به گزارش ایمنا، مصطفی جمالی در نشست خبری که به مناسبت ۵۳ سالگی تأسیس سازمان انتقال خون برگزار شد، اظهار کرد: امروز نهم مردادماه، سالروز تأسیس سازمان انتقال خون است. باید توجه کرد که سازمان انتقال خون جزو سازمان‌های همیشه موفق جمهوری اسلامی ایران بوده است. سه ماه قبل سازمان بهداشت جهانی گزارشی منتشر کرد و شاخص‌های اهدا و سلامت خون را در آن گزارش ارائه کرد. انتقال خون ایران در زمره پیشرفته‌ترین انتقال خون‌های دنیاست. در برخی شاخص‌ها انتقال خون ایران از کشور آمریکا بالاتر است. این موفقیت‌ها علی‌رغم همه مشکلات اعتباری سازمان به دست آمده است.
وی با بیان اینکه سازمان انتقال خون ایران هنوز هم در منطقه حرف اول را می‌زند، افزود: در شرق مدیترانه سازمان انتقال خون ایران رفرنس منطقه‌ای است. در بحث کمیته خون‌های نادر تنها کشور اسلامی که نماینده دارد، جمهوری اسلامی یا سازمان انتقال خون است. در دوران کرونا که سازمان‌های انتقال خون دنیا دچار بحران شدند و تا ۳۰ درصد کاهش اهدای خون در برخی از آن‌ها رخ داد، ما حداکثر کاهش اهدای خون‌مان هشت درصد بود.
مدیرعامل سازمان انتقال خون ادامه داد: درحال‌حاضر ذخایر انتقال خون با حمایت مردم، بی‌نظیر است و در طول تاریخِ انتقال خون، چنین ذخایری نداشتیم؛ به طوری که میانگین ذخایر را از چهار روز به هشت روز رساندیم. البته اشکالاتی داریم و شاید در یک شاخص اهدای خون چالش داریم و آن هم شاخص اهدای خون زنان است. در دنیا زنان بین ۳۰ تا ۵۰ درصد در اهدای خون مشارکت دارند که این عدد در ایران زیر پنج درصد است. یعنی ما نصف جمعیت اهدای خون را از دست داده‌ایم. چالش دیگری که با آن مواجهیم این است که اهدای خون جوانان کاهش یافته است، درحالی که جوانان هستند که باید در آینده خون و فرآورده مورد نیاز کشور را تأمین کنند.
وی با بیان اینکه علی‌رغم همه محدودیت‌ها داریم سیستم را در حوزه انتقال خون ارتقا می‌دهیم، گفت: به عنوان مثال کیسه‌های خون فیلتردار که خون کم‌لکوسیت را از آن تهیه می‌کنیم، در بسیاری از کشورهای پیشرفته صددرصد است، اما در کشور ما حدود ۲۵ الی ۳۰ درصد بوده است که ما در قدم اول آن را به بالای ۵۰ درصد در سال جاری می‌رسانیم. قطعاً مرگ و میر و عوارض اهدای خون با افزایش خون کم لکوسیت رابطه دارد. هرچه کیسه‌های فیلتردار ما بیشتر شود، عوارض و مرگ و میر دریافت‌کنندگان خون کمتر می‌شود.
جمالی با بیان اینکه درحال‌حاضر تعیین گروه‌های خونی در بسیاری از استان‌ها به روش دستی انجام می‌شود، ادامه داد: در چهار استان ما اتوماتیک است. برنامه داریم تا پایان سال تعیین گروه‌های خونی در کل کشور با روش اتوماتیک و دستگاهی باشد تا هم سرعت را بالا ببرد و هم خطا را کاهش دهد. همچنین تست‌های غربالگری آنتی‌بادی که سلامت خون را چک می‌کند، براساس سیاستی مرکزی شد و در ۱۱ استان انجام می‌شود، اما گرفتاری زیادی برای استان‌ها ایجاد کرده بود. هر روز از برخی استان‌ها نمونه‌ها به استان دیگر ارسال می‌شد که گرفتاری‌هایی ایجاد می‌کرد. پیش‌بینی ما این است که تا پایان مهر یا تا پایان آبان کل کشور از نظر آزمایشات غربالگری مستقل شود.
