به گزارش خبرنگار ایمنا، اصفهان یکی از مقاصد اصلی گردشگری کشور به شمار می‌رود که دارای اماکن دیدنی و آثار تاریخی فراوانی از دوره‌های مختلف است. خیابان چهارباغ عباسی یکی از مهم‌ترین خیابان‌ها و گذرگاه‌های این شهر است که ارزش تاریخی بالایی دارد؛ این خیابان از میان تعدادی از مهم‌ترین جاذبه‌های گردشگری عبور می‌کند که قدمت آن به دوره صفوی بازمی‌گردد.
این خیابان اماکنی همچون میدان نقش‌جهان، سی‌وسه پل و کاخ چهلستون را در خود جای داده و یکی از محبوب‌ترین خیابان‌های اصفهان است که توجه گردشگران داخلی و خارجی زیادی را به خود جلب کرده است. امروز سال‌ها است که از پیاده‌راه شدن خیابان چهارباغ می‌گذرد و با اقدامات شهرداری و متولیان امر، محل برگزاری بسیاری از رویدادهای مهم اجتماعی و فرهنگی شهر و محلی برای حضور گسترده مردم و تعاملات اجتماعی شهروندان قلمداد می‌شود؛ اما این پرسش مطرح است که خیابان چهارباغ بعد از گذشت سال‌ها از پیاده‌راه شدنش با چه نقاط مثبت و منفی روبه‌رو است.
چهارباغ خاستگاه جوانان اصفهانی
حمید ۲۸ ساله به خبرنگار ایمنا می‌گوید: پیاده‌راه چهارباغ با دیگر مکان‌های شهر اصفهان برای من متفاوت است. اینجا یک محل خاص است؛ از این منظر که برخلاف مکان‌های عمومی دیگر شهر همچون پارک‌ها و فضای سبز به ما جوانان به‌عنوان خلافکار نگاه نمی‌کنند و با نگاه‌های پرسش‌گرایانه باعث آزار ما نمی‌شوند.
وی ادامه می‌دهد: ضمن اینکه فضای چهارباغ استاندارهای لازم برای وقت‌گذرانی ما جوانان را دارد؛ با کمترین هزینه می‌توانیم خود و دوستانمان را به قهوه یا میان‌وعده دعوت کنیم. درواقع فضاسازی چهارباغ به گونه‌ای است که می‌توان ساعت‌ها در آن وقت گذراند و لذت برد.
فعالیت کودکان در محور چهارباغ در حال فراموشی
مادری که به همراه دو فرزندش روی یکی از صندلی‌های اغذیه‌فروشی چهارباغ نشسته است، به خبرنگار ایمنا می‌گوید: نمی‌توان از فضاسازی زیبا که در ساخت این پیاده‌راه استفاده شده است، صرف‌نظر کرد اما متأسفانه زیرساخت‌های لازم برای تفریح و وقت‌گذرانی کودکان در این محور دیده نشده است؛ فکر کنم تنها سرگرمی کودکان دیگر همچون فرزندانم خرید اغذیه یا آب‌بازی در جوی‌های وسط محور چهارباغ است.
وی ادامه می‌دهد: درگذشته برنامه‌های خوبی برای کودکان در محور چهارباغ اجرا می‌شد که نمونه بارز آن در جشنواره فیلم کودک و نوجوان بود. فرزند اولم هر وقت از محور چهارباغ رد می‌شویم از من می‌پرسد، چه زمانی پروانه‌های جشنواره کودک به چهارباغ می‌آیند و هنوز این محور را با پروانه‌های جشنواره کودک یاد می‌کند. چه خوب است برنامه‌های متنوع تفریحی برای کودکان در محور چهارباغ اجرا شود.
توسعه نامتوازن برخی مشاغل در چهارباغ
صیادی یکی از کسبه قدیمی چهارباغ به خبرنگار ایمنا می‌گوید: در زمانی که قرار بود خیابان چهارباغ پیاده‌راه شود، همه کسبه استرس داشتند که به دلیل منع حضور خودروها کاسبی آن کم‌رونق شود که البته در زمان اجرای پروژه مترو این امر اتفاق افتاد و باعث شد بسیاری از کسبه از چهارباغ به دیگر نقاط شهر نقل مکان کنند؛ اما برخلاف تصور عموم بعد از چند سال رونق به چهارباغ برگشت و شاهد حضور بیشتر مردم در این محور شدیم.
