبال خوب مردم نیز مواجه خواهد شد.
وی می‌گوید: بارها فراخوان جشنواره خندستان را مشاهده کرده‌ام و معتقدم این رویداد، ارزشمند است اما در کشور به‌خوبی معرفی نشده است.
این بازیگر و کارگردان تئاتر با ۳۸ سال سابقه کار هنری می‌افزاید: گسترده کردن تبلیغات تلویزیونی و انجام این تبلیغات در بازه زمانی طولانی‌تر می‌تواند به معرفی این جشنواره به هنرمندان سراسر کشور در حیطه تئاتر کمدی تأثیر بسزایی داشته باشد، چراکه ممکن است بسیاری از هنرمندان در جریان مؤثر بودن این جشنواره نباشند.
وی خاطرنشان می‌کند: استفاده از ظرفیت سایر استان‌ها برای برگزاری جشنواره خندستان، یکی از راهکارهای مؤثر در بهتر برگزار شدن جشنواره یادشده است، به‌طور مثال در استان هرمزگان یک ظرفیت رسانه‌ای با عنوان تلویزیون اینترنتی وجود دارد که می‌توانیم با استفاده از آن و حتی با فروش بلیت باقیمت کمتر، تمام تئاترهای اجراشده در جشنواره خندستان را برای مخاطبان به نمایش بگذاریم.
وی ادامه می‌دهد: یکی دیگر از نکات قابل‌توجه برای تولید آثار فاخر در جشنواره خندستان، مشخص کردن موضوع یا سفارش کار با شرایط مشخص به استان‌های مختلف است که به‌طورقطع مورد استقبال هنرمندان در سایر استان‌ها نیز واقع خواهد شد.
کریمی با بیان اینکه یکی از مشکلات گروه‌های نمایشی برای شرکت در جشنواره خندستان، بعد مسافت و هزینه‌های آن است، می‌گوید: ارسال نامه از اصفهان به انجمن هنرهای نمایشی هر استان می‌تواند در تسریع کار برای حضور گروه‌های نمایشی در جشنواره خندستان تأثیر مثبتی داشته باشد، همچنین با توجه به اینکه بیشتر مردم دنبال کارهای شاد هستند، باید کارها در این جشنواره از سمت‌وسوی نمایش‌های فلسفی به سمت کارهای شاد و مردم‌پسند حرکت کند.
جشنواره خندستان نگاه تخصصی به تئاتر کمدی دارد
ساسان شکوریان، نایب‌رئیس انجمن هنرهای نمایشی استان خوزستان به ایمنا می‌گوید: این روزها تئاتر کمدی از جایگاه خوبی در کشور بهره‌مند نیست، زیرا به این‌گونه تئاترها نگاه تخصصی نمی‌شود.
وی می‌افزاید: سه نوع تئاتر آزاد، کمدی و کمدی انتقادی متأسفانه مورد حمایت جدی قرار نگرفته‌اند، اما جشنواره خندستان در اصفهان نگاهی تخصصی به مقوله تئاتر کمدی دارد.
نایب‌رئیس انجمن هنرهای نمایشی استان خوزستان اظهار می‌کند: با توجه به اینکه جشنواره خندستان با یک دوره وقفه برگزار می‌شود نیاز به حمایت جدی‌تر مسئولان دارد تا به‌عنوان جشنواره‌ای تخصصی و علمی در تئاتر کمدی کشور شناخته شود، چراکه این نگاه می‌تواند گونه‌های مختلف تئاتر را نیز از یکدیگر تفکیک کند.
وی ادامه می‌دهد: درحال‌حاضر گونه‌های مختلف تئاتر با یکدیگر داخل شده‌اند، این امر به نزول سطح اجرای تئاتر در کشور منجر شده است اما با توجه به سابقه دیرینه اصفهان در نمایش‌های کمدی، جشنواره خندستان می‌تواند این شهر را به پایگاه تئاتر کمدی کشور تبدیل کند.
