به گزارش خبرنگار ایمنا، آلودگی هوا تنها در تابستان و حضور ریزگردها ایجاد نمی‌شود، چراکه کلان‌شهرهایی همچون اصفهان، تهران، اراک یا مشهد در فصول پاییز و زمستان نیز با سرد شدن هوا و وقوع پدیده وارونگی با این مشکل روبه‌رو می‌شوند.
با آغاز پاییز وارونگی هوا بیشتر خودنمایی می‌کند، این پدیده زمانی رخ می‌دهد که یک توده هوای سرد همچون پتویی سطح شهر را می‌پوشاند و اجازه خروج گازهای سمی یا آلودگی‌های جوی را نمی‌دهد، به این ترتیب هوای آلوده در سطح شهر حبس می‌شود و تا زمانی که باران نبارد، هوا گرم‌تر نشود یا باد مناسبی نوزد، این آلودگی نیز از بین نمی‌رود؛ در حقیقت، هنگام اینورژن به دلیل اینکه هوای سرد از هوای گرم سنگین‌تر است، زیر آن قرار می‌گیرد و تا زمانی که آفتاب همه جا را گرم نکند یا باد نوزد، به همان شکل باقی می‌ماند.
در چنین شرایطی تداوم فعالیت صنایع آلاینده و یا سایر منابع در سطح شهر می‌تواند صدمات شدیدی را به ساکنان شهرها وارد کند، لذا برای رهایی از وارونگی هوا لازم است ارگان‌های مربوط، اقداماتی را در بلند مدت و کوتاه مدت انجام دهند و دولت‌ها، شهرداری‌ها و سایر ارگان‌ها، به دور از جناح‌بندی سیاسی خود را موظف به اجرای برنامه‌ها و اقدامات بدانند؛ به عنوان مثال جلوگیری از تردد خودروهایی که استانداردهای آلایندگی را دریافت نکرده‌اند، استفاده از بنزین با کیفیت، تشویق به استفاده از خودروی‌های برقی و هیبریدی، موتور سیکلت برقی و دوچرخه از حمله این سیاست‌ها است.
در ایران به‌ویژه کلان‌شهر اراک هنوز یک برنامه مدونی که بتواند تمام دستگاه‌ها را مجبور به انجام برنامه‌های بلندمدت و کوتاه‌مدت کند، وجود ندارد، این در حالی است که تأثیر آلاینده‌های صنعتی در کیفیت هوای اراک بر هیچکس پوشیده نیست، اما این مسئله نباید باعث شود که نقش مدیریت شهری در کاهش یا افزایش آلودگی هوای شهر را فراموش کنیم.
طبق قانون هوای پاک شهرداری‌ها موظفند نحوه تردد وسایل‌نقلیه موتوری و سامانه (سیستم) حمل‌ونقل شهری را به‌صورتی طراحی و ساماندهی کنند که ضمن کاهش آلودگی هوا جوابگوی سفرهای روزانه شهری باشد و همچنین با تولید و تأمین نهال مورد نیاز (گونه‌های با نیاز آب کم، مقاوم و بومی) با همکاری ادارات منابع طبیعی و تأمین منابع آب مورد نیاز از محل پساب شهر و با همکاری وزارت نیرو اقدام به اجرای عملیات کاشت، نگهداری و بهره‌برداری از فضای سبز، با استفاده از روش‌های نوین آبیاری کنند.
در واقع شهرداری‌ها می‌توانند با توسعه فضای سبز شهری، جایگزین کردن نگاه انسان‌محور با نگاه خودرومحور در برنامه‌های مختلف عمرانی و ترافیکی شهر، توجه ویژه به توسعه زیرساخت‌های حمل‌ونقل عمومی و همچنین استفاده از وسایل نقلیه پاک و فرهنگ‌سازی در این حوزه‌ها نقش پررنگی در کاهش آلودگی هوا داشته باشند.
مدیریت شهری نباید از نقش خود در معضل آلودگی هوا غافل باشد
سیاوش آقاخانی، یک کارشناس محیط زیست می‌گوید: در شهر اراک با شرایط خاصی مواجه هستیم. الگوی آلودگی در این شهر طی ۲۰ سال گذشته متفاوت بوده است؛ به طوری که از الگوی تابستانه ریزگرد و الگوی زمستانه تحت تأثیر پدیده وارونگی، تبدیل به الگوی روزانه و ساعتی آلودگی هوا شده است.
