به گزارش خبرنگار ایمنا، همه چیز از انتشار خبر باز شدن داربست‌های گنبد مسجد جامع عباسی پس از ۱۱ سال شروع شد، خبری نوید بخش که بار دیگر شهر اصفهان را به عنوان شهری با گنبدهای فیروزه‌ای در اذعان عمومی بشناسند، اما این خبر مسرت بخش چندان طول نکشید و فقط با انتشار یک عکس از گنبد این مسجد قبل و بعد مرمت در صفحات مجازی همه امیدها به یاس تبدیل شد؛ خبری دردناک که حاکی از تغییر قوس گنبد مسجد امام بعد مرمت بود.
این بار نه اصفهان بلکه جهان اسلام یکی از بناهای تاریخی ارزشمند خود را از لحاظ شاهکاری معماری از دست داده بود، همین امر باعث شد که توجه بیشتری به بررسی مرمت این مسجد توسط مرمت‌گران و رسانه‌ها صورت گیرد. هر چه از این بررسی‌ها می‌گذشت خبرهای تأسف باری از وضعیت مرمت گنبد مسجد امام از سوی مرمت‌گران و کارشناسان بناهای تاریخی به رسانه‌ها منعکس می‌شد که آخرین خبر آن را می‌توان به تغییر بالغ بر ۸۰ درصد کاشی‌های گنبد مسجد طی مرمت اشاره کرد.
در نهایت علی دارابی، قائم‌مقام وزیر و معاون میراث‌فرهنگی وزارت میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری روز گذشته_ جمعه بیست‌ویکم مردادماه _ دستور تشکیل شورای عالی نظارت، حفظ و مرمت میراث فرهنگی با هدف بررسی وضعیت مرمت گنبد مسجد جامع عباسی (مسجد امام) را صادر کرد و از این شورا خواست به قصور احتمالی در مرمت این بنای تاریخی ارزشمند رسیدگی کند. اما پرسش اصلی هنوز پابرجا است که در مرمت مسجد امام به چه موارد و نکات مهمی توجه نشده است که امروز شاهد این وضعیت آشفته در این بنای تاریخی ارزشمند هستیم؟
نمی‌توان با انتشار یک عکس مرمت مسجد امام را نقد کرد
حسین پاکدل، مرمت‌گر مسجد امام در ارتباط با عکس‌های منتشر شده در فضای مجازی از نحوه مرمت مسجد به خبرنگار ایمنا می‌گوید: مرمت یک کار هنری است که نمی‌توان با عکاسی آن را نشان داد و هنوز مرمت مسجد ادامه دارد و در عکس‌های منتشر شده بزرگنمایی‌هایی صورت گرفته است.
وی طولانی شدن کار مرمت مسجد امام را امری عادی می‌داند و می‌افزاید: مرمت یک اقدام زمان‌بر است و با توجه به سیاست‌های دولت‌های مختلف کار مرمت پیش می‌رود و بودجه‌های تخصیص داده شده در هر دوره فرق دارد.
مرمت‌گر مسجد امام تصریح می‌کند: بنایی که بیش از ۵۰۰ سال عمر دارد تحت تأثیر عوامل محیطی چون برف، باران‌های اسیدی، تغییر دمای شب و روز و فرونشست در معرض خطر نابودی است و مرمت آن مداوم است، از این رو همواره شاهد داربست‌ها هستیم. از طرفی طی ۱۱ سال مرمت مسجد امام، شش میلیارد تومان بودجه اختصاص یافته است.
وی با اعلام اینکه هر فارغ‌التحصیل مرمت‌گری را نمی‌توان استادکار خطاب کرد، اضافه می‌کند: تعداد استادکاران مرمت‌گر بسیار محدود است و مرمت‌گری یک هنر فنی است که هر فردی از عهده آن بر نمی‌آید و اگر نتوانیم از این هنرمندان پاسبانی کنیم در مرمت آثار تاریخی به مشکل برمی‌خوریم، ضمن اینکه زیر سوال بردن عملکرد هنرمندان مرمت‌گر در زمان کنونی یک آسیب جدی به‌شمار می‌رود.