وی ادامه می‌دهد: نمی‌توان گفت پیاده‌راه چهارباغ مانع کسب‌وکار کسبه شده است، اما فست‌فودها، کافی‌شاپ‌ها و آبمیوه‌فروشی‌ها بیش از زمانی که چهارباغ پیاده‌راه نبود رونق گرفته و همین امر باعث شده بسیاری از همکارانم به فکر تغییر شغل در این محور باشند؛ اگر این امر اتفاق رخ دهد، محور چهارباغ از یک محور با انواع کاربری‌های تجاری تنها به عرصه فروش فست‌فود، قهوه و آبمیوه تبدیل می‌شود.
مشکلات پیاده‌راه شدن چهارباغ برای برخی شهروندان
یکی دیگر از کسبه چهارباغ به خبرنگار ایمنا می‌گوید: نمی‌توان از مزایای پیاده‌راه شدن چهارباغ صرف‌نظر کرد اما این موضوع، بیشترین هزینه را برای ما کاسب‌ها داشته است، زیرا جدا از هزینه حمل‌ونقل کالای خریداری شده که قرار است از سایر استان‌های کشور به مغازه ما انتقال داده شود، باید هزینه گزاف دیگری را به دلیل ماشین‌رو نبودن برای انتقال کالا از ابتدا یا انتهای پیاده‌راه به مغازه تقبل کرد.
وی ادامه داد: ضمن اینکه ماشین‌رو نبودن این محور، مشکلاتی را برای بسیاری از شهروندان و کسبه‌ای که قصد دارند از محور چهارباغ به دیگر نقاط شهر رفت‌وآمد کنند، به وجود آورده است. به‌عنوان نمونه من پیرمرد باید هرروز ماشینم را در میدان امام حسین پارک کنم و مسافت طولانی را از این میدان تا پاساژ بیایم.
شلوغی چهارباغ در برخی ساعات شبانه‌روز
رضایی هم به خبرنگار ایمنا می‌گوید: فضاسازی چهارباغ توسط شهرداری بسیار دل‌نشین و آرام‌بخش است به‌ویژه آب‌نماهایی که در وسط پیاده‌راه کار شده به زیبایی این مسیر افزوده است، اما کافی است در زمان پرتردد بودن این پیاده‌راه به‌ویژه اوایل شب، از آنجا عبور کنید، از بوی روغن‌سوخته برخی فست‌فودها و صدای بلندگوی‌های تبلیغاتی برخی مغازه‌ها نمی‌توان لحظه‌ای در این مکان توقف کرد.
وی ادامه می‌دهد: متأسفانه طی سال‌های اخیر به دلیل صرفه‌جویی در مصرف برق، محور چهارباغ در ساعات عصر و شب بیش از گذشته کم‌نور و تاریک شده و همین امر باعث بروز برخی مزاحمت‌ها شده است؛ لذا من و همسرم با وجود فضای زیبایی که در این محور درنظر گرفته شده است، ترجیح می‌دهیم شب‌ها و ساعت‌های پرتردد در این گذر فرهنگی حضور پیدا نکنیم.
سیاست‌های جدید طراحی شهری معطوف به پیاده‌راه‌ها
جواد اتابکی، جامعه‌شناس به خبرنگار ایمنا می‌گوید: گسترش روزافزون جمعیت شهرها و ورود خودرو به عرصه فعالیت‌های شهری و دگرگونی ارتباطات اجتماعی میان شهروندان، جذابیت خیابان‌ها و فضاهای پیاده را متأثر کرد و موجب تأکید بیش‌ازحد به حرکت سواره و حل مسائل مختلف آن، به‌عنوان اصلی‌ترین شرط رونق اقتصادی، اجتماعی شهر، توسط برنامه‌ریزان و مدیران شهری شد. ازاین‌رو به‌تدریج دسترسی آسان به پیاده‌راه‌ها و فضاهای برانگیزاننده تعامل اجتماعی در مراکز شهری کاهش یافت و بسیاری از شهروندان به‌ناچار و در تبعیت از وسایل نقلیه، امکان تحرک و طی کردن مسیرها را با پای پیاده از دست دادند چون اولویت اول به خودرو داده شد.
