به گزارش خبرنگار ایمنا، بحران‌های طبیعی و انسانی در طول تاریخ همواره تهدیدکننده سکونت‌گاه‌های بشر بوده‌اند و نحوه کنترل عوامل بحران‌زا نشان از ساختار مدیریتی به‌روز و تخصص بالای اداره‌کنندگان شهر و روستا دارد. مدیران و متخصصان در قالب یک ساختار کارآمد است که می‌توانند عملکرد درستی در تمام بخش‌ها و حوزه‌ها از جمله مدیریت بحران داشته باشند.
دانش مدیریت بحران به مجموعه فعالیت‌هایی اطلاق می‌شود که قبل، بعد و هنگام وقوع بحران، جهت کاهش اثرات این حوادث و کاهش آسیب‌پذیری انجام می‌شود. این موضوع ارتباط خاصی با مباحث برنامه‌ریزی شهری، مدیریت شهری و جغرافیا دارد.
مدیریت بحران شهری، ترکیبی از مسائل مدیریتی و برنامه‌ریزی شهری است که هدف آن ایجاد هماهنگی میان برنامه‌ریزی و کنترل طرح‌ها و برنامه‌های شهری است، به نحوی که تدوین و اجرای این برنامه‌ها به شیوه‌ای مطلوب انجام شود. در گفت‌وگو با فرانک باقری، کارشناس شهرسازی کیفیت مدیریت بحران در شهرسازی و عوامل مؤثر بر آن را بررسی کردیم.
مدیریت بحران‌های شهری چه الزاماتی دارد؟
گسترش شهرنشینی و افزایش تعداد شهرهای بزرگ در کنار تجمع جمعیت و افزایش بارگذاری‌های محیطی و اقتصادی در بستر شهری، منجر به پذیرش نقش‌ها و عملکردهای متعدد بر شهرها شده است. زمانی که از مدیریت بحران شهری سخن به میان می‌آید، تمام ارگان‌ها و سازمان‌هایی که در ساماندهی و زیست شهری مؤثر هستند، باید تحت‌نظر یک مدیریت واحد دربیایند تا بتوانند به نحوی متوازن و به دور از ناهماهنگی و دوباره کاری‌ها، شهر را اداره و محیطی آرام و قابل زیست برای شهروندان ایجاد کنند.
بحران، اختلالی جدی در عملکرد جامعه است که موجب از بین رفتن انسان، اجناس یا محیط می‌شود و جامعه توانایی کافی برای برخورد با آن را ندارد. بحران می‌تواند بلای طبیعی، طوفان یا زلزله باشد؛ اگر شهر را به بدن انسان تشبیه کنیم که دارای اعضای مختلف است، تمام اعضا باید تحت مدیریت یک مغز متفکر و واحد عمل کنند تا زیست انسان تضمین شود؛ بنابراین مدیریت شهری باید ساختاری داشته باشد که پیوند دهنده مجموعه اجزای زنده شهر باشد.
راهکارهای مقابله با بحران‌ها چیست؟
امروزه می‌توان با به‌کارگیری اقدامات مؤثر، کاربردی و حتی‌الامکان کم‌هزینه و چندمنظوره به میزان زیادی از شدت و گستردگی خسارت‌های و تلفات ناشی از خطرات نظامی، غیرنظامی و طبیعی کاست. از مهم‌ترین این اقدامات، استفاده از اصول پدافند غیرعامل به عنوان راه‌حلی جهت کاهش خطرپذیری در برابر خطرات و افزایش کارایی هنگام روبه‌رو شدن با خطر است که باید در سطوح مختلف برنامه‌ریزی و منطقه‌ای و در حوزه‌های شهرسازی و معماری مورد توجه قرار بگیرد. پارک‌های شهری به عنوان فضاهای عمومی نقش بسزایی در کاهش یا افزایش خسارت‌های ناشی از بحران‌های شهری دارند.
