به گزارش خبرنگار ایمنا، الگوی کشت به معنای یک نظام کشاورزی است که با توجه به آمایش سرزمینی، پتانسل‌های اقتصادی و جغرافیایی و دانش بومی یک منطقه تعریف شده باشد که با آن بتوان محصولاتی تولید و به حفظ و ارتقای محیط زیست کمک کرد.
یکی از اصلی‌ترین دغدغه‌های کشور طی سال‌های اخیر، اجرای چنین الگویی در حوزه کشاورزی است، این‌چنین که کشور نیازمند نقشه‌ای برای تولید محصولات کشاورزی است تا بداند چه محصولی، به چه میزان، کجا و تا چه زمانی باید تولید شود.
واضح است که با توجه به محدودیت‌های اقلیمی، یک کشاورز نیازمند به پایداری در تولید محصولات است و لازم است راهکارهایی داشته باشد تا به سوی کشاورزی بهینه در جهت بهبود سفره‌های زیرزمینی آب و افزایش راندمان مصرف آب حرکت کرده باشد.
البته طی سال‌های اخیر که کشور با خشکسالی مواجه شده، مسئولان و سازمان‌های مربوطه از مدیریت منابع آبی و بهینه‌سازی مصرف بسیار سخن گفته و در این خصوص راهکارهایی نیز ارائه کرده‌اند.
مهم‌ترین این اقدامات، الگوی کشت بود که سال ۸۸ در راستای صرفه‌جویی و افزایش بهره‌وری آب تصویب شد اما فقدان اعتبارات و زیرساخت‌های لازم در طول این سال‌ها، این مصوبه را بدون اجرا نگه داشته بود تا اینکه دولت سیزدهم الگوی کشت را در برنامه‌های اولویت‌دار خود قرارداد و از اول مهرماه امسال اجرای آن اعلام کرد.
الگوی کشت، ضرورت است
بنا به گفته قربانی، معاون برنامه‌ریزی و اقتصادی وزارت جهاد کشاورزی، زیرساخت‌های لازم برای اجرای طرح الگوی کشت در تمام استان‌ها انجام شده است که ۱۷ استان به‌صورت ویژه در اولویت اجرایی قرار دارند.
استان‌هایی مانند فارس، اصفهان، خراسان رضوی، آذربایجان غربی، مازندران، تهران، گلستان، جنوب کرمان، همدان، کرمانشاه، اردبیل، قزوین، آذربایجان شرقی، سیستان‌وبلوچستان، هرمزگان و کردستان ۱۷ استان ویژه این طرح هستند، زیرا ۸۱.۲ درصد تولید کشاورزی کشور در این استان‌ها است.
کارشناسان این حوزه معتقدند که حذف شیوه‌های سنتی آبیاری و استفاده از روش‌های جدید، تغییر الگوی کشت با توجه به اقلیم و آمایش سرزمینی و بازگرداندن آب باران به چرخه آبیاری محصولات کشاورزی راهکارهایی هستند که می‌توانند مصرف آب در کشاورزی کشور را به شدت کاهش دهند. این پیشنهادها در شرایطی مطرح شده است که با توجه به مصرف بیش از حد آب‌های زیرزمینی و از بین بردن این منابع می‌تواند آسیب‌های جبران ناپذیری به مردم برساند.
اجرا شدن الگوی کشت در کشور کمک بزرگی پایداری تولید و امنیت غذایی می‌کند و این مهم میسر نخواهد شد مگر با حمایت کشاورزان، تولیدکنندگان، کارشناسان و متولیانی که در این عرصه در حال فعالیت هستند. به نظر می‌رسد اگر خواهان حفظ کشاورزی برای نسل‌های آینده باشیم، اجرای الگوی کشت مناسب برای همه کشاورزان از بزرگ تا کوچک برای گذر از بحران کم‌آبی ضروری است.
در این زمینه اصغر رستمی، معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی استان اصفهان در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا، از حذف گیاهان پرآب‌بر و کشت گیاهان کم آب خبر می‌دهد.
وی اظهار می‌کند: اجرای الگوی کشت در هر منطقه‌ای متناسب با میزان منابع آبی و در راستای حذف کشت‌های آب بر و جایگزین کردن با کم‌آب‌برها است.
به گفته این مسئول، کاهش سطح کشت گیاهان پر آب‌بر، حفظ باغات درجه‌یک در همه شهرستان‌ها و اصلاح باغات درجه‌دو و حذف باغات درجه سه بدون بازده و جایگزینی این کشت‌های پرآب‌بر با ارقامی که آب‌بری کمتری دارد ازجمله اهداف الگوی کشت است.
رستمی اضافه می‌کند: در صورت تأمین نشدن آب کافی در زمان لازم، طرح الگوی کشت با مشکل همراه خواهد بود و این طرح در هر منطقه‌ای باشد با مشکل روبه‌رو می‌شود؛ درمجموع حذف گیاهان پرآب‌بر و جایگزین شدن با گیاهانی که با شرایط خاکی و اقلیمی منطقه سازگار هستند، توصیه شده است.
وی در ارتباط با الگوی کشت مناطق کویری خاطرنشان می‌کند: غلات و گل‌رنگ در اولویت الگوی کشت مناطق کویری قرار دارند و کاشت پنبه پیشنهاد دیگر در الگوی کشت این مناطق است.
معاون سازمان جهاد کشاورزی استان اصفهان در ارتباط با اجرای الگوی کشت در استان کم‌آبی چون اصفهان توضیح می‌دهد: طرح الگوی کشت برای کل شهرستان‌های شمال، جنوب، شرق و غرب استان اصفهان تعریف شده است، همچنین اجرای آن برای اراضی دیم و آبی و باغات و در دهستان‌ها نیز مورد نظر قرار دارد و کشت‌های گلخانه‌ای نیز ازجمله موارد مورد نظر بوده است.
رستمی خاطرنشان می‌کند: تاکنون در استان اصفهان باهدف اجرای الگوی کشت ۱۵ هزار هکتار انواع محصولات کم آب‌بر جایگزین محصولات پرآب‌بر شده است.
اجرای موفق الگوی کشت با چه شرایطی؟
باوجود آغاز اجرای الگوی کشت در بسیاری از مناطق کشور اما برای موفقیت در اجرای الگوی کشت و ایجاد انگیزه در کشاورزان باید زیرساخت‌های لازم ایجاد شود وگرنه این الگو مانند بسیاری از طرح‌ها ناتمام و بدون استفاده خواهد ماند.
به گفته کارشناسان این حوزه، با تعیین مشوق‌هایی از جنس معافیت، تسهیلات ارزان‌قیمت و تأمین نهاده‌هایی همچون کود، بذر و ماشین‌های کشاورزی انگیزه تغییر الگوی کشت را می‌توان در فعالان تقویت کرد.
در این باره علی بهرامی، کارشناس و فعال بخش کشاورزی در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا اظهار می‌کند: باوجود افزایش جمعیت ضرورت دارد تا برای تأمین امنیت غذایی تدابیری اندیشید.
وی تصریح می‌کند: سرمنشأ امنیت غذایی به کشاورزی مربوط می‌شود، بنابراین با راهکارهایی باید این سرمنشأ را پایدار نگه داشت.
این کارشناس اضافه می‌کند: با توجه به کم‌آبی و خشکسالی چاره‌ای جز تغییر الگوی کشت برای حفظ تولیدات کشاورزی نیست. به این معنا که کشت جایگزین به‌جای محصولات پرآب بر انجام گیرد. کشاورز با روش‌های بهینه مصرف آب آشنا شود و تا بتوانیم از شیوه‌های سنتی به روش‌های نوین برسیم.
بهرامی تأکید می‌کند: این‌چنین می‌توان کشاورزی یک منطقه که در معرض نابودی ناشی از کم‌آبی قرار می‌گیرد را نجات داد. البته برای اجرای چنین مواردی نه‌فقط یک دستگاه بلکه همه نهادها باید همکاری داشته باشند. همچنین مدیران و متولیان استانی با وزارتخانه‌های مربوطه همکاری کامل داشته باشند تا بتوان طرحی که حدود ۱۴ سال از تصویب آن می‌گذرد را به‌خوبی اجرا کرد.
گزارش از نفیسه زمانی‌نژاد، خبرنگار اقتصادی ایمنا
نظر شما