مرتضی مکی در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا درخصوص بازگشت به مذاکرات احیای برجام اظهار کرد: فرسایشی شدن روند مذاکرات هسته‌ای و ایجاد این وضعیت که دو طرف نرسیدن به توافق را به گردن یکدیگر می‌اندازند از چند جهت قابل بررسی است، نخست اینکه آمریکا، اروپایی‌ها و ایران از ضرورت احیای برجام به خوبی آگاه هستند و اهداف هر یک از احیای برجام متفاوت است و هر یک در چهارچوب استراتژی خود اهدافی را در پشت امضای توافقنامه برجام دنبال می‌کنند.
وی با اشاره به آغاز مذاکرات بین ایران و آمریکا پیش از روی کار آمدن بایدن افزود: به دنبال از سرگیری مذاکرات با پنج ماه تأخیر در دولت جدید، اسفندماه اعلام شد که تفاهم اصلی صورت گرفته است و بعضی بندها به تصمیم سیاسی دو طرف بستگی دارد اما در این پنج ماه باز شاهد هستیم که هم ایران و هم آمریکا توپ را در زمین طرف مقابل می‌اندازند.
فشار اقتصادی و زیان‌های خروج از برجام
این کارشناس مسائل اروپا درباره ابهاماتی که از سوی ایران درباره برجام مطرح می‌شود، گفت: جمهوری اسلامی ایران پس از خروج ترامپ از برجام ضرر و زیان زیادی از تعلیق بندهای این توافق متحمل شده و اعمال تحریم‌های اولیه و ثانویه آمریکا فشار اقتصادی زیادی را به مردم ایران وارد کرده است.
وی یکی از اختلافات دو طرف را مربوط به خروج سپاه از فهرست نیروهای تروریستی دانست و خاطرنشان کرد: موضوع مهم دیگری که باید اشاره کرد این است، که بایدن حداقل باید در دولت خود تضمینی دهد که احیای برجام به سرنوشت ۲۰۱۸ و تصمیم دونالد ترامپ دچار نخواهد شد، آمریکایی‌ها اعلام کردند که در خصوص احیای برجام نمی‌توانند برای دولت آینده تعیین تکلیف کنند اما واقعیت این است که می‌توان سازوکاری اندیشید که احیای برجام برای هر کس و هر جریانی که در آمریکا به قدرت می‌رسد هزینه‌بر باشد و به راحتی نتواند از این توافق خارج شود.
مکی ادامه داد: یکی از پیشنهادها این است که در صورت خروج دوباره آمریکا از برجام، ایران اجازه داشته باشد که برنامه هسته‌ای خود را از همان نقطه‌ای که آغاز کرد، ادامه دهد یا اینکه اورانیوم غنی شده‌ای که در چهارچوب توافق نامه برجام به روسیه ارسال می‌شود در صورت خروج آمریکا از برجام به ایران برگردد و مکانیزم‌های متنوعی را می‌توان برای هزینه‌بر کردن خروج طرف مقابل از برجام اندیشید اما آمریکایی‌ها نمی‌خواهند که زیر بار این گونه تضمین‌ها بروند.
این کارشناس مسائل اروپا با اشاره به تلاش غرب برای نگه‌داشتن فشارهای سیاسی و اقتصادی بر ضد کشور ما ادامه داد: هدف کشورهای عضو ۱+۵ این است که حتی پس از احیای برجام نیز این فشارها ادامه یابد از سوی دیگر جمهوری اسلامی ایران نیز در شرایطی نیست که بتواند به تمام خواسته‌های خود از احیای برجام دست پیدا کند و به نظر می‌رسد شاید اگر جمهوری اسلامی ایران یک گام به عقب بردارد، می‌تواند چند قدم در احیای برجام به پیش رود.
به‌جز برجام گزینه دیگری روی میز نیست
وی مذاکره پیرامون یک توافق موقت را از دیگر راهکارهای دو طرف برای بازگشت به توافق معرفی کرد و گفت: حتی در صورتی که برجام به یک نقطه توافق رسیده باشد می‌توان پیرامون توافق موقت مذاکره کرد هرچند که توافق موقت به شدت به زیان ایران است و نمی‌تواند تسهیل‌کننده بازگشت سرمایه‌های خارجی به ایران و رونق تجارت ایران شود زیرا هر لحظه امکان دارد که این توافق موقت از بین برود، با این حال در صورتی که هیچ راهی برای احیای برجام وجود نداشته باشد، این گزینه نیز قابل تأمل است.
مکی با تاکید بر اینکه در حال حاضر روی میز مذاکرات ایران و برنامه آمریکا به‌جز برجام گزینه دیگری وجود ندارد، ادامه داد: در صورتی که هدف نهایی ایران رفع و خنثی‌سازی تحریم‌ها باشد مذاکره‌کنندگان ارشد ایران باید این موضوع را مورد توجه قرار دهند تا هرچه سریع‌تر راهی برای احیای برجام پیدا شود زیرا با توجه به نیاز کشور به حضور در بازارهای انرژی و به دست آوردن دلارهای نفتی، احیای برجام یک ضرورت غیرقابل انکار به شمار می‌آید.
