به گزارش خبرنگار ایمنا، هیدروکربن‌ها دسته‌ای از مواد آلی هستند که در ساختار مولکولی آن‌ها فقط اتم عنصرهای کربن و هیدروژن شرکت دارند. هیدروکربن‌ها، همانند دسته‌بندی تمام مواد آلی در دو گروه آلیفاتیک و آروماتیک قرار می‌گیرند.
هیدروکربن‌های آلیفاتیک به گروه‌های مختلفی ازجمله آلکان، آلکن، آلکین و سیلکو آلکان تقسیم می‌شود. بنزن، مسیتیلن، تولوئن، زایلن و نفتالن از خانواده اروماتیک‌ها هستند. ویژگی مشترک این ترکیب‌ها در داشتن حلقه بنزن یا ساختاری شبیه به آن است که با توجه به وجود پیوندهای غیرمستقر پای و ساختارهای رزونانسی، ویژگی آروماتیکی را به آن ساختار می‌دهد.
هیدروکربن‌ها، مولکول‌هایی غیرقطبی هستند و عموماً در حلال‌های قطبی نظیر آب حل نمی‌شوند، اما در حلال‌های غیرقطبی مانند روغن (که خودش نوعی هیدروکربن است) حل می‌شوند. هیدروکربن‌ها جزو ترکیباتی هستند که در شاخه شیمی آلی مورد بررسی قرار می‌گیرد. در علم شیمی آلی روابط بین هیدروژن، اکسیژن و کربن مورد توجه است، اما هیدروکربن به طور ویژه پیرامون کربن و هیدروژن صحبت می‌کند.
هیدروکربن‌ها در زندگی روزمره و صنایع مختلف کاربردهای بسیاری دارد؛ به طور مثال گاز متان یکی از شناخته‌شده‌ترین هیدروکربن‌ها به‌شمار می‌رود که در زندگی بسیار مورد استفاده قرار می‌گیرد.
برای شناخت بیشتر هیدروکربن‌ها و بررسی جایگاه این ترکیبات در جامعه و صنعت با حمیدرضا یوسفی، دکترای شیمی آلی گفت‌وگویی انجام داده‌ایم که در ادامه می‌خوانید:
جایگاه گرایش «شیمی‌آلی» در دانش شیمی چگونه است؟
تمام مسائل شیمی با یکدیگر در ارتباط هستند؛ درواقع مباحث علم شیمی مانند حلقه‌های یک زنجیر به یکدیگر متصل است. شیمی از شاخه‌های مختلفی تشکیل شده است که یکی از شاخه‌های بسیار مهم آن شیمی آلی است؛ این شاخه از شیمی بیشتر با گروه‌های عاملی در ارتباط است که تقریباً عموم جامعه با این مبحث آشنا هستند.
ازجمله گروه عاملی مطرح می‌توان به آلکان، آلکن، آلکین، و آنیدریدها اشاره کرد. به طور کلی می‌توان گفت که تمام دانش شیمی به طور خلاصه در شیمی آلی جمع شده که روابط بین کربن و سایر عناصر جدول تناوبی را بررسی می‌کند.
هیدروکربن چیست؟
هیدروکربن‌ها جزو ترکیباتی هستند که در شاخه شیمی آلی مورد بررسی قرار می‌گیرد. در این دانش روابط بین هیدروژن، اکسیژن و کربن مورد توجه است و هیدروکربن‌ها به طور ویژه به کربن و هیدروژن اشاره دارد. یکی از نمونه‌های بسیار کاربردی و شناخته شده از هیدروکربن‌ها گاز متان است که تحت عنوان CH4 در گاز شهری برای گرمایش منازل استفاده می‌شود.
هیدروکربن‌ها چند دسته هستند؟
هیدروکربن شاخه‌ای از ترکیبات را تشکیل می‌دهد که به ارتباط بین کربن و هیدروژن اشاره دارد؛ البته عناصر دیگری نیز در بین آن‌ها قرار می‌گیرد که ساده‌ترین آن‌ها گاز متان است. اگر ترکیبات هیدروکربنی را دسته‌بندی کنیم در دو دسته بسیار مهم تحت عنوان آلیفاتیک و آروماتیک مورد توجه قرار می‌گیرند.
منظور از هیدروکربن آلیفاتیک و آروماتیک چیست؟
در کتب درسی با بخشی تحت عنوان هیدروکربن‌ها مواجه می‌شویم. این بخش از کتاب در رابطه با کاربرد انواع هیدروکربن‌ها و مباحثی مانند روان‌شدگی توضیحاتی را ارائه می‌دهد. آلیفاتیک و آروماتیک دو دسته اصلی هیدروکربن محسوب می‌شود که بسیار حائز اهمیت بوده و از کاربردهای صنعتی زیادی برخوردار هستند.
درحال‌حاضر اگر به پالایشگاه‌های مراجعه کنیم، مشاهده خواهیم کرد که هیدروکربن‌ها جایگاه ویژه‌ای دارند و عملاً بخشی از پالایشگاه و پتروشیمی را مواد هیدروکربنی تشکیل می‌دهند.
در بررسی هیدروکربن‌ها هنگامی که از آلیفاتیک‌ها صحبت می‌کنیم به هیدروکربن‌های ساده‌ای مانند آلکان‌ها، آلکین و آلکن‌ها اشاره کرده‌ایم که در این ترکیبات ارتباط بین هیدروژن و کربن برقرار است، اما هنگامی که به هیدروکربن‌های آروماتیک اشاره می‌کنیم، مباحث دشوارتری ازجمله حلقه‌ها مطرح می‌شود. از هیدروکربن‌های آروماتیک می‌توان به بنزن و تولوئن اشاره کرد.
جایگاه هیدروکربن‌ها در صنعت چگونه است؟
زمانی که شرکتی قصد فعالیت در صنایع شیمیایی دارد قطعاً نمی‌تواند از انواع هیدروکربن‌ها استفاده کند، بلکه تنها پیرامون یکی از دسته‌های مطرح در این حوزه فعالیت می‌کند. میعانات نفتی از جمله مباحثی است که کاربردهای بسیاری دارد و به دلیل قدرت اشتعال‌زایی و فرار بودن باعث بروز حوادث بسیار ناگواری در کشور شده است.
آیا قرار گرفتن انسان در معرض هیدروکربن‌ها عوارضی به‌دنبال خواهد داشت؟
بله؛ هیدروکربن‌ها روی سیستم مغز و اعصاب نیز تأثیر می‌گذارد و قطعاً افرادی که در جایگاه‌های سوخت فعالیت می‌کنند یا متخصصانی که در پالایشگاه و به‌ویژه در بخش حلال‌های قطبی و ناقطبی مانند بنزن مشغول به فعالیت هستند، به دلیل قرارگرفتن در معرض هیدروکربن‌ها با آسیب‌هایی در ناحیه مغز و اعصاب مواجه خواهند شد.
هیدروکربن‌ها دارای عطر بوده و قطعاً تمام مردم در جایگاه‌های سوخت بوی بنزین را استشمام کرده‌اند؛ درواقع آروماتیک بودن هیدروکربن‌ها باعث شده است که این ترکیبات دارای عطر باشند و واژه آروماتیک نیز به معنای داشتن عطر و بو است. این ویژگی هیدرورکربن‌ها باعث می‌شود افرادی که در معرض این ترکیبات قرار گرفته‌اند با مشکلاتی در ناحیه مغز و اعصاب مواجه شوند.
نظر شما