انتظاری زودرس

به گزارش خبرنگار ایمنا، سخن از نوزادانی که زودتر از وقت تعیین شده برای زایمان به دنیا می‌آیند، در میان است. این نوزادان کوله‌باری از شادی و چالش را به همراه دارند، چشم‌انتظاری که زودتر از موعد به وصال می‌رسد و برخلاف تمام وصال‌ها، تلخی‌هایی را به همراه دارد، زیرا با وجود اینکه روش‌های نوین مراقبت از نوزادان زودرس وضعیت آن‌ها را تا حد زیادی بهبود بخشیده، اما کاهش پایدار و قابل توجهی در میزان بروز تولدهای زودرس به وجود نیامده است.

همچنین شیوع زایمان زودرس در هر کشور و منطقه‌ای متفاوت است؛ آمار تولد نوزادان نارس در کشورهای در حال توسعه پنج تا ۹ درصد بوده که این میزان در ایران و در مطالعات مختلف کشور متفاوت بوده است. زایمان زودرس هنوز علت حدود ۷۰ درصد از مرگ و میرها و عوارض نورولوژیک و ناتوانی در سال‌های بعدی عمر نوزادان بدون ناهنجاری مادرزادی است که هزینه‌های بسیاری را به نظام سلامت تحمیل می‌کند.

براساس یافته‌ها، سالانه به طور میانگین حدود ۱۵ میلیون زایمان زودرس در سراسر جهان تخمین زده می‌شود که این پدیده را به مهم‌ترین علت مرگ‌ومیر نوزادان در سراسر جهان تبدیل می‌کند، این درحالی است که به طور میانگین حدود ۱۲ درصد نوزادان متولد شده در کشور نارس هستند، از هر ۱۰ نوزادی که در کشور متولد می‌شود؛ یک نوزاد، نارس است.

شاهین نریمان، فوق‌تخصص نوزادان در آمار سال ۹۷، از تولد سالانه ۱۲۰ تا ۱۵۰ هزار نوزاد نارس در کشور خبر داده و گفته بود: ۱۰ تا ۱۵ درصد نوزادان نارس ممکن است دچار عوارضی همچون فلج دائمی و زمین‌گیری شوند، سالانه در کشور یک میلیون و ۶۰۰ هزار زایمان به وقوع می‌پیوندد که حدود هشت تا ۱۲ درصد این نوزادان، نارس به دنیا می‌آیند، همچنین پنج شهر اصفهان، تهران، تبریز، شیراز و مشهد دارای بیشترین تخت‌های مراقبت ویژه از کودکان (NICU) هستند.

زایمان زودرس یکی از مسائل و مشکلات کنونی جامعه است که برخی از مادران با آن دست و پنجه نرم می‌کنند، این نوع زایمان می‌تواند مخاطرات متعددی را برای نوزاد به وجود آورد، به همین دلیل باید تا حد امکان در زمان بارداری، نوزاد را در رحم حفظ شود تا با مشکلات عدیده‌ای مواجه نشود.

با توجه به اینکه زایمان زودرس پدیده‌ای چندعاملی است، شناسایی عوامل خطر و غربالگری و شناسایی مادران باردار دارای ریسک فاکتورهای زایمان زودرس می‌تواند در جلب مشارکت مادران باردار درخصوص رعایت متغیرهای اثرگذار و پیش‌بینی‌های لازم برای زایمان اثرگذار باشد که تمام این موارد می‌تواند در نهایت باعث کاهش میزان زایمان زودرس و تولد نوزادان نارس شده و میزان مرگ‌ومیر نوزادان و مادران را کاهش دهد.

چه عواملی زمینه‌ساز زایمان زودرس است؟

هتاو تهرانی، جراح و متخصص زنان و زایمان و فلوشیپ فوق‌تخصصی نازایی در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا، درخصوص زایمان زودرس و به دنبال آن تولد نوزاد نارس، اظهار می‌کند: زایمان زودرس به زایمان‌هایی گفته می‌شود که بین سن بارداری ۲۰ تا ۳۷ هفته رخ می‌دهد.

وی با بیان اینکه زایمان‌هایی که بر اثر انقباضات مکرر رحم و باز شدن دهانه رحم، منجر به تولد نوزاد زودتر از زمان موعود می‌شود را زایمان زودرس می‌گویند، ادامه می‌دهد: زایمان زودرس بین پنج تا ۱۰ درصد جمعیت جهان و حدود ۷.۳ درصد در ایران و نیز اصفهان را به خود اختصاص داده است.

جراح و متخصص زنان و زایمان و فلوشیپ فوق‌تخصصی نازایی با اشاره به عوامل ایجادکننده زایمان زودرس، تصریح می‌کند: عوامل و دسته‌بندی‌های متفاوتی برای زایمان زودرس مطرح است، ازجمله این عوامل انواع عفونت‌ها مانند رحمی، دندانی، ریوی و بعضی از بیماری‌های خاص و عارضه‌های تک‌شاخه یا دوشاخه بودن رحم مادر، کَندگی جفت و آبریزش است، همچنین ضربه به شکم مادر حین بارداری، مبتلا بودن مادر به فشار خون دوران بارداری که منجر به غیرقابل کنترل شدن آن شود یا مشکلات قلبی جنین حین بارداری، مادر را ناچار به زایمان زودرس می‌کند.