وی گفت: برنامه دیگری در زمینه بانک HLA داریم. اکنون کسی که می‌خواهد پیوند مغز استخوان و سلول‌های بنیادی شود، باید یک نفر را پیدا کند که آنتی‌ژن‌های HLA مشابه با او داشته باشد. در کشوری مانند آلمان بانک HLA حدود ۱۲ تا ۱۳ میلیون عضو دارد، اما در کشور ما این عدد خیلی پایین و هزینه‌بر است. این هم جزو برنامه‌هاست که حمایت جدی را از سوی سازمان برنامه و بودجه طلب می‌کند که البته ما روی مشارکت خیرین هم حساب باز کردیم تا این حوزه را هم توسعه دهیم.
مدیرعامل سازمان انتقال خون با بیان اینکه جمعیت در حال پیر شدن است و وقتی میانگین سنی جمعیت بالا رود، نیاز به خون و فرآورده افزایش می‌یابد، گفت: سال گذشته دو میلیون اهدا داشتیم و پیش‌بینی ما این است که شاید ظرف هفت تا هشت سال آینده سه میلیون برای پاسخ‌گویی به نیاز کشور لازم داشته باشیم و یکی از برنامه‌های ما فرهنگ‌سازی برای جذب جوانان و بانوان است.
وی با بیان اینکه پیش از اوج‌گیری مجدد کرونا میانگین ذخایر خون تا ۱۰ روز هم رسید، اما اکنون به هشت روز رسیده است، گفت: اما اصلاً مشکلی وجود ندارد و نیازها را به صورت صددرصد برطرف می‌کنیم.
جمالی در پاسخ به پرسشی درباره نذر خون در محرم گفت: نذر خون ابتکار بسیار خوبی بود و از قدیم وجود داشت. پیش از این عده زیادی در تاسوعا و عاشورا برای اهدای خون مراجعه می‌کردند که خارج از ظرفیت بود. چند سال قبل نوبت‌دهی به افرادی که نذر خون داشتند، باب شد و توصیه هم شد که هدف اهدای خون و کمک به سلامت جامعه است و برای سایر روزها نوبت‌دهی انجام شد و همچنان هم پیش می‌رود. هر اهدای خون سه قسمت پلاکت، پلاسما و گلبول قرمز دارد و می‌تواند جان سه نفر را نجات دهد. بنابراین با نذر خون جان انسان‌ها را نجات می‌دهید و یکی از قشنگ‌ترین انواع نذر است.
وی در این باره ادامه داد: باید توجه کرد که ما جدای از اهدای خون و تأمین سلامت جامعه یک وفاق دینی و ملی را در اهدای خون داریم و از همه ادیان اهدای خون در کشور انجام می‌دهند و دریافت کننده خون نیز هستند. همه نژادها اعم از ترک، کرد، فارس و… هم اهدای خون کرده و هم گیرنده خون هستند. ما یک شبکه خون‌رسانی داریم که در مواقع نیاز، خون را جابجا می‌کند. سازمان انتقال خون سازمانی مردمی و مظهر وفاق ملی و دینی است.
جمالی در پاسخ به سوال دیگری درباره شاخص اهدای خون نیز گفت: شاخص اهدای خون را در پایان هر سال محاسبه می‌کنیم. طبق آخرین محاسبه ما شاخص اهدای خون در کشور کمی بیش از ۲۶ در هزار است. در دوران کرونا به ۲۳ رسیده بود که اکنون بالا رفته است. کرونا مقداری مراجعات را کم کرده، اما آنقدر نبوده که بحران ایجاد کند. در ایام محرم مراجعه بالا می‌رود و پیش‌بینی ما این است که ذخایر بالا رود. اکنون بیشتر اهداکنندگان ما حدود ۳۰ تا ۴۵ سال هستند. حتی در تجربه‌ای که در اهدای خون محلات داشتیم، گاهی می‌دیدیم که مشارکت جوانان زیر ۱۰ درصد است و این نشان می‌دهد در زمینه جذب جوانان خوب کار نکرده‌ایم.