پاکدل با بیان اینکه آخرین مرمت مسجد امام در سال ۸۵ انجام شد و طی آن ۸۰ درصد کاشی‌های این مسجد تغییر کرد، اظهار می‌کند: کاشی‌های اصلی گنبد مسجد تخریب شده بود و کیفیت نداشت به همین جهت سال ۷۵ به میراث فرهنگی و گردشگری تحویل داده شد.
وی می‌گوید: آغاز دور جدید مرمت از سال ۸۹ بوده است که طی آن سردرهای ایوان تغییر کرده و بین چهار تا پنج هزار متر کار مرمت آن انجام شده است. کاشی‌های مسجد امام با طرح جدید استفاده شده است و تمام کاشی‌های دوره قبل تغییر کرده است.
مرمت‌گر مسجد امام می‌افزاید: بناهای تاریخی همچون فرد سالخورده‌ای است که باید مرتب در حال چکاپ سلامتی خود باشد و به همین خاطر داربست بناهای تاریخی همچون مسجد امام، همیشه دیده می‌شود، ضمن اینکه ۱۰ درصد از مرمت مسجد امام باقی مانده است که تا پایان سال به اتمام خواهد رسید.
رابطه و ضابطه‌های درون‌سازمانی، کار مرمت را به گروه‌های خاصی محدود کرده است
محمد توکلی، یکی از مرمت‌گران بناهای تاریخی که دلیل دوری از این حرفه را روابط مشهود غیرحرفه‌ای در این حوزه خواند به خبرنگار ایمنا می‌گوید: در خصوص برگزاری مناقصه برای مرمت بناهای تاریخی و حساسی چون مسجد امام گلایه فراوان است زیرا در اصفهان مرمت‌گران حرفه‌ای و متخصصی وجود دارد که هر یک در رشته‌ای از مرمت‌گری جایگاه ویژه‌ای دارند و هر گونه ایراد و اشکالی در مرمت بناهای تاریخی به ضعف میراث فرهنگی در انتخاب مرمت‌گران برمی‌گردد.
وی که در مرمت گنبدهای هشت‌گوش متخصص است، می‌افزاید: در حالی کمبود بودجه از دلایل طولانی شدن مرمت آثار تاریخی چون مسجد امام مطرح می‌شود، که اداره کل میراث فرهنگی می‌توانست به علت ثبت مسجد امام در آثار یونسکو، از این ظرفیت برای حفظ و نگهداری این بنای تاریخی ارزشمند استفاده و درخواست بودجه بین‌المللی کند.
این مرمت‌گر آثار تاریخی با اشاره به اینکه کمبود بودجه بیشتر یک بهانه است و باید میراث فرهنگی پاسخگوی قصور در نگهداری میراث تاریخی اصفهان همچون مسجد امام باشد، تصریح می‌کند: بناهای تاریخی اصفهان از جمله بناهای بین‌المللی است و میراث فرهنگی باید در این حوزه به یونسکو پاسخ دهد.
وی با طرح این پرسش که نظارت فنی بر مرمت مسجد امام چگونه صورت می‌گیرد، اظهار می‌کند: در اصفهان آثار تاریخی چون مسجد جامع را داریم که چهار دوره تاریخی را از زمان سلجوقیان پشت سر گذاشته است و برای مرمت این آثار که نگاه بین‌المللی روی آن است به جای مناقصه باید فراخوان داده شود و از بین استادکاران حرفه‌ای، کار مرمت به افراد شایسته سپرده شود نه آن گروه از مرمت‌گرانی که با کمترین قیمت حاضر به کار مرمت شوند.
توکلی تاکید می‌کند: متأسفانه برای سپردن کار مرمت به مرمت‌گران رابطه و ضابطه‌های درون‌سازمانی وجود دارد که باعث می‌شود به جای سپردن کار مرمت به افراد متخصص، مرمت بناهای تاریخی به افراد و گروه‌های خاص سپرده شود. یکی از اشکال‌های وارده در مرمت‌های بناهای تاریخی، وجود مشکل در مدیریت فنی است و این مسئله به وضوح در عکس‌های منتشر شده از مسجد امام مشخص است و مرمت انجام شده با اصل کاشی‌های این مسجد به طور کامل متفاوت است.