وی می‌افزاید: حاکمیت خودرو در معابر شهری پیامدهای ناگوار اجتماعی، اقتصادی، زیست‌محیطی و کالبدی عدیده‌ای برای شهرها به وجود آورده است. حادتر شدن مشکلاتی همچون ازدحام جمعیت، تخریب بافت‌های ارزشمند شهری، آلودگی زیست‌محیطی، کاهش کیفیت ایمنی در فضاهای شهری، درگیر شدن بسیاری از شهروندان به انواع بیماری‌های تنفسی و حرکتی به دلیل تحرک بدنی کم، افول ارزش‌های بصری، نمونه‌ای از این پیامدهای ناگوار است.
این جامعه‌شناس تصریح می‌کند: بروز چنین ناپایداری‌هایی در فضای کالبدی شهر موجب شد تا در راستای اهداف توسعه پایدار شهری، واکنش‌های گسترده‌ای علیه سلطه حرکت موتوری در شهرها به وجود آید؛ به‌طوری‌که در دهه‌های اخیر، سیاست‌های جدید طراحی شهری بر حرکت کمتر خودرو در بافت‌های شهر و اولویت دادن هرچه بیشتر به شهروندان متمرکز شد.
چهارباغ با رویکرد جدید به اصل خود بازگشت
وی ادامه می‌دهد: شهر اصفهان هم از این سیاست‌گذاری استثنا نبوده است و امروز با گذر فرهنگی به نام چهارباغ روبه‌رو هستیم. هرچند چهارباغ عباسی در طول تاریخ به‌ویژه در دوران صفویه محور عبور عابران بوده اما این کاربری با رویکرد جدید نزدیک به یک دهه است که اجرایی می‌شود.
اتابکی می‌گوید: محور فکری پیاده‌راه بر پایه عبور عابران پیاده و ایجاد فضای خالی از تنش برای شهروندان است اما متأسفانه در کشور ما به این پارادایم در بحث پیاده‌راه کمتر توجه شده است. در شهر اصفهان با وجود اینکه شهرداری اصفهان اقدام خوبی در بحث پیاده‌راه انجام داده، گاهی مورد نقد برخی افراد بوده است. وقتی نقدها از لحاظ جامعه‌شناسی بررسی شود، درخواهیم یافت هنوز رویکرد پیاده‌راه برای برخی متولیان امر و عده کمی از مسئولان به‌خوبی درک نشده است.
نشانه موفق بودن پروژه پیاده‌راه چهارباغ
این جامعه‌شناس تصریح می‌کند: یکی از نقدها این است که چرا محور چهارباغ این تعداد جوان و افراد مجرد دارد؟ در پاسخ باید گفت که رویکرد جامعه‌شناسی پیاده‌راه‌ها حضور گسترده شهروندان به‌ویژه جوانان و نوجوانان است؛ پس این امر یک نقص نیست، بلکه نشان از موفق بودن پروژه پیاده‌راه چهارباغ دارد. همچنین گاه نقد می‌شود که در چهارباغ آمار جرایم بیشتر است که باید گفت درجایی‌که شاهد حضور گسترده مردم برای گذراندن اوقات فراغت باشیم، جرم یا تخلف نمود بیشتری دارد؛ ضمن اینکه باید قاطعانه گفت محور چهارباغ به‌تنهایی جبران کاستی‌ها و برخی سیاست‌گذاری‌های اشتباه اجتماعی و فرهنگی را بر دوش می‌کشد.