جمالی در پاسخ به سوال ایسنا، درباره برنامه سازمان انتقال خون برای ایجاد اتوبوس‌های سیار خون‌گیری برای اهدای خون مردم مناطق روستایی و…، گفت: ما جمعیت قابل توجهی در روستاها داریم. روستاییان امکان پرداخت هزینه و آمدن به شهر را کم دارند. این درحالی است که مردم در روستاها خون سالمی دارند و مشارکت خوبی هم دارند. با این حال ما که نمی‌توانیم در هر روستا یک پایگاه ثابت خون‌گیری ایجاد کنیم. بنابراین بهترین وسیله سامانه سیار اهدای خون یا همان اتوبوس‌های خون‌گیری است. متأسفانه این امکان در کشور بسیار کم است و بسیاری از استان‌ها هم اصلاً ندارند، مانند استان تهران، بهترین کار برای پوشش بخش‌ها و روستاها همین اتوبوس‌هاست. قیمتی که برای یک اتوبوس مناسب برآورد می‌شود، حدود هشت میلیارد تومان اتوبوس و یکی - دو میلیارد هم تجهیز آن هزینه دارد. بنابراین برای هر اتوبوس ۱۰ میلیارد لازم است. حال اگر ۱۰۰ اتوبوس خون‌گیری داشته باشیم، در طول سال می‌توانیم بیشتر روستاها و بخش‌ها را پوشش دهیم. بودجه آن هم کم نیست، اما بسیار مهم است و ما موظفیم که امکان اهدای خون را برای همه ایجاد کنیم. پیگیریم و حتماً در بودجه سال آینده سازمان پیش‌بینی می‌کنیم. از سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی هم انتظار داریم که حمایت کند. در این صورت سازمان انتقال خون بیمه می‌شود و اهدای خون بسیار بالا می‌رود.
وی در پاسخ به سوالی درباره ایجاد پالایشگاه پلاسما و همچنین چرایی کمبودهای مقطعی IVIG، گفت: یک زمانی مجوزهایی به برخی افراد داده شد تا مراکز پلاسما را دایر کنند. قرار بود که این مراکز پلاسما را دریافت کنند تا برای تهیه داروهای مشتق از پلاسما به کشورها ارسال شود و بازگردد. در یک بازه زمانی هم قرار بود پالایشگاه بزنند تا کشور دیگر وابسته نباشد. قسمت اول موضوع انجام شد و شرکت‌ها آمدند و سودی هم بردند، اما به هر دلیل پالایشگاه دایر نشد. اکنون هم مسائل قضائی در جریان است.
وی گفت: باید توجه کرد که این موضوع حاکمیتی و مربوط به سلامت مردم است. نمی‌توانیم به دارویی وابسته باشیم که از خارج از ایران می‌آید، اگر این دارو قطع شود، سلامت جامعه را تهدید می‌کند. IVIG و آلبومین را هم عمدتاً از پلاسما می‌گیرند. ظرفیت تولید پلاسمای سازمان انتقال خون ۲۰۰ هزار لیتر و در بخش خصوصی هم حدود ۲۰۰ هزار لیتر است. متعهدند که پلاسمایی که می‌رود، به دارو تبدیل شده و بازگردد. حال اگر این پلاسما به موقع برود و دارو شود، تا حد زیادی فعلاً نیاز را رفع می‌کند. با این حال نوساناتی وجود دارد. گاهی دارو دیر می‌آید گاهی پلاسما دیر می‌رود و در یکی دو سال بحران کرونا هم دنیا در پلاسما دچار چالش شد. بنابراین نوساناتی که وجود دارد، به این دلایل است. نهایتاً این روش، درد مملکت را درمان نمی‌کند. نباید به امید خارج بنشینیم. ما با هماهنگی سازمان غذا و دارو برنامه‌هایی برای افزایش این ظرفیت داریم. کار ساده‌ای نیست، اما قابل انجام است. اکنون سالانه ۴۰۰ هزار لیتر پلاسما در کشور تولید می‌شود.
