به گزارش خبرنگار ایمنا، محیط‌زیست منطقه‌ای است که زندگی تمام موجودات به آن وابسته است. این منطقه مجموعه‌ای از عوامل خارجی و موجودات زنده را شامل می‌شود که با یکدیگر در ارتباط هستند و اقلیم بر نحوه زندگی آن‌ها تأثیرگذار است. امروزه شرایط زیست‌محیطی زمین برای تمام دنیا مورد توجه قرار گرفته زیرا تغییرات اقلیمی، افزایش دما و کاهش آب، مسائل بسیار مهمی است که به‌طور مستقیم و غیرمستقیم بر زندگی جامعه تأثیر دارد.
امروزه مسائل و مشکلات بسیاری با معضلات زیست‌محیطی ارتباط دارد که یکی از این مسائل سدسازی نادرست است؛ درواقع سدسازی علاوه بر مزایا و کاربردهایی که دارد، می‌تواند مشکلات و تبعات بسیاری برای رودخانه، محیط‌زیست و بخش‌های اطراف خود ایجاد کند و عملاً عامل بسیاری از مشکلات زیست‌محیطی ناشی از احداث سد بر محیط رودخانه‌ها است. برای شناخت مشکلات سدسازی و بررسی تأثیر این فرآیند در معضلات زیست‌محیطی با علی‌خان نصراصفهانی، دانشیار گروه زمین‌شناسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد اصفهان گفت‌وگویی انجام داده‌ایم که در ادامه می‌خوانید:
سدسازی با مشکلات زیست‌محیطی چه ارتباطی دارد؟
یکی از مباحث بسیار مهم و چالش‌برانگیز، تأثیر سدسازی بر محیط‌زیست است؛ درواقع طی چند دهه اخیر در راستای توسعه کشور سدسازی‌های بسیاری انجام شده و دیدگاه کارشناسان نسبت به این مسئله معمولاً متفاوت بوده است، اما به‌طورکلی تأثیر سیاست در تخصص سدسازی طی این چند دهه مشاهده شده و به موجب این مسئله، جامعه شاهد سدسازی‌های بسیاری بوده که تأثیری در رفع مشکلات آبی منطقه نداشته است.
به‌طورکلی سدسازی چگونه به حفظ منابع آبی کمک می‌کند؟
سدسازی و مطالعات هیدرولوژی یا آب‌شناسی علاوه بر جوانب سطحی جنبه زیرزمینی نیز دارد؛ درواقع اگر بخواهیم از منابع آبی یک منطقه محافظت کنیم تنها سدسازی و ذخیره آب کافی نیست بلکه باید مطالعه، بررسی و اقدامات اجرایی را در منابع زیرزمینی نیز به‌کار ببریم.
متأسفانه درحال‌حاضر به دلیل اینکه شرکت‌های بزرگ سدسازی، بیشترین سود را در این حوزه به‌واسطه «توسعه‌سد» کسب خواهند کرد، این اعمال‌نظر عملاً باعث شده که حفظ منابع زیرزمینی و فعالیت‌های بازدارنده جهت از بین رفتن این منابع کمتر مورد توجه قرار بگیرد و به‌راحتی هنگامی که در منطقه‌ای صحبت از کمبود یا تأمین آب می‌شود، بلافاصله احداث سد پیشنهاد می‌شود.
سدسازی چه مشکلاتی بر محیط‌زیست دارد؟
درواقع سدسازی با وجود مزایا و کاربردهایی که دارد منجر به بروز مشکلات بسیاری نیز خواهد شد. به‌طورکلی این فرآیند نیز مانند هر برنامه دیگری، تأثیرات مستقیم و غیرمستقیمی بر محیط‌زیست اطراف خود دارد که تأثیرات مستقیم سدسازی بر منطقه کاملاً قابل مشاهده است و در مدت کوتاهی می‌توان این تأثیرات را درک کرد. سدسازی منجر به ورود رسوبات به رودخانه و تغییر روندی می‌شود که طی هزاران سال بر حرکت رودخانه حاکم بوده و باعث انتقال رطوبت به دشت‌های اطراف رودخانه شده است.
سدسازی نادرست چه تأثیری بر محیط‌های اطراف رودخانه می‌گذارد؟
سدسازی علاوه بر تأثیراتی که در محیط‌زیست دارد بر حجم جریان رودخانه نیز تأثیر می‌گذارد؛ درواقع احداث سد تأثیرات بسیار نامطلوبی در بخش پایین‌دست رودخانه یا قسمت بعد از سد ایجاد می‌کند که ممکن است خیلی ملموس نباشد، اما در درازمدت مشکلات بسیاری بر کشاورزی منطقه ایجاد می‌کند.
یکی دیگر از تأثیرات سدسازی، حذف یا کاهش تناوب سیلابی در حاشیه رودخانه‌ها است؛ درواقع بخشی از رسوبات ناشی از ایجاد سد وارد رودخانه و در قسمت پشت سد ذخیره می‌شود که این ته‌نشینی، شرایط طبیعی رودخانه را تغییر می‌دهد و تأثیرات نامطلوبی بر شرایط زندگی موجودات آبزی ایجاد می‌کند زیرا این رسوبات باید در رودخانه حرکت کند و در بخش‌های مختلفی قرار بگیرد.
آیا سدسازی تأثیراتی بر آب رودخانه نیز خواهد داشت؟
بله؛ درواقع یکی از تأثیراتی که فرآیند سدسازی بر رودخانه خواهد داشت تغییر حرارت آب منطقه است؛ این تغییرات به‌صورتی است که از قسمت‌های بالایی آب موجود در پشت سد تناوب‌هایی تا قسمت‌های پایینی رودخانه ایجاد می‌شود و باندهای حرارتی شکل می‌گیرد که در این باندها قسمت‌های بالایی گرم‌تر و قسمت‌های پایینی بسیار سرد است. فرآیند تغییر رژیم حرارتی آب رودخانه قطعاً در زندگی موجودات آبزی تأثیرات منفی خواهد داشت و بر محیط‌های اطراف رودخانه نیز تأثیرگذار خواهد بود.
تأثیر سدسازی بر کیفیت آب چیست؟
یکی از مشکلاتی که سدسازی به همراه دارد، تغییر کیفیت آب رودخانه است که این تغییر می‌تواند از نظر فیزیکی، شیمیایی یا حتی زیستی باشد؛ درواقع هنگامی که تغییرات بر کیفیت آب رودخانه ایجاد شود، قطعاً خطراتی در حوزه بهداشت نیز ایجاد می‌شود زیرا با ایجاد سطح، حرکت و انتقال رسوبات مقادیر زیادی از مواد مغذی وارد محیط شده و در پشت سد قرار می‌گیرد.
این مواد مغذی باید در کل محیط و مسیر رودخانه توزیع شود، اما با احداث سد این مواد بر یک نقطه متمرکز شده و باعث تغییر اکوسیستم منطقه و به‌هم خوردن چرخه‌های زیست‌محیطی می‌شود.
نظر شما