نگاه مسئولان به حرفه مرمت کمیت را فدای کیفیت کرده است
علیرضا ایزدی، مدیرکل میراث فرهنگی استان اصفهان که بخشی از نقدهای وارد شده به مرمت مسجد امام را به حق و علت را کمبود اعتبارات می‌داند، به خبرنگار ایمنا می‌گوید: میراث فرهنگی و نگهداری آثار تاریخی ضمن اینکه یک کار تخصصی است از حساسیت بالایی برخوردار است. هم ردیف دانستن حساسیت کار میراث فرهنگی با دیگر ارگان‌ها وضعیت را دشوار ساخته است و این در حالی که این حساسیت و تفاوت کار تخصصی میراث با دیگر ارگان‌ها برای قانون‌گذاران مشخص نیست.
وی در رابطه با برگزاری مناقصه برای مرمت آثار تاریخی و فدا کردن کیفیت در برابر به کمیت در پروژه‌های تاریخی همچون مسجد امام می‌افزاید: مناقصه و مزایده مشکل کار نیست بلکه نحوه تخصیص اعتبارات که در گذشته امانی بوده و امروز به پیمانی تغییر یافته است باعث شده که کیفیت کار مرمت را فدای کمیت کنیم و از مسیر مناقصه به انتخاب گروه‌های مرمت‌کار بپردازیم.
مدیرکل میراث فرهنگی استان اصفهان با بیان اینکه ابنیه تاریخی مثل مسجد امام عمری ۴۰۰ و ۵۰۰ ساله دارد و باید به طور دائم پایش شود، تصریح می‌کند: تخصیص اعتبارات قطره‌چکانی نمی‌تواند کار مرمت که یک امری زمان‌بر است را در مدت کوتاه و با بالاترین کیفیت به نتیجه رساند، از طرفی تعیین نکردن سال مالی برای پروژه‌های تاریخی دیگر اشکالی است که با آن در مسیر مرمت مواجه هستیم.
وی با اشاره به اینکه کار مرمت مسجد امام از سال ۸۹ آغاز شده است که تکمیل آن ۱۳ سال به طول می‌انجامد، ادامه می‌دهد: تاکنون هفت میلیارد تومان برای مرمت این مسجد هزینه شده است و مبلغی معادل آن برای تکمیل نیاز است اما با این حال داربست‌ها را از مسجد امام جدا کردیم تا کیفیت آن را مشاهد کنیم.
ایزدی با بیان اینکه مرمت مسجد امام به پیمانکاری پرسابقه واگذار شده است که تجربه و تخصص در عرصه مرمت آثار تاریخی دارد، اظهار می‌کند: طولانی شدن مرمت آثار تاریخی همچون مسجد امام نه به علت واگذار نکردن کار مرمت به دست افراد غیرمتخصص بلکه به خاطر کمبود بودجه است که منجر به طولانی شدن فرایند مرمت‌گری مسجد امام شده است.
وی با اشاره به عکس‌های منتشر شده در فضای مجازی از مسجد امام، می‌گوید: مرمت مسجد امام همچنان ادامه دارد و با برداشتن داربست‌ها تصاویری به وضوح نشان داده شده که در ادامه کار رفع خواهد شد.
به گزارش ایمنا، مسجد امام اصفهان یا مسجد جامع عباسی، یکی از دو مسجد میدان امام (نقش جهان) اصفهان است که طی دوران صفوی ساخته شد. این شاهکار معماری پانزدهم دی‌ماه سال ۱۳۱۰ با شماره ۱۰۷ در فهرست میراث ملی به ثبت رسید و در قالب مجموعه تاریخی میدان امام در فهرست میراث جهانی یونسکو جای گرفت.
گنبد این مسجد از منحصربه‌فردترین گنبدها در میان مساجد و بناهای تاریخی ایران و جهان به‌شمار می‌رود، به گونه‌ای که با کاربرد بیش از ۵۰۰ هزار قطعه کاشی، بزرگ‌ترین گنبد کاشی‌کاری را میان مساجد تاریخی جهان دارد.
با توجه به شکل هندسی، قوس‌دار بودن، نوع سازه و عواملی همچون ارتفاع زیاد، وسعت سطح، مصالحی که استفاده شده و همچنین نفوذ رطوبت و گرما و سرما در طول سال‌ها، این اثر تاریخی آسیب دید و مرمت آن به دست استادکاران حرفه‌ای ضروری تشخیص داده شد.
نظر شما