وی با بیان اینکه مجموعه‌ای از عوامل، پدید آورنده شرایط فعلی هوای شهر اراک شده است، می‌افزاید: یکی از مهم‌ترین عواملی که در کنار مازوت‌سوزی نیروگاه، آلایندگی‌های صنعتی، ریزگردهای محلی، منطقه‌ای و ملی بروز کرده است، آلودگی شهری است که شامل منابع ساکن آلایندگی همچون صنایع حاشیه شهرها، آلاینده‌های خانگی، مراکز تجاری، ریزگردهای ناشی از فعالیت‌های عمرانی شهری و زمین‌های بایر، همچنین منابع متحرک آلایندگی شامل موتور سیکلت و خودروها می‌شود.
این کارشناس محیط زیست تصریح می‌کند: یکی از وظایفی که در قانون برعهده شهرداری‌ها و شوراها به عنوان سیاست‌گذاران حوزه شهری گذاشته شده است، تهیه و ارائه برنامه جامع و مشخصی برای مقابله با این آلودگی‌ها است؛ در این زمینه فارغ از طرح جامع کاهش آلودگی هوا که دولت در حال به‌روزرسانی آن است، باید مدیریت شهری نیز برنامه‌ای مدون داشته باشد؛ به عنوان مثال برنامه‌ای برای عوامل بازدارنده از آلودگی همچون توسعه فضای سبز وجود ندارد و این مهم بر اساس نوع آلودگی، عرصه و اقلیم، منظر و نیاز مردم و اثرگذاری آن انجام نمی‌شود.
وی با اشاره به اهمیت زیرساخت‌های شهری و مدیریت منابع سیار آلودگی در کیفیت هوای شهر، تاکید می‌کند: هنوز بسیاری از اتوبوس‌ها و سیستم‌های حمل‌ونقل عمومی که در اختیار شهرداری است، استانداردهای لازم را ندارد و اتوبوس‌های دودزایی که تمام وقت در شهر تردد دارد، آلودگی را نه همچون کارخانه‌ها در ارتفاع بالای دودکش‌ها، بلکه در ریه شهروندان تخلیه می‌کنند.
آقاخانی ادامه می‌دهد: در حوزه اجتماعی شهری هنوز یک برنامه برای مقابله با آلودگی هوا نداریم، شهروندان در قبال مسائل زیست‌محیطی شهر آموزش مناسبی ندیده‌اند و تنها افراد کمی با این موضوع آشنا شده‌اند که از آوردن خودروهای تک‌سرنشین شخصی به خیابان خودداری کنند، اما دستورالعمل‌ها در حوزه نحوه استفاده از فضاهای تجاری را به شکلی که با بهینه‌سازی انرژی آلودگی کمتری وارد هوا شود، نمی‌دانند.
وی معتقد است: برای مدیریت آلودگی‌ها تدوین برنامه‌ای برای احصای اقدامات کوتاه‌مدت، میان‌مدت و بلندمدت ضروری است و پس از برنامه‌ریزی نیز باید برای اجرایی شدن آن اقدام کرد؛ اجرای برنامه‌های بلندمدت نیازمند حمایت‌های دولتی و استفاده از ظرفیت پروژه‌های بین‌المللی و استفاده از توان واحدهای صنعتی و نقش اجتماعی بنگاه‌های اقتصادی و مهم‌تر از آن مشارکت شهروندی در بهبود کیفیت شهری است و بی‌برنامگی در این زمینه باعث روزمرگی در کارهای مدیریتی خواهد شد.
این کارشناس محیط زیست با تاکید بر اینکه مدیریت شهری نباید تنها انگشت اتهام خود را به سمت سایر عوامل بگیرد و از نقش خود در معضل آلودگی هوا غافل باشد، امروز از شورای اسلامی شهر و شهرداری که با شعار انقلابی‌گری فعالیت می‌کنند، انتظار می‌رود که تصمیمی انقلابی، سخت و مهم در حوزه مدیریت شهری بگیرند و موضوع تکرار فصلی ماهانه و روزانه آلودگی هوا و متهم کردن دیگران را به یک همدلی در کنار شهروندان تغییر دهند تا با همکاری دیگر دستگاه‌ها یک اقدام جدی و مشترک برای کاهش آلودگی هوای شهر تعریف شود.