وی درباره دلیل به نتیجه نرسیدن مذاکرات دوحه نیز اعلام کرد: این مذاکرات در ادامه میانجی‌گری‌های کشورهای منطقه برای نزدیک کردن ایران، آمریکا و شرق در ابتدا امیدواری‌هایی ایجاد کرد که دو طرف به شکل غیرمستقیم با میانجی‌گری اتحادیه اروپا مذاکره کنند تا به یک نقطه تفاهم برسند اما همان موضوعات مورد اختلاف و خواسته‌های حداکثری ایران و آمریکا باعث شد در عمل مذاکرات دوحه نیز دستاورد و خروجی نداشته باشد.
سناریوی تعلیق به زیان ایران
مکی تعلیق مذاکرات را به شدت به زیان ایران دانست و افزود: شاید ایران بخواهد سناریوهای دیگری را مطرح کند اما موکول شدن تصمیم‌گیری درباره توافق به پس از انتخابات کنگره، سناریویی نیست که تأمین‌کننده منافع جمهوری اسلامی ایران باشد به عبارت دیگر اگر کشور ما تا قبل از ماه سپتامبر و نشست شورای حکام به یک توافقی با آمریکایی‌ها برسد این امیدواری وجود دارد که بتواند از حداقل‌های اجرای توافق برجام استفاده کند.
وی با تاکید بر اینکه نباید به دنبال خواسته‌های حداکثری از برجام باشیم، گفت: شرایطی کنونی به شکلی نیست که کشور ما را به نقطه‌ای برساند که به اهداف حداکثری خود در برجام دست یابد البته برای بایدن ترجیح این است که قبل از انتخابات این کار را انجام دهد زیرا از یک سو شرایط در داخل آمریکا و ایران مناسب‌تر از بعد از انتخابات است و از جهت دیگر ممکن است احیای برجام بتواند به عنوان یک برگ برنده از جنبه عملکرد در سیاست خارجی مورد استفاده بایدن قرار گیرد.
این کارشناس مسائل اروپا احیای توافق برجام را باعث فراهم شدن شرایط دست‌یابی آمریکا به اهداف خود در خاورمیانه دانست و افزود: شرایط کنونی بسیار ابهام‌آمیز است؛ در آخرین موضع‌گیری که امانوئل مکرون، رئیس‌جمهور فرانسه اعلام کرد که برجام همچنان قابلیت عملیاتی و اجرایی دارد این نشان می‌دهد که اروپایی‌ها جایگزینی به جز برجام ندارند و در چهارچوب سیاست عدم اشاعه سلاح‌های هسته‌ای برجام می‌تواند بهترین گزینه برای دولت‌های اروپایی باشد.
پنجره احیای برجام بسته نشده است
وی سرنوشت این توافق را وابسته به تصمیم‌گیری ایران و آمریکا دانست و گفت: ترجیح روسیه این است که برجام در شرایط تعلیق باقی بماند زیرا ابزار انرژی که روس‌ها در حال استفاده از آن هستند با احیا نشدن برجام بیشتر تحقق می‌یابد، حضور ایران در بازار انرژی جهان و اروپا می‌تواند تا حدودی به کاهش قیمت‌ها کمک کند اما به نظر می‌رسد روس‌ها در این مرحله بیشتر به دنبال کارشکنی و مانع تراشی باشند.
مکی با اشاره به ابهامات و متغیرهای موجود در زمینه احیای برجام تاکید کرد: ابهامات بسیار زیادی در داخل دو کشور ایران و آمریکا وجود دارد که از دست‌یابی به توافق بین دو طرف جلوگیری می‌کند اما با توجه به اینکه آمریکایی‌ها، ایرانی‌ها و اروپایی‌ها به ضرورت احیای برجام به خوبی آگاه هستند هنوز به نظر می‌رسد پنجره‌های احیای برجام کامل بسته نشده است و این امیدواری را می‌توان داشت که در آخرین لحظات شاید دو طرف به توافقی دست پیدا کنند.
وی بازگشت به برجام را نیازمند یک فرجه زمانی اعلام کرد و گفت: برای اینکه ایران بتواند به تعهدات خود در توافق برجام عمل کند از جمله اینکه اورانیوم غنی شده بیش از تعهدات خود در توافق برجام را از ایران خارج کند، دوربین‌های خاموش شده آژانس دوباره روشن شود و به طور کلی پنج گامی که ایران در جهت به تعهد عمل نکردن طرفین به برجام در زمینه کاهش تبادلات خود به برنامه هسته‌ای برداشت، حداقل یک فرجه سه یا چهارماهه طرفین برای بازگشت برجام مورد نیاز خواهد بود.
نظر شما