جمالی در پاسخ به سوال دیگر درباره کمبود نیروی انسانی در سازمان انتقال خون گفت: مشکلی که ما داریم، این است که از آنجایی که سازمان انتقال خون تخصصی است، هیچ کجا طب انتقال خون را آموزش نمی‌دهد. اینکه افراد را از طریق استخدام، جذب کنیم، کاری بود که طی دو سال گذشته انجام شد، اما بسیاری از افراد علی‌رغم قبولی، به سازمان انتقال خون نیامدند. زیرا وقتی دریافتی‌شان را با دانشگاه‌ها مقایسه می‌کنند، برایشان به صرفه نیست. پیشنهادی که به سازمان امور استخدامی دادیم، این بود که ما یکسری نیرو داریم که به صورت طرح به سازمان آمده و بعد از طرح خبره می‌شوند، اما وقتی به بار می‌نشینند، طرح‌شان تمام شده و باید بروند. ما خواهش کردیم که اجازه دهند، ما این نیروها را استفاده کرده و جذب کنیم که هم به‌نفع منابع کشور و هم به نفع شخص است. اگر این موضوع را بپذیرند، مشکل انتقال خون تا حد زیادی برای سال‌های آینده رفع می‌شود. ما کمتر از ۵۰۰۰ نیرو در کل کشور داریم و برآوردم این است که اگر ۱۰۰۰ نیرو جذب کنیم، ظرف ۵ سال آینده مشکلی نخواهیم داشت.
وی درباره وضعیت سلامت اهدای خون، گفت: پزشکان اهدا ابتدا سوالاتی از فرد اهداکننده خون می‌پرسند و فرض بر این است که فرد صادقانه پاسخ می‌دهد که معمولاً همینطور است. حال ممکن است فردی دقیق جواب ندهد یا خودش هم اطلاع نداشته باشد، بنابراین خون مورد آزمایش هم قرار می‌گیرد. منتها بحثی درباره «زمان پنجره» داریم که زمانی است که ویروس وارد بدن فرد شده، اما روش‌های آزمایشگاهی هنوز نمی‌توانند تشخیص دهند. برآورد ما این است که شاید با این روش‌های آزمایشگاهی که داریم، خیالمان راحت است. در عین حال روش دیگری هم هست که در آن ظرف چند روز می‌توان وضعیت سلامت خون را تشخیص داد، اما فعلاً بنیه مالی سازمان اجازه داشتن این روش را نمی‌دهد، اما دنبال راهکارهایی هستیم که بتوانیم با کمک بخش خصوصی این کار را هم انجام دهیم.
جمالی با بیان اینکه استان کردستان جزو استان‌هایی است که اهدای خون بالایی دارد و مشارکت بانوان کردستان هم حدود ۹ درصد است، گفت: لرستان هم به همین صورت است و اهدای خون بالاست.
وی درباره نحوه خرید تجهیزات در سازمان انتقال خون، گفت: در انتقال خون شرکت‌های زیادی برای خرید تجهیزات و ملزومات وجود ندارد. وقتی بحث کیسه خون مطرح می‌شود، کلاً شاید چهار تا پنج شرکت در کشور فعالند. شرکت داخلی داریم که ۲۰ سال است که کار می‌کند و می‌خواهیم از آن حمایت کنیم، اما استانداردهای لازم را ندارد. در حوزه سلامت هم نمی‌توان استانداردها را نادیده گرفت. بنابراین تولید حوزه سلامت باید ۱۰۰ درصد در سطح کشورهای پیشرفته باشد. زیرا یک نشتی خون می‌تواند مشکل ایجاد کند. ما سختگیرانه برخورد می‌کنیم. در حوزه کیسه خون یکی از شرکت‌ها با کمپانی خارجی مشارکتی یک کارخانه در کشور زده است که که در زمان دکتر قاضی‌زاده هاشمی افتتاح شد و استانداردهای آن شبیه به همان کشور خارجی است. واقعیت این است که این کیسه با همان استاندارد اروپا در کشور تولید می‌شود. توان بالایی هم دارد.
