به گزارش خبرنگار ایمنا، وقتی سخن از کاریز یا همان قنات به میان می‌آید، قصه دوستی زمین، طبیعت و انسان را در ذهن‌ها تداعی می‌کندکه برای بازخوانی آن باید دوباره زمین را درنوردید؛ در روزگاری نه چندان دور انسان‌ها برای رفع تشنگی بر سر چشمه‌ها و قنات‌ها می‌رفتند و آنجا دوستی و قرابت بین آنها نیز به‌وجود می‌آمد، اما از روزی که پاسخ به تشنگی با علم روز هم‌پا و دوستی‌ها مدرنیته شد، چشمه‌ها و قنات‌ها هم از یاد رفت.
با افزایش جمعیت و پیشرفت تمدن در ایران باستان، ایرانیان برای اینکه تنها در محیط محدود دره‌ها، پای رودها وچشمه‌ها نمانند و به امید باران‌های اتفاقی زراعت نکنند، از هزاران سال قبل و با کمترین امکانات به گونه‌ای مهندسی شده و بر اساس محاسبات دقیق دست به ابتکار جدیدی زدند و آن را «قنات» نام گذاردند که امروزه برترین پژوهشگران حوزه آب در جهان از قنات به عنوان مهندسی‌ترین ابزار انتقال آب یاد می‌کنند.
با این اختراع که در نوع خود در جهان تاکنون بی‌نظیر بوده است، می‌توان مقدار قابل توجهی از آب آن را در تمام طول سال بدون هیچ کمکی از درون زمین به سطح آن جاری گرداند. با وجود اینکه چندین هزار سال از اختراع قنات می‌گذرد این اختراع امروزه شهرت جهانی پیدا کرده است.
شهر یزد از دیرباز تاکنون به شهر «قنات، قنوت و قناعت» شناخته و هر یک از این عناوین نیز به دلایل خاص مرتبط با ویژگی‌های این شهر انتخاب شده است؛ قنوات این کلان‌شهر که امروزه در مقیاس جهانی نیز شناخته شده است، از جهات متنوعی به عنوان عنصر شاخص هویت معماری و شهری تمدن ایران ایفای نقش می‌کند.
این قنات‌ها زمینه حیات و زندگی در شهر تاریخی یزد را به وجود آورده است و تمدنی که امروز در این خطه از کویر خودنمایی می‌کند حاصل آن است؛ نقاط مختلف شهر یزد نیز به واسطه همین تکنولوژی دارای قنات‌های گسترده‌ای است به گونه‌ای که در حال حاضر بیش از هزار کیلومتر قنات از زیر شهر یزد عبور کرده است.
این قنات‌ها وظیفه آبرسانی به نقاط مختلف شهر را داشته و کشاورزی، شرب و صنعت یزد را منتفع می‌کرده است؛ نکته بسیار مهم و جالب توجه این است که با وجود گذشت قرن‌های بسیار از حفر این قنات‌ها، همچنان در بعضی نقاط در حال استفاده است و بسیاری از قنات‌های غیرقابل استفاده نیز در صورت مرمت و لایروبی قابل استفاده خواهد شد.
لزوم احیای قنات‌ها برای حفظ تمدن و زندگی در یزد
ابوالقاسم محی‌الدینی، شهردار یزد با اشاره به اینکه قنات یکی از تکنولوژی‌های بسیار خاص در حوزه انتقال آب است، اظهار می‌کند: امروزه با وجود بهره‌مندی از تکنولوژی‌های بسیار پیشرفته، بحث انتقال آب با چالش‌های بسیار زیادی همراه است.
وی با بیان اینکه حفر قنات به عنوان یکی از پیچیده‌ترین فناوری‌های سنتی چندین هزار ساله با کمترین امکانات ممکن انجام شده است، تصریح می‌کند: برای آگاهی از سختی حفر قنات‌ها، کافی است به مشکلات متعدد برای نگهداری از آنها توجه کنیم، چرا که امروزه امکانات بسیار زیاد نیز به سهولت نمی‌تواند این مشکل را برطرف کند.
شهردار یزد می‌افزاید: قنات نقش بسیار مهمی در انتقال آب و حفظ تمدن و زندگی در این کلان‌شهر داشته است و احیای آن نیز می‌تواند این نقش‌آفرینی را همچنان حفظ کند.
وی ادامه می‌دهد: در جریان سیل اخیر، اگر در طول سالیان گذشته نسبت به احیای قنات اقدامات لازم انجام شده بود و به صورت فعال مورد استفاده بود، امکان انتقال حجم بسیار زیادی از آب سیل توسط همین قنات‌ها وجود داشت.
نقش پررنگ قنات در زایش تمدن‌ها
هادی هزارخانی، دبیرکل بنیاد جهانی انرژی در ایران نیز با بیان اینکه قنات سازه‌ای منحصر به فرد در طول تاریخ بشریت است، می‌گوید: به طور قطع قنات یکی از افتخارات یزد به حساب می‌آید که در طول تاریخ توانسته تمدن‌های مختلفی را به وجود آورد و حفظ کند.
وی با اشاره به اینکه یزد پایتخت تاریخی و فرهنگی بنیاد جهانی انرژی است، می‌افزاید: دلیل این انتخاب وجود سازه‌هایی به مانند قنات و بادگیر است که از آن می‌توان به عنوان اساس پایداری در جهان نام برد.
دبیرکل بنیاد جهانی انرژی در ایران تصریح می‌کند: انتقال آب یکی از رایج‌ترین اقدامات بشریت برای ادامه حیات در هر منطقه است و برای این موضوع هر ساله در گوشه و کنار دنیا اقدامات گسترده‌ای صورت می‌گیرد، اما نکته بسیار مهم این است که قنات بدون هیچ‌گونه مصرف کربن و سوخت‌های مضر کار انتقال آب را با عمر بسیار طولانی انجام داده است، اما بسیاری از روش‌های انتقال آب در عصر کنونی با مصرف بسیار بالای انرژی و سوخت‌های فسیلی و کربن انجام می‌شود.
با قنات‌ها چه کردیم..؟
سیدحسین دُرجوش، از فعالان حوزه آب و قنات استان یزد اظهار می‌کند: فرهنگ و تمدن ایرانی و اسلامی کشورمان در موضوع آب که روزگاری نماد صلح و مهرورزی بوده است، در حال حاضر به دلیل مدیریت‌های اشتباه سال‌های اخیر به عاملی برای بروز اختلافات میان مردم تبدیل شده است.
وی ادامه می‌دهد: نگاه ما به بیرون از جغرافیای این مرز و بوم و هیاهوی دنیای غرب به نحوی دانش آموختگان را مبهوت خود کرد که داشته‌های خود را فراموش کردیم و هر کسی در مقوله دانش به صورت جزیره‌ای ورود پیدا کرد، اما امروزه خوشحال هستیم که درس طبیعت ما را بر آن داشته است که دوباره اندیشیدن را تجربه کنیم.
این فعال حوزه آب و قنات استان یزد تصریح می‌کند: شرمنده دلاور مردانی همچون میرزا عنایت سلطان در برابر حمله محمود افغان به یزد در سالیان دور هستیم که این دیار را با دشواری فراوان در برابر تجاوزگری و ویرانی محافظت کرد، اما امروزه در حوزه قنات‌های شهری شاهد آشفتگی در این سازه‌های زیرساختی این محدوده زیستی پس از هزاران سال هستیم.
وی معتقد است که باید زیرساخت‌های این سرزمین را ببینیم و با جمیع داشته‌های خود برای داشتن یک زندگی پایدار تلاش کنیم.
نظر شما