نوسازی بیش از ۹۵ درصد ناوگان عمومی در سال ۱۴۰۲
محمدحسین ساده‌وند، سرپرست سازمان حمل‌ونقل بار و مسافر شهرداری اراک اظهار می‌کند: برای کاهش آلودگی ناشی از ترافیک در هوای اراک باید برای تردد خودروهای شخصی در سطح شهر محدودیت‌هایی را اعمال کرد و همزمان با آن زیرساخت‌های حمل‌ونقل عمومی در شهر را نیز توسعه داد، به گونه‌ای که پاسخگوی تقاضای سفرهای درون‌شهری شهروندان باشد.
وی با بیان اینکه روند نوسازی ناوگان اتوبوس‌های شهر اراک از سال جاری آغاز و ۳۶ دستگاه اتوبوس نو وارد خطوط شده است، همچنین ۵۲ دستگاه اتوبوس فرسوده از خطوط خارج شد، اضافه می‌کند: در این راستا ۵۰ اتوبوس عقاب اسکانیای جدید و ۲۰ دستگاه اتوبوس بنز ۴۵۷ از نوع آتروس نیز از محل اعتبارات وزارت کشور به شهر اراک اختصاص داده شده است که ماهانه ۶۶ دستگاه از آن به ناوگان عمومی شهر اضافه خواهد شد.
سرپرست سازمان حمل‌ونقل بار و مسافر شهرداری اراک ادامه می‌دهد: در حال حاضر ۸۰ درصد از ناوگان عمومی شهر اراک نوسازی شده است و ابتدای سال ۱۴۰۲ نیز بیش از ۹۵ درصد ناوگان عمومی نوسازی و اتوبوس‌های فرسوده به طور کامل از چرخه فعالیت خارج خواهد شد که تأثیر بسزایی در کاهش آلودگی هوا خواهد داشت.
وی خاطرنشان می‌کند: پس از استانداردسازی تعداد اتوبوس‌ها، به اصلاح مسیرها خواهیم پرداخت و در این زمینه کمیته‌ای ذیل معاونت امور زیربنایی و حمل‌ونقل شهرداری، بررسی مسیرها و پیش‌بینی خطوط ویژه برای ناوگان عمومی را انجام می‌دهد که این پیشنهادها پس از تصویب شورای ترافیک استان اجرایی خواهد شد.
احمد حسنی، رئیس سازمان زیباسازی و فضای سبز شهرداری اراک می‌گوید: در حال حاضر سرانه فضای سبز شهر اراک ۲۶.۸۳ متر مربع است که با توجه به صنعتی بودن شهر اراک و آلایندگی صنایع، این شهر نیاز ویژه‌ای به فضای سبز دارد، به طوری که سرانه فضای سبز در اراک باید به ۳۰ مترمربع برسد.
وی ادامه می‌دهد: با توجه به معضلات ناشی از کم‌آبی در سال جاری توسعه فضای سبز نداشته‌ایم و برنامه اصلی سازمان بازپیرایی و بازسازی پارک‌ها و فضای سبز است که در سطح شهر این کار در حال انجام است و تا پایان سال بوستان‌های شهر از حالت ناخوشایندی که در سال‌های گذشته داشته است، خارج خواهد شد.
رئیس سازمان زیباسازی و فضای سبز شهرداری اراک اظهار می‌کند: در سال جاری تنها در کوی جوادیه و در منطقه سه شهر دو پارک در حال احداث است، در حالی که طی سه سال گذشته به ازای هر نفر حدود سه متر افزایش سرانه فضای سبز داشته‌ایم.
وی با بیان اینکه هرساله در فصل سرد سال شاهد بروز وارونگی دما در کلان‌شهر اراک بوده‌ایم که تشدید آلودگی هوا را در پی دارد، تصریح می‌کند: به دلیل اینکه اراک یک شهر صنعتی است، یکی از موارد آلایندگی هوای این کلان‌شهر دود ناشی از فعالیت کارخانه‌ها است.
حسنی تاکید می‌کند: با توجه به قانون هوای پاک باید درصدی از مساحت کارخانه‌ها به فضای سبز اختصاص داده شود، البته نگهداری و توسعه آن نیز برعهده مجموعه کارخانه است و سازمان فضای سبز شهرداری می‌تواند تنها برای ارائه توصیه‌هایی همچون چگونگی نگهداری از درخت‌ها اقدام کند؛ البته تمام کارخانه‌های شهر فضای سبز را در محوطه خود اجرا کرده‌اند، اما نظارت بر اینکه آیا میزان آن استاندارد است یا خیر؟، بر عهده سازمان محیط زیست است.
نظر شما