بروز بحران در سازمان‌ها چه تبعاتی در پی دارد؟
ساختار مدیریت شهر باید ارتباطی مناسب را میان تمام عناصر زنده شهر، گروه‌های مردمی، سازمان‌ها و ارگان‌های دولتی و غیردولتی به وجود بیاورد، در این صورت است که مدیریت واحد شهر محقق می‌شود. در همین راستا، سازمان‌ها و تشکیلات اداری مرتبط در کنترل و مهار بحران‌ها نقش تعیین‌کننده‌ای ایفا می‌کنند؛ بنابراین وجود مراکز متعدد قدرت و تصمیم‌گیری در یک سیستم از عوامل ضعف یک کشور در برخورد با وضعیت‌های بحرانی به شمار می‌آید؛ آثار منفی بروز بحران در سازمان‌ها زمانی حاد می‌شود که هیچ اقدامی قبل از بروز بحران انجام نشده باشد.
مدیریت واحد شهر چه نقشی در کنترل بهتر بحران‌ها دارد؟
مدیریت شهری تلاش می‌کند تا بحران‌ها کاهش یابد یا اصلاً بحرانی پیش نیاید. اگر مسائل کوچک و قابل حل نادیده گرفته شود، مسلماً به ایجاد توده‌ای از مشکلات و مسائل حاد منجر می‌شود که به سختی قابل حل است. مدیریت شهری می‌تواند با بهره‌گیری از اطلاعات و دانش خود از شهر خود، مانع گسترده‌تر شدن بحران‌ها شود. حل بحران‌های محیطی به سرعت‌عمل بیشتری نیاز دارد، اما بحران‌های اجتماعی و اقتصادی نیاز به زحمت بیشتر و همکاری و هماهنگی نهادهای موجود در شهر دارد.
بعضاً به دلیل همپوشانی وظایف مدیریت شهری با وظایف سایر مدیریت‌های موجود در شهر، زمینه برای وقوع بحران یا حادتر شدن آن فراهم می‌شود؛ بنابراین لازم است قبل از وقوع بحران، حین بحران و حتی بعد از بحران ارتباط مؤثر، مثبت و سازنده‌ای میان بخش‌های مختلف مدیریت شهری ایجاد شود و این مهم مگر از طریق مدیریت یکپارچه و هماهنگ شهری محقق نخواهد شد. ممکن است بحران‌های پیش‌آمده در سطح شهر به دلیل مدیریت شهری حاکم بر آن جامعه ایجاد نشده باشد، اما ادامه‌دار شدن آن می‌تواند به دلیل عملکرد نادرست مدیریت شهر باشد.
شهرهای ایران در مواجهه با بحران‌ها با چه موانعی روبه‌رو هستند؟
امروزه یکی از معضلات مهم در سطح شهرهای ایران وجود سازمان‌های متعدد مرتبط با بحران است؛ پیشنهاد می‌شود که سازمان مدیریت بحران با شهرداری، برنامه‌های اجرایی و راهبردی مشترکی به تفکیک وظایف در خصوص مقابله با بحران‌ها داشته باشند و سازمان‌های مربوطه از فناوری‌های لازم در این خصوص بهره ببرند.
بهتر است سازمان مدیریت بحران، تدوین برنامه‌های مقابله با بحران را در قالب مدیریت یکپارچه تنظیم و سازمان‌های مدیریت بحران و مدیریت شهری به وضعیت فعلی و نحوه خدمات‌رسانی در شرایط عادی توجه و تلاش کنند پیش‌بینی‌های لازم در زمان وقوع بحران را انجام و کیفیت خدمت‌رسانی را افزایش دهند.
با توسعه به تعداد شهرها، گستره شهرنشینی و ازدیاد تدریجی، شمار شهرهای بزرگ به خصوص در کشورهایی همانند ایران، ازدحام جمعیت و افزایش فشارهای محیطی و اقتصادی بر شهرها موجب پذیرش نقش‌ها و عملکردهای متعدد شده و یکی از مسائلی که امروزه بیشتر شهرهای بزرگ جهان با آن مواجه هستند، معضل بحران‌های طبیعی و مصنوع است.
نظر شما