وی اضافه می‌کند: پیاده‌روی، مانند بسیاری دیگر از رفتارهای انسانی، به میزان زیادی متأثر از عوامل فرهنگی، شرایط و شاخصه‌های فردی است؛ پس نمی‌توان وجود یک یا چند آسیب را ناشی از نقص کارکرد پیاده‌راه دانست، بلکه نمود عینی آسیب‌ها در مکان‌هایی که مورد استقبال مردم به‌ویژه جوانان است، صورت می‌گیرد. البته ذکر این نکته ضروری است که برای کاهش معضلات، یک دستگاه به‌تنهایی نمی‌تواند سیاست‌گذاری و اجرا را انجام دهد بلکه باید در قالب سند راهبردی، هم‌افزایی دستگاه‌ها برای کاهش این معضل‌ها فراهم شود؛ امری که در سال‌های اخیر تنها به عهده شهرداری اصفهان و تا حدودی نیروی انتظامی بوده است.
اتابکی ادامه می‌دهد: در سال‌های اخیر شهرداری اصفهان بار برنامه‌ها و رویکردهای اجتماعی، فرهنگی، زیست‌محیطی چهارباغ را برعهده داشته، هرچند شهرداری طی سال‌های اخیر با برنامه‌ریزی‌ها و اقدامات خوبی که انجام داده، توانسته است برای همه طیف‌های جامعه به‌ویژه زنان و کودکان برنامه داشته باشد که نمونه بارز آن، رویدادهای فرهنگی در این خیابان و جشنواره فیلم کودک بود؛ اما گویا برخی مباحث برای انتقال این جشنواره به شهر دیگری مطرح است.
وی اظهار می‌کند: جشنواره کودک جدا از تأثیر فراوانی که در حوزه نشاط اجتماعی شهروندان داشت به دلیل برگزار شدن آن در محور چهارباغ، بهترین حلقه ارتباطی این محور با کودکان بود؛ اگر این رویه ادامه پیدا کند شاهد حضور بیشتر کودکان و زنان در این گذر فرهنگی خواهیم بود. لذا سیاست‌گذاران استان به محور چهارباغ تنها به‌عنوان یک مکان در شهر اصفهان که زیرنظر شهرداری است، نگاه نکنند بلکه برای این محور با کارکردهای مثبت جامعه‌شناسی برنامه‌ریزی و سیاست‌گذاری‌های مناسب داشته باشند.
جنبش نوشهر گرایی در پیاده راه چهارباغ دنبال می‌شود
محمود تیموری، دکترای معماری به خبرنگار ایمنا می‌گوید: بحث پیاده‌راه از نیمه دوم قرن بیستم در برنامه‌ریزی شهری تحت عنوان جنبش نوشهرگرایی مطرح شده که رویکرد اصلی این طرح ایجاد نشاط شهری و زنده‌سازی فضای شهری است. فضای شهری به‌تنهایی پاسخ‌گوی نیاز افراد جامعه نیست؛ به همین دلیل در شهرسازی نوین بحث نوشهرگرایی مطرح شد که امروزه مدنظر اصلی کشورهای توسعه‌ای است.
وی افزود: در جنبش نوشهرگرایی برای اینکه فضای کلی و تاریخی شهر موردنظر از حالت مردگی خارج شود و آن را به نشاط لازم برسانند، اقدامات زیربنایی در این خصوص انجام می‌دهند. در جنبش نوگرایی هدف در نظر گرفتن مقیاس انسانی و ایجاد فضاهایی برای تعلق‌خاطر هرچه بیشتر افراد است که یکی از اقدامات مؤثر در نوشهرگرایی بحث پیاده‌راه‌ها است که پروژه‌های محرک توسعه عمران در فضاهای شهری به‌ویژه مرکز شهرها و بافت‌های تاریخی شهر انجام می‌شود.
این دکترای معماری از دانشگاه سوربن فرانسه با تأکید بر اینکه تجارب موفقی در کشورهای توسعه‌یافته در بحث پیاده‌راه‌ها وجود دارد، تصریح می‌کند: موفق‌ترین تجارب این بحث در کشورهایی همچون اسپانیا، انگلیس، هلند است که در قالب جنبش نوشهرگرایی به این مقوله پرداخته‌اند. شهرهای این کشورها توانسته‌اند اصالت بخش مرکزی شهر و خیابان‌های خاص خود را حفظ کنند، خیابان چهارباغ اصفهان هم از این امر مستثنی نیست، درواقع این خیابان علاوه بر اینکه در بخش مرکزی شهر قرار دارد، دارای عناصر هویتی شهر است که باید هویت این خیابان حفظ شود.