وی با اشاره به اینکه سن مادر ازجمله عوامل زمینه‌ساز زایمان زودرس است، می‌افزاید: با توجه به افزایش سن ازدواج و بارداری مادران در سنین بالاتر، ریسک ابتلاء به زایمان زودرس در زنان افزایش یافته است، البته بارداری در سنین پایین نیز می‌تواند منجر به زایمان زودرس شود.

تهرانی می‌گوید: فردی که سابقه زایمان زودرس داشته باشد، احتمال اینکه مجدد دچار زایمان زودرس شود، وجود دارد و بهتر است بیمار از ابتدای بارداری با توجه به بارداری‌های گذشته خود یا اقوام زیر نظر پزشک متخصص زنان قرار گیرد، گاهی اوقات کوتاهی و نارسایی طول دهانه رحم منجر به زایمان زودرس می‌شود که به طور معمول بین سه ماهه دوم بارداری یعنی ۱۴ تا ۲۸ هفتگی بارداری اتفاق می‌افتد و ممکن است نیاز به دوختن دهانه رحم برای جلوگیری از زایمان زودرس باشد، گاهی اوقات بارداری‌هایی که با IVF (لقاح آزمایشگاهی) اتفاق می‌افتد و منجر به چندقلوزایی می‌شود، نیز می‌تواند باعث تشدید زایمان زودرس شود.

فلج مغزی و ذهنی در انتظار نوزادان نارس

وی درخصوص مشکلات زایمان زودرس برای خانواده‌ها و نوزادان، ادامه می‌دهد: زایمان زودرس باعث تحمیل بار اقتصادی و فشار روحی و عاطفی بر خانواده‌ها می‌شود، همچنین احتمال نیاز نوزاد به مراقبت‌های ویژه و بستری شدن در بخش نوزادان نیز افزایش می‌یابد.

جراح و متخصص زنان و زایمان و فلوشیپ فوق‌تخصصی نازایی خاطرنشان می‌کند: نوزاد زودرس می‌تواند در معرض کاهش قندخون، کاهش الکترولیت‌های بدن، کاهش اکسیژن، قرار گرفتن در معرض ابتلاء به بیماری‌های عفونی، مشکلات ایمنی، خونی و تنفسی مختلف قرار گیرد، در طولانی‌مدت اگر نوزاد به درستی مدیریت و درمان نشود، ممکن است دچار مشکلات فلج مغزی، ذهنی، شنوایی و بینایی شود.

وی درباره راه‌های پیشگیری و درمان زایمان زودرس، می‌گوید: هدف این است که نوزاد تا حد امکان داخل رحم مادر مراحل رشد را طی کند و از زایمان زودرس جلوگیری شود، اما اگر مادر باردار با توجه به سابقه بارداری‌های گذشته خود یا شروع دردهای زایمانی دچار زایمان زودرس شود، باید توسط پزشک تحت نظر قرار گیرد و تا حدودی توسط دارو، زایمان زودرس به تعویق بیفتد.

تهرانی اضافه می‌کند: تمام زایمان‌های زودرس قابل کنترل نیستند و نوزادانی که زودتر از موعد متولد می‌شوند، اگر قابلیت حیات داشته باشند، باید تحت مراقبت‌های ویژه قرار گیرند تا زمانی که امکان ترخیص وجود داشته باشد.

وی تصریح می‌کند: مسائل مربوط به سلامت نوزادان در زایمان پیشرفت چشمگیری داشته است، احتمال بقا و تولد نوزاد سالم بین نوزادانی که بالای ۲۸ هفته به دنیا می‌آیند، وجود دارد، هر چند که زایمان زودرس عوارض بسیاری برای نوزادان خواهد داشت و لازم است مراقبت‌های ویژه‌ای از آن‌ها شود.

میزان تولد نوزادان نارس در اصفهان بیشتر از میانگین کشوری است

مرجان مشکوتی، مدیر گروه سلامت خانواده و جمعیت دانشگاه علوم پزشکی اصفهان در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا، درخصوص زایمان زودرس، اظهار می‌کند: به طور متوسط حاملگی معمولی حدود ۴۰ هفته است، اگر نوزادی زودتر از ۳۷ هفته به دنیا بیاید، نوزاد نارس نامیده می‌شود.

وی با بیان اینکه میزان تولد نوزادان نارس در جمعیت تحت پوشش دانشگاه علوم پزشکی اصفهان نسبت به میانگین کشوری بالاتر است، ادامه می‌دهد: در سال ۹۹ میزان بروز تولد نوزادان نارس ۱۱.۰۶ درصد بود، این در حالی است که در سال ۱۴۰۰ این عدد به ۱۲.۲ درصد رسیده است، از سال ۹۷ تا ۱۴۰۰ افزایش موارد زایمان زودرس و تولد نوزاد نارس را شاهد بودیم که به دنبال آن موارد مرگ نوزادان نیز افزایش یافته است.

مدیر گروه سلامت خانواده و جمعیت دانشگاه علوم پزشکی اصفهان تصریح می‌کند: براساس بررسی‌های انجام شده، بیشترین دلیل موارد مرگ در دوران نوزادی مربوط به تولد نوزادان نارس است، زیرا بیشتر نوزادان نارس مشکلات تنفسی دارند که در بسیاری از موارد منجر به مرگ آن‌ها می‌شود.

وی اضافه می‌کند: مطالعات انجام شده نشان می‌دهد میزان مرگ طی بستری پس از تولد در نوزادان رسیده و کامل که در هفته ۳۸ تا ۴۰ هفته بارداری به دنیا آمده باشند، به‌طورتقریبی سه درصد است، اما به‌ازای هر هفته زایمان که زودتر از ۳۸ هفته باشد، میزان مرگ نوزاد دو برابر می‌شود، به طوری که در ۳۷ هفته این میزان حدود ۵.۹ درصد و در ۳۴ هفته به عدد ۵۱.۷ درصد می‌رسد.

مشکوتی خاطرنشان می‌کند: نوزادانی که در ۳۴ هفتگی به دنیا می‌آیند در مقایسه با نوزادانی که ۴۰ هفتگی به دنیا می‌آیند، ۲۰ برابر بیشتر احتمال مرگ‌ومیر وجود دارد.

وی با اشاره به عوارض زایمان زودرس، می‌گوید: نوزاد نارس علاوه‌بر اینکه با کمبود وزن و رشد مواجه است، با مشکلات تنفسی، شنوایی، بینایی و یا تکامل نیافتن سیستم عصبی مواجه می‌شود، تمام نوزادانی که نارس به دنیا می‌آیند به صورت خاص در سیستم بهداشتی و بیمارستان‌ها باید از نظر رتینوپاتی نارسی که منجر به مشکل چشم و کوری می‌شود، مورد بررسی قرار گیرند، به همین دلیل نوزادی که نارس به دنیا می‌آید نیاز به مراقبت‌های ویژه دارد.

مدیر گروه سلامت خانواده و جمعیت دانشگاه علوم پزشکی اصفهان در پاسخ به این پرسش که چه عواملی منجر به تولد نوزاد نارس می‌شود، می‌افزاید: به نظر می‌رسد عوامل مختلفی باعث تولد نوزاد نارس شود که در این بین فشارخون و دیابت مادر در دوران حاملگی نیز در تولد نوزاد نارس تأثیرگذار است.

وی ادامه می‌دهد: درصورتی‌که مادر از قبل مشکل قلبی، کلیوی، تیروئید و عفونت ادرار داشته باشد، می‌تواند منجر به زایمان زودرس شود، همچنین اگر مادر دخانیات و الکل مصرف کند و دچار چاقی باشد، با زایمان زودرس مواجه خواهد شد، حتی در مواردی اگر ساختار رحم به گونه‌ای نباشد که جنین را به مدت کافی نگهداری کند یا مواردی مانند پاره شدن جفت، می‌تواند منجر به زایمان زودرس شود.

ضرورت توجه به مراقبت‌های بهداشتی پیش از بارداری

مشکوتی خاطرنشان می‌کند: نکته حائز اهمیت برای جلوگیری از زایمان زودرس مراقبت‌های بهداشتی توسط بانوان است، هر بانویی که تصمیم به بارداری دارد، باید به‌طورحتم مراقبت‌های پیش از بارداری را دریافت کند.

وی تصریح می‌کند: براساس مطالعات انجام شده، بسیاری از موارد زایمان زودرس به دلیل دریافت نکردن مراقبت‌های پیش از بارداری رخ داده است، بنابراین توصیه می‌کنیم هر بانویی که تصمیم به بارداری دارد، مراقبت‌های پیش از بارداری را دریافت کند تا طی مراقبت‌های بارداری مادر به صورت کامل از نظر بیماری‌های زمینه‌ای مورد بررسی قرار گیرد و آزمایش‌های لازم انجام شود تا بارداری کاملی داشته باشد و نوزاد سالم به دنیا بیاید.

مدیر گروه سلامت خانواده و جمعیت دانشگاه علوم پزشکی اصفهان می‌گوید: مراقبت‌های پیش از بارداری در تمام واحدهای بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی به صورت رایگان ارائه می‌شود، البته خدمات رایگان بوده و برای انجام آزمایش‌ها هزینه دریافت می‌شود، همچنین افراد می‌توانند به کلینیک‌های خصوصی مراجعه و بر این اساس مراقبت‌های لازم را دریافت کنند.

وی می‌افزاید: مسئله تغذیه در مراقبت نوزاد نارس حائز اهمیت بوده، زیرا ممکن است این نوزادان مشکلاتی در راستای تغذیه داشته باشند، حتی برای تغذیه با شیر مادر جلسات آموزشی برای کارکنان برگزار کردیم که چگونه چالش‌های مربوط به تغذیه با شیر مادر را برای نوزادان نارس رفع کنند.