آشنایی با انواع بیماری‌های کبد

به گزارش خبرنگار ایمنا، کبد یکی از مهم‌ترین اندام‌های درونی بدن محسوب می‌شود که درست زیر قفسه‌سینه و سمت راست شکم قرار گرفته است. کبد سنگین‌ترین عضو بدن با وزن بین ۱.۷ تا سه کیلوگرم است و رنگی صورتی تا قهوه‌ای دارد. این عضو رتبه دوم بزرگ‌ترین عضو بدن را پس از پوست به خود اختصاص داده و بزرگ‌ترین اندام داخلی بدن به‌شمار می‌رود.

این اندام مواد سمی را از خون دفع، میزان قند خون سالم را حفظ و انعقاد خون را تنظیم می‌کند. کبد یکی از اندام‌های اصلی و ضروری بدن به شمار می‌رود که علاوه بر موارد ذکر شده، بیش از ۵۰۰ وظیفه حیاتی در بدن دارد. بیماری‌های کبدی می‌توانند ارثی و ژنتیکی باشند و فرد با آن‌ها متولد شده باشد؛ البته عوامل مختلف دیگری نظیر ویروس، مصرف الکل و چاقی می‌تواند در بروز انواع بیماری‌های کبدی و آسیب‌های کبد نقش داشته باشد.

بعد از ابتلاء به بیماری به‌مرور زمان، شرایطی که به کبد آسیب می‌زند، وخیم‌تر شده و موجب زخم کبد و سیروز کبدی می‌شود؛ در نتیجه کبد از کار می‌افتد و ممکن است خطر مرگ را برای بیمار به‌دنبال داشته باشد، اما با تشخیص و درمان زودهنگام می‌توان روند از کار افتادن کبد را متوقف کرد.

علائم بیماری کبد

بیماری کبدی همیشه نشانه‌ها و علائم مشخصی ندارد. در صورت مشاهده مداوم نشانه‌هایی از جمله درد شدید شکم، یرقان، خونریزی، سردرگمی، خستگی و کاهش وزن حتماً به متخصص گوارش و فوق‌تخصص کبد مراجعه کنید. برخی از علائم بیماری کبد و نشانه‌های کلی بیماری و علائم از کار افتادن کبد شامل زردی رنگ پوست و چشم‌ها، درد و تورم شکمی، تورم در پاها و قوزک پا، خارش پوست، ادرار تیره‌رنگ، مدفوع کم‌رنگ، خستگی مزمن، حالت تهوع یا استفراغ، بی‌اشتهایی، کاهش وزن، ضعف سیستم ایمنی بدن، مزه تلخی هنگام صبح در دهان، کبود شدن بی‌دلیل، خشکی دهان یا چشم و اختلال در تمرکز است.

سیروز کبدی و بیماری کبد بر اثر مصرف بیش از حد دارو

این بیماری یکی از حادترین بیماری‌های کبدی است و مشکلات فراوانی را برای سلامتی به وجود می‌آورد. سیروز کبدی معمولاً بر اثر مصرف بیش از اندازه الکل رخ می‌دهد. مصرف الکل باعث تجمع چربی در سلول‌های کبد می‌شود و همین امر فعالیت کبد را از کار می‌اندازد. علائم ابتلاء به این بیماری شامل بالا رفتن فشار خون، تورم پا و شکم، بزرگ شدن طحال، خونریزی معده، واریس، ابتلاء به بیماری‌های عفونی و سوءتغذیه شدید است.

گاهی مصرف بیش از اندازه برخی داروها مانند استامینوفن یا قرص‌های آنتی‌بیوتیک باعث بروز التهاب در کبد می‌شود و به سلامت آن آسیب وارد می‌کند؛ به همین دلیل کارشناسان سلامتی درخصوص مصرف داروها همواره هشدار می‌دهند که هرگز بدون مشورت با پزشک، دوز دارو یا مکملی را که استفاده می‌کنید را تغییر ندهید.

کبد چرب الکلی و غیرالکلی

بیماری کبد چرب نیز یکی از شایع‌ترین بیماری‌های کبدی محسوب می‌شود. اصطلاح کبد چرب برای پوشش طیف گسترده‌ای از بیماری‌های کبدی به کار می‌رود و علائم ابتلاء به این بیماری شامل تورم شکمی (آسیت)، عروق خونی بزرگ شده دقیقاً زیر سطح پوست، طحال بزرگ شده، کف دست قرمز و زردی پوست و چشم می‌شود.

به طور کلی وجود پنج تا ۱۰ درصد چربی در کبد طبیعی است، اما اگر میزان چربی کبد بالا رود، می‌تواند خطرات زیادی را برای بدن به وجود آورد. بیماری کبد چرب معمولاً بر اثر مصرف بیش از اندازه الکل یا اضافه وزن بیش از حد به وجود می‌آید. اگر این بیماری بر اثر مصرف بیش از اندازه الکل باشد، به آن بیماری کبد چرب الکلی و اگر بر اثر اضافه وزن باشد، به آن کبد چرب غیرالکلی گفته می‌شود.

در بیماری کبد چرب سلول‌های چربی سبب التهاب بافت‌های کبدی می‌شوند و همین امر منجر به بروز تغییرات بیوشیمیایی در بدن می‌شود و در نتیجه مشکلات زیادی در بدن رخ می‌دهد. اصطلاح علمی کبد چرب هپاتیت استاتوتیک است. در بیماری کبد چرب اگر فیبرهای کبدی ملتهب شوند، خطر بروز بیماری سیروز کبدی بالا می‌رود که بیماری بسیار خطرناکی است. به طور کلی مراحل ابتلاء به بیماری کبد شامل گرید یک، گرید دو و گرید سه، است.

فیبروز کبدی

کبد چرب گرید یک یکی از بیماری‌های کبدی است که عملکرد کبد را مختل نمی‌کند، اما اگر این بیماری کنترل نشود می‌تواند خطرساز باشد. این بیماری معمولاً بر اثر پیروی از رژیم غذایی ناسالم و حاوی قند بالا به وجود می‌آید که سبب تجمع چربی در کبد می‌شود. این بیماری معمولاً با پیروی از رژیم غذایی فاقد قند و چربی قابل کنترل است. بسیاری از افراد از ابتلاء به این بیماری خبر ندارند و این بیماری در آزمایش معمول خون یا سونوگرافی تشخیص داده می‌شود.

کبد چرب گرید دو بر اثر مصرف بیش از اندازه قند، چربی یا الکل به وجود می‌آید. این بیماری از کبد چرب گرید یک حادتر است و خطر ابتلاء به سکته مغزی یا قلبی را افزایش می‌دهد. این بیماری معمولاً در افراد دارای اضافه وزن، مبتلا به دیابت، مبتلا به فشار خون بالا و افرادی که از داروهایی مانند متوترکسات یا تاموکسیفن استفاده می‌کنند دیده می‌شود. این افراد معمولاً نشانه خاصی ندارند، اما معمولاً احساس درد در ناحیه فوقانی سمت راست شکم خود می‌کنند، همچنین این افراد دائماً احساس خستگی دارند. این بیماری معمولاً با آزمایش خون و یا تست عملکرد کبد قابل تشخیص است.

بیماری کبد چرب گرید سه بر اثر بی‌توجهی به کبد چرب گرید یک و دو به وجود می‌آید. در این بیماری سطح چربی کبد به حدی بالا می‌رود که باعث بروز زخم‌هایی بر روی کبد می‌شود که به آن فیبروز کبدی نیز می‌گویند. این بیماری معمولاً با انجام سونوگرافی، سی‌تی‌اسکن و ام‌آرآی قابل تشخیص است. کبد چرب گرید سه باعث بروز مشکلات فراوان در صفرا، ناراحتی قلبی و بیماری هپاتیت خودایمن می‌شود.

فیبروز کبدی زمانی ایجاد می‌شود که کبد شما زخم شود و دائماً خود را ترمیم کند. حتماً روی پوست خود دیده‌اید که جای ترمیم رخم گاهی بر روی آن باقی می‌ماند. درون شکم نیز به همین شکل، ممکن است که بعد از ترمیم‌های مداوم کبد، بافت فیبروز شود و از بین برود. فیبروز کبدی اگر جدی گرفته نشود و مدام پیشرفت کند، می‌تواند سیروز کبدی و سرطان کبد ایجاد کند. این بیماری به علت‌های مختلفی تشکیل می‌شود که شایع‌ترین آنها کبد چرب الکلی و غیرالکلی است. از علائم بیماری فیبروز کبدی می‌توان به علائم شایع و مشترک بیماری‌های کبدی مانند تورم اندام‌ها، زردی، بی‌حالی، خستگی، درد شکمی و تهوع اشاره کرد.

سرطان کبد و سلول‌های کبد

سرطان کبد زمانی ایجاد می‌شود که سلول‌های کبدی شروع به رشد سرطانی کنند و شکل آن‌ها تغییر کند. این عضو نقش سم‌زدایی را در بدن دارد و زمانی که سرطانی می‌شود نمی‌تواند به خوبی فعالیت کند و علائم سیستمیک در بدن نشان می‌دهد. سرطان کبد انواع مختلفی دارد و به دو نوع اولیه و ثانویه تقسیم می‌شود. این بیماری می‌تواند متاستاز هم بدهد و بخش‌های دیگر بدن را درگیر کند.

این سرطان می‌تواند بسیار خطرناک باشد و معمولاً غربالگری‌های زودهنگام در درمان و تشخیص به موقع نقش مهمی دارند. از علائم سرطان کبد می‌توان به کم شدن اشتها، زردی، بی‌حالی، تهوع و استفراغ، تب و خستگی و ضعف، اشاره کرد.

سرطان سلول‌های کبد یا هپاتوما از دیگر بیماری‌های شایع کبد است که معمولاً بر اثر بیماری‌های مزمنی مانند هپاتیت ایجاد می‌شود. این بیماری مانند سرطان مجاری صفراوی خطرناک است و باید به موقع تشخیص داده شود. زمانی که سلول‌های عملکردی کبد سرطانی می‌شوند و فعالیتشان مختل می‌شود، بیماری هپاتوما ایجاد می‌شود. علائم این بیماری نیز مانند علائم سرطان کبد است و ورم شکم هم ممکن است در آن دیده شود.

راهکار پیشگیری از انواع بیماری‌های کبد

شایع‌ترین علت بیماری کبد در بیشتر نقاط دنیا سوءمصرف الکل است. با کاهش مصرف نوشیدنی‌های الکلی، خطر ابتلاء به بیماری‌های کبد ناشی از مصرف الکل را به حداقل می‌رسانید. از رفتارهای پر ریسک مثل برقراری روابط جنسی پرخطر، انجام تتو و پیرسینگ روی بدن پرهیز کنید، به‌هیچ‌وجه از سرنگ مشترک برای تزریق استفاده نکنید و سعی کنید با مایعات بدن فرد مبتلا به هپاتیت B و C تماس نداشته باشید.

اگر در محیط‌های خطرناک قرار دارید که ریسک عفونت در آن‌ها بالاست، می‌توانید واکسن هپاتیت A و B بزنید. سعی کنید با داشتن رژیم غذایی سالم، کنترل وزن و ورزش از بیماری کبد چرب پیشگیری کنید، پیش از صرف غذا حتماً دست‌های خود را بشویید و حین استفاده از موادشیمیایی سمی و حشره‌کش‌ها، حتماً دستکش، ماسک و کلاه محافظ بپوشید تا مواد شیمیایی از طریق پوست وارد بدن‌تان نشوند. از مصرف بی‌رویه و بدون نسخه پزشک داروها اجتناب کنید و هرگز دارو را با نوشیدنی‌های الکلی نخورید.