آجر یکی از مصالح مهم و اساسی در ساختمان‌سازی است که قدمت زیادی داشته و از تاریخ باستان تا به اکنون بیشترین کاربرد را در ساخت یک ساختمان دارد. از انواع آجر برای ساختن دیوار چیدن کرسی، ساخت ستون‌ها، دیوارکشی‌ها، نماسازی، اسکلت‌سازی و ساختاربندی ساختمان‌های مختلف استفاده می‌شود. انواع مختلفی از آجرها وجود دارند که بر اساس کاربرد، نحوه ساخت، مواد اولیه و غیره دسته بندی شده و برای موارد مختلفی به کار برده می‌شوند. در این مقاله قصد داریم تا به توضیح جامع و کامل آجر و معرفی انواع آجر و کاربردهای هر کدام بپردازیم.
تعریف آجر
آجرها قدمت زیادی دارند و از تاریخ باستان به صورت خشت گل خشک شده به کار برده می‌شدند. به این صورت که مواد تشکیل دهنده آجرهای اولیه خاک یا گل حاوی رس بوده و اغلب برای مستحکم شدن در زیر نور آفتاب خشک می‌شدند. قدمت اولین و قدیمی‌ترین آجرهای کشف‌شده، مربوط به به 7500 سال پیش از میلاد بوده که در تل اسود، در منطقه بالای دجله و در جنوب شرقی آناتولی نزدیک به دیاربکر یافت شدند. آجرها نوعی بلوک هستند که جهت ساخت دیوارها، سنگفرش‌ها، ستون‌ها، نماها و دیگر مکان‌ها در ساختمان‌سازی به کار برده می‌شوند. آجرها به بلوک‌های تشکیل شده از خاک رس خشک شده گفته می‌شوند که می‌توان آن‌ها را به وسیله ملات و یا چسب به همدیگر متصل کرد. آجرها در طبقات، انواع، مواد اولیه و ابعاد متعدد و مختلفی ساخته شده و بسته به نوع ساخت، کاربرد و دیگر مولفه‌ها دسته بندی می‌شوند. آجرها در قالب‌ها و الگوهای مختلفی که به طور کلی به عنوان آجرکاری شناخته می‌شوند، چیده شده و از انواع مختلف ملات برای در کنار یکدیگر قرارگیری ان‌ها استفاده می‌شود تا یک ساختاری بادوام و مستحکم ایجاد شود. در میان مصالح ساختمانی، آجرها به دو دلیل توانایی مقاومت در مقابل آتش و ابعادی که دارند، منحصر به فرد هستند. رنگ آجرها به متریال اولیه به کار برده شده، میزان زمان مراقبت و همچنین اندازه دمای کوره بستگی دارد. رنگ آجرها اغلب به دلیل آهن موجود در آن است که بخش جداناشدنی از رس خاک ان می‌باشد. آهن در معرض گرما اکسید شده و به رنگ قرمز در می‌آید. به این ترتیب، اگر آجر رنگ روشنی داشته باشد، به معنای کم بودن دمای کوره است. دمای بالای کوره علاوه بر رنگ، بر سخت‌تر و محکم‌تر شدن آجر نیز تاثیر می‌گذارد و این تحکم تاثیر مستقیمی بر قیمت آجر دارد.
انواع آجر بر اساس کاربرد
انواع آجر بر اساس کارکرد کدام است؟ همان طور که گفته شد، آجرها با توجه به مولفه‌های متفاوت در انواع مختلفی تولید می‌شوند. متنوع بودن تولید آجرها به دلیل تنوع در متریال اولیه، ابعاد و سایز، نوع مصرف و کاربری و رنگ آن‌ها می‌باشد. هر یک از آجرها با توجه به مولفه‌هایی که گفته شد، نام‌های مختلفی داشته و در ساخت فضاهای مختلفی استفاده می‌شوند. یکی از مهم‌ترین مولفه‌های طبقه‌بندی آجرها کاربرد و نوع مصرف آن‌ها است که در این بخش به آن‌ها پرداخته می‌شود.
۱- آجر معمولی؛ آجرهای معمولی به آجرهایی گفته می‌شود که مصارف عمومی دارند و برای کارهای عمومی ساخت ساختمان مناسب می‌باشند. این آجرها به شیوه دستی و یا ماشینی ساخته می‌شوند.
۲- آجرنما؛ آجرنماها به شیوه مخصوصی ساخته و تولید می‌شوند.شیوه ساخت این آجرها به گونه‌ای است که برای داشتن ظاهر مناسب به هنگام استفاده نیازی به اندودکاری با دیگر روکش‌ها وجود ندارد. این مدل آجرها نیز مانند نوع معمولی به شیوه دستی و یا ماشینی ساخته می‌شوند. یک نمونه از این مدل آجرها، آجر نسوز نما سفید صدفی است که محبوبیت زیادی دارد.