شکوریان تصریح می‌کند: ازجمله رویکردهایی که جشنواره خندستان برای تولید آثار فاخر و برگزاری هر چه‌بهتر این جشنواره می‌تواند در پیش بگیرد، می‌توان به معرفی هنرمندان شاخص تئاتر کمدی کشور و دعوت از آن‌ها در کنار جشنواره اشاره کرد.
این کارگردان تئاتر با ۲۳ سال سابقه کارنمایشی خاطرنشان می‌کند: بخش زیادی از اجرای تئاتر کمدی بداهه گویی است؛ بنابراین آموزش و برگزاری مسابقه نمایش‌نامه‌نویسی در کنار برگزاری این جشنواره می‌تواند به تولید آثار تئاتر فاخر در کشور کمک بسزایی نماید.
در معرفی خندستان حق مطلب ادا نشده است
جواد روستایی، رئیس انجمن هنرهای نمایشی استان مرکزی به ایمنا می‌گوید: طی سه یا چهار سال اخیر به دلیل شرایط کرونایی حاکم بر کشور تئاتری اجرانشده است و در شرایط غیر از کرونایی نیز هنرمندان عرصه تئاتر همیشه محکوم‌به این بوده‌اند که چرا حرف مردم را نمی‌زنند.
وی می‌افزاید: تئاتر کمدی به دو بخش کمدی «آزاد» و «شاخص» تقسیم می‌شود که کمدی شاخص، حرفی برای گفتن دارد؛ از لحاظ اقتصادی، کمدی آزاد می‌تواند بار خودش را بکشد اما این نوع کمدی به بدنه تئاتر آسیب می‌زند.
رئیس انجمن هنرهای نمایشی استان مرکزی اظهار می‌کند: با حمایت مسئولان می‌توان به تولید تئاتر کمدی فاخر مناسب با ذائقه مردم کمک کرد تا در این زمینه گام‌های مؤثری برداشته شود.
وی می‌گوید: خندستان برای برخی از افرادی که کار تئاتر کمدی انجام می‌دهند شناخته شده، اما آن‌طورکه باید حق مطلب در معرفی این جشنواره ادا نشده است.
روستایی ادامه می‌دهد: یکی از اتفاق‌های خوب در بهتر برگزار شدن جشنواره خندستان، دعوت از چند گروه فعال در زمینه تئاتر کمدی از شهرستان‌های مختلف است تا مردم سایر شهرستان‌ها نیز همچون مردم اصفهان با جشنواره خندستان آشنا شوند.
وی ادامه می‌دهد: برای معرفی هر چه بهتر خندستان، باید در سیاست‌گذاری‌های کلان این جشنواره سمت‌وسوی آن مشخص شود و به سمت تئاتر کمدی فاخر حرکت کند، همچنین هیئت نظارت با سخت‌گیری بیشتری بر این جشنواره عمل کنند.
این کارگردان با ۳۰ سال سابقه کار در عرصه نمایش تصریح می‌کند: بعد از اعمال این قوانین و با برگزاری یک یا دو دوره جشنواره با این شرایط، هنرمندان متوجه شرایط ورود به خندستان می‌شوند و درنتیجه با رعایت قوانین تئاتر کمدی فاخر نیز تولید خواهد شد.
خندستان مسیر نو برای ارتقای تئاتر کمدی فاخر در کشور
کورش زارعی، دبیر جشنواره تئاتر فجر به ایمنا می‌گوید: تئاتر طنز و تولید و اجرای نمایش کمدی در شرایطی که دنیا روند ماشینی بودن خود را طی می‌کند و شاهد افزایش‌ها و تنش‌های اجتماعی و روحی در جوامع بشری هستیم، در نشاط جامعه، مردم و خانواده‌ها تأثیرگذار است. به همین جهت اگر نمایش طنز به‌درستی تولید شود، می‌تواند برای لحظاتی فضای مفرحی را برای تماشاگر ایجاد کند تا مشکلاتش را برای لحظاتی فراموش کند.
وی می‌افزاید: نمایش طنز به‌گونه‌ای نیست که به هر نحوی بخواهیم تماشاگر را بخندانیم، زیرا بسیاری از کارهایی که با عنوان نمایش طنز و کمدی روی صحنه می‌رود، درواقع نمایش کمدی نیست بلکه نمایش‌های هجوی است که برای خنداندن مردم، دست به حرکات و دیالوگ‌های مبتذل روی صحنه می‌زند که مشمئزکننده است و نمایش طنز نیست.
مدیر مرکز هنرهای نمایشی حوزه هنری انقلاب اسلامی تأکید می‌کند: نمایش طنز باید ایجاد موقعیت کند و در آن فضای جدی نیز حاکم باشد تا به موضوع بپردازد و به ایجاد خنده و تولید نمایش کمدی منجر شود.
وی خاطرنشان می‌کند: در اجرای نمایش طنز، تماشاگر باید بخندد و نمایش نیز حرف خودش را بزند؛ درواقع کمدی باید حاوی محتوا و موضوعی باشد تا مسائل امروز جامعه در آن مطرح شده باشد، نه اینکه صرفاً برای خنداندن مردم دست به هر کار و رفتاری بزند.
زارعی ادامه می‌دهد: به‌هرحال درست پرداختن به نمایش طنز و کمدی، مهم است اما درواقع نمایش طنز و تئاتر کمدی در ایران نداریم و بیشتر آثار هجو است. در موضوعات، محتوا و شیوه و نگاه کارگردانی، نمایش طنز وجود ندارد و افراد گروه نمایش، متوسل به رفتارهای ناصحیح می‌شوند که نمی‌توان به این نمایش عنوان طنز داد.
وی تصریح می‌کند: اگر می‌خواهیم طنز واقعی که در چهارچوب فرهنگ زیست‌بوم مردم و جامعه ایرانی باشد، تولید کنیم باید تدبیری بیندیشیم تا درست به آن پرداخته شود، زیرا کارهای هجو و سطحی به سمت آثار مبتذل می‌رود.
مدیر مرکز هنرهای نمایشی حوزه هنری انقلاب اسلامی خاطرنشان می‌کند: اگر جشنواره خندستان می‌خواهد درست و اصولی به نمایش طنز بپردازد، در کنار آن باید کار پژوهشی درست انجام شود. تفاوت تئاتر کمدی و طنز و تئاتر هجو به مؤلفه‌های درست و حقیقی نمایش طنز و کمدی بازمی‌گردد. باید نویسندگانی پرورش داد که بتوانند نمایش‌نامه‌های درست کمدی را همراه با پیام اخلاقی و انسانی و دیگر مسائلی که مردم جامعه با آن روبه‌رو هستند، منتقل سازند؛ همچنین فضایی مفرح توأم با فرهنگ سالم برای تماشاگر ایجاد و معیار نمایش کمدیِ درست را به مردم معرفی کنند.
وی ادامه می‌دهد: جشنواره خندستان نباید به سمت‌وسویی حرکت کند که الگوسازی و نمونه‌سازی درست در آن رعایت نشود، بلکه باید کار پژوهشی و اصولی انجام شود، در غیر این صورت این جشنواره مسیر درستی طی نخواهد کرد. دست‌اندرکاران طنز خندستان باید راهبرد و چشم‌اندازی را تدوین کنند که هدف از برگزاری این جشنواره و چگونگی کمک به جشنواره، در آن گنجانده شود.
زارعی خاطرنشان می‌کند: اگر جشنواره خندستان مسیر درستی را طی کند، می‌تواند چشم‌اندازی را پیش روی هنرمندان قرار دهد و الگوی مناسبی برای این قشر جهت تولید تئاتر طنز فاخر باشد. جامعه ما به نمایش کمدی درست نیاز دارد و مردم از آن استقبال می‌کنند. اگر به جشنواره خندستان بهاداده نشود، همان مسیری را می‌رود که در نمایش‌های شبانه اتفاق می‌افتد.
وی درباره اهدای جایزه خندستان در جشنواره تئاتر فجر می‌گوید: برای ایجاد انگیزه در هنرمندان تئاتر کشور در جشنواره‌ای که ویترین تئاتر کشور است، جایزه خندستان در جشنواره فجر اعطا شد.
نظر شما