وی ادامه داد: خودبه خود که مناقصه می‌گذاریم این شرکت در رقابت برنده می‌شود؛ قیمت خوبی می‌تواند بدهد و کیفیت محصولش هم که تأیید شده، اما شرکت رقیب داخلی در کنترل کیفی ما مشکل دارد. نمی‌شود با سلامت مردم شوخی کرد. در عین حال مدیرعامل سازمان نه در مناقصه، بلکه در عدم الزام می‌تواند اعلام نظر کند. مثلاً من می‌بینم که کیت در حال اتمام است و چند شرکت هم هستند. حال هر شرکتی را که توانمند ببینم انتخاب می‌کنم. نمی‌توانم صبر کنم تا محصول سازمان تمام شود که سلامت مردم به خطر افتد. در نتیجه با مسؤولیت خودم عدم الزام را امضا کرده و از آن شرکت مستقیماً خریداری می‌کنم. در این فرایند هم دستگاه‌های نظارتی کامل نظارت می‌کنند. مصالح مردم و سازمان اولویت من است، نه منافع شرکت‌ها. با این حال بنا داریم که تا حد امکان از شرکت‌های داخلی حمایت کنیم.
جمالی درباره وضعیت تأمین کیسه‌های فیلتردار گفت: این کیسه‌ها به صورت وارداتی تأمین می‌شود. در دستور کار معاونت علمی ریاست جمهوری تولید این کیسه‌ها قرار گرفته است.
وی با بیان اینکه ما یک استاندارد بسیار عالی در سازمان انتقال خون داریم که باعث می‌شود پلاسمای ما سالم باشد، گفت: این استاندارد در بسیاری از کشورهای جهان وجود ندارد. در زمینه پلاسما اقدامات خوبی انجام شد، اما در آن وقفه افتاد. پلاسما فقط آلبومین، IVIG نیست، بلکه مواد و فاکتورهای دیگری هم دارد و در سالیان آینده بیش از این از صنعت پلاسما می‌شنویم. ورود این تکنولوژی به کشور، حیاتی است. در کشور ما تکنولوژی آن وجود دارد. دانشمندان‌مان این توان را دارند، اما یک سرمایه‌گذاری اولیه سنگین و چند هزار میلیاردی نیاز دارد تا راه‌اندازی شود، دوستانی که پلاسما را برای تبدیل آن به دارو به خارج ارسال کردند، باید تولید پلاسما را هم انجام می‌دادند و به نظر من به کشور کم لطفی کردند.
وی درباره پلاسما فرزیس هم گفت: سیستم دولتی تا حدی ظرفیت دارد و برای گسترش آن باید بخش خصوصی فعال‌تر شود.
جمالی گفت: در ۱۰ سال گذشته مراکز درمانی و تخت‌های بیمارستانی رشد قابل توجهی داشتند. متأسفانه ازآنجاکه بودجه و تشکیلات سازمان انتقال خون مستقل است، شامل حمایت‌های وزارت بهداشت نشد و سازمان برنامه و بودجه هم طی ۱۰ سال اخیر حمایتی از این سازمان نکرد. در نتیجه ما از نظر تشکیلاتی، اعتباری و تجهیزاتی ۱۰ سال عقب افتادیم، اما با این وجود سازمان افتخارآفرینی کرده است.
وی گفت: بودجه‌ای که برای سازمان در نظر گرفتند، اصلاً پاسخ‌گوی نیازهای مراکز درمانی نیست. اگر قرار باشد سازمان را کمی و کیفی ارتقا دهیم، باید بودجه سازمان انتقال خون متناسب با نیاز کشور بالا رود. بدون اغراق می‌گویم که تقریباً صددرصد باید اعتبارات‌مان افزایش یابد تا بتوانیم همچنان سازمان پیشرو در منطقه باشیم. سال گذشته و امسال را به سختی گذراندیم، اما اگر برای بودجه سال آینده به طور جدی از سازمان انتقال خون حمایت نکنند، ممکن است سازمان نتواند جوابگوی نیاز مراکز درمانی باشد.
منبع: ایسنا
نظر شما