۳- آجر مهندسی؛ آجرهای مهندسی به آجرهایی گفته می‌شود که جسمی متراکم، مستحکم و نیمه شیشه‌ای دارند و به شیوه ماشینی ساخته می‌شوند.
انواع آجر بر اساس روش تولید
طبقه بندی دوم انواع آجر بر اساس روش تولید است که شامل سه نوع آجر می‌باشد که در ادامه معرفی می‌شوند.
۱- آجر سفالی؛ آجرهای سفالی به دسته‌ای از آجرها گفته می‌شود که از ترکیبی از خاک رس و آب ساخته می‌شوند. این آجرها بافت بسیار خوبی داشته و یک جاذب عالی مصالح ساختمانی هستند. این مدل آجرها در ابعاد مختلف و اغلب به شکل سوراخ‌دار ساخته می‌شوند.
۲- آجر ماسه آهکی؛ آجرهای ماسه آهکی از ترکیبی از سیلیکات و کلسیم و در محیط فشار و بخار تشکیل می‌شوند. آهک و ماسه سیلیسی منجر شده‌اند تا این آجرها جاذب بالای آب و رطوبت باشند. به دلیل همین ویژگی از آن‌ها در ساخت پی و کرسی چینی ساختمانها استفاده نمی‌شود. علاوه بر این، در محیط‌های اسیدی و نمک‌های قوی نیز نباید به کار برده شوند
۳- آجر جوش؛ آجر جوش‌ها از ترکیبی از خاک‌های مقاوم در برابر دمای بالای هزار درجه ساخته می‌شوند. این ویژگی باعث شده است تا این آجرها در دمای بالا شکل خمیری به خود نگیرند. رنگ آجرهای جوش سرخ رنگ مایل به سیاه است.
طبقه بندی بر اساس روش ساخت:
طبقه بندی سوم آجرها بر اساس شیوه ساخت آن‌ها بوده و به سه گروه دسته بندی می‌شوند.
۱- روش دستی؛ در این روش ساخت آجر، همه فعالیت‌ها مربوط به ساخت به وسیله نیروی انسانی انجام می‌شود. برای این کار در وهله اول گل مخصوص آجر با استفاده از فشار دست انسان به داخل قالب‌ها فشره شده و سپس برای خشک شدن در برابر آفتاب قرار می‌گیرد. در نهایت آجرها برای پخته شدن درون کوره قرار گرفته می‌شوند. لازم به ذکر است امروزه این شیوه ساخت آجر در ایران منسوخ شده است.
۲- روش ماشینی؛ در این شیوه از ساخت آجر، تمامی مراحل از تهیه کردن گل آجر تا قالب‌گیری به وسیله دستگاه‌های ماشینی انجام می‌شود. سپس خشت‌های آماده شده در برابر نور آفتاب و یا در درون دستگاه خشک کن قرار گرفته و خشک می‌شوند و در نهایت در داخل کوره‌های آجرپزی پخته می‌شوند.
۳- روش تمام اتوماتیک؛ در این شیوه ساخت نیز همه امورات ساخت آجر مانند تهیه گل، قالب‌گیری، خشک کردن و غیره به وسیله دستگاه‌های تمام اتوماتیک انجام می‌شود.
بهترین آجر برای ساخت و ساز کدام است؟
آجرهای مخصوص ساختمان سازی به دو گروه آجرهای فشاری و آجرهای ماشینی طبقه بندی می‌شوند. این دو گروه آجرهای مختلفی مانند آجرهای معمولی سوخته، آجرهای آهکی ماسه‌ای، آجرهای بتنی و غیره را شامل می‌شوند که مناسب ساخت و ساز ساختمانها می‌باشند. اما برخی از این آجرها برای ساخت و ساز مناسب‌تر هستند. برای نمونه آجرهای معمولی سوزانده شده گزینه مناسبی برای ساخت ساختمان‌های مسکونی هستند. چرا که دوام بیشتری داشته و ساختمان‌های ساخته شده با آن‌ها از استحکام بیشتری برخوردارند.
نتیجه گیری
ابزار و مصالح مختلفی برای ساخت ساختمانها وجود دارند که هر یک کارکرد مخصوص به خود را دارد. یکی از مهم‌ترین و اساسی‌ترین این مصالح، آجرها هستند. آجرها محصولات ساختمانی هستند که در انواع مختلفی تولید شده و با توجه به عوامل و فاکتورهای مختلف به چند گروه طبقه‌بندی می‌شوند. از آجرها اغلب برای چینش دیوار، نماسازی، چیدن کرسی، کف پوشی و غیره استفاده می‌شود. در این مقاله سعی شد تا هر آنچه که نیاز است راجع به آجرها بدانید را شرح داده و انواع مختلف آن‌ها و کاربردهای هر یک توضیح داده شود.
نظر شما