پیاده‌راه چهارباغ همچون مدل‌های موفق جهانی عمل می‌کند
وی اضافه می‌کند: رویکرد پیاده‌راه‌ها به حفظ هویت خیابان چهارباغ کمک می‌کند؛ برای هر خیابان نمی‌توان این بحث را دنبال کرد، بلکه خیابان موردنظر باید دارای ویژگی‌های خاص باشد، علاوه بر اینکه خیابان باید دارای هویت و عناصر هویتی شهر و دارای فرصت‌هایی باشد که بتوان آن را به پیاده‌راه تبدیل کرد.
تیموری تصریح می‌کند: نمی‌توان حضور جوانان در پیاده‌راه چهارباغ را یک آسیب دانست؛ منتقدانی که این حضور را آسیب می‌دانند اطلاع کافی از رویکرد شهرسازی و پیاده‌راه ندارند زیرا براساس تجارب جهانی باید در پیاده‌راه‌ها فضاهایی برای نسل جوان ایجاد شود که مردم را برای حضور در پیاده‌راه ترغیب کند که این امر در پیاده‌راه‌های موفق شهرهای جهان یک اولویت است، به همین خاطر می‌توان نتیجه گرفت حضور جوانان در چهارباغ نشان‌دهنده این است که این محور توانسته همچون مدل‌های موفق جهانی عمل کند.
وی ادامه می‌دهد: براساس تجربیات موفق جهانی در حوزه شهری نیاز است که محور چهارباغ بیش از پیش پاتوق‌هایی را برای حضور اقشار مختلف مردم، هنرمندان، جوانان و دیگر اقشار فراهم کند، ضمن اینکه همچون پیاده‌راه‌های کشورهای توسعه‌یافته باید از ظرفیت هنرمندان و NGOهای دارای مجوز برای خیابان‌های با رویکرد پیاده‌راه استفاده کرد.
این دکترای معماری می‌گوید: اگر به مدل مدیریت و اجرای برنامه پیاده‌راه‌های موفق شهرهای جهان همچون خیابان شانزلیزه پاریس نگاه کنیم، درخواهیم یافت شهرداری متولی اصلی سیاست‌گذاری و اقدام‌ها در پیاده‌راه است اما باید توجه کرد که شهرداری‌ها در بسیاری از کشورهای جهان همچون فرانسه یک دستگاه با اختیارات فراوانی است که مجموعه پلیس، دادگستری و غیره ذیل آن فعالیت می‌کنند اما شهرداری‌ها در کشور ما فاقد این ساختار و اختیارها هستند به همین خاطر باید دستگاه‌های دیگر به شهرداری اصفهان در مدیریت چهارباغ کمک کنند و همکاری‌های لازم را داشته باشند.
تنها یک دستگاه متولی مسائل اجتماعی و فرهنگی چهارباغ نیست
مسعود مهدویان‌فر، مدیرکل دفتر امور اجتماعی و فرهنگی استانداری اصفهان به خبرنگار ایمنا می‌گوید: باید برای توسعه زیرساخت‌های تفریحی، اوقات فراغت و هیجانی برای عموم شهروندان به‌ویژه جوانان و نوجوانان برنامه داشت و طبیعی است در اثر فقدان یا کم بودن این زیرساخت‌ها، شهروندان با مسائل و مشکلاتی روبه‌رو خواهند شد به همین خاطر تأمین این زیرساخت‌ها یک اصل و سیاست مهم در مدیریت شهری است.
وی می‌افزاید: علاوه بر اقدام‌های خوبی که در این گذر فرهنگی توسط شهرداری اتفاق افتاده است اما با توجه به کم بودن زیرساخت‌های تفریحی و هیجانی در شهر اصفهان، بهتر است در محور چهارباغ زیرساخت‌های اوقات فراغت، تفریحی و هیجانی بیشتری در نظر گرفته شود تا شاهد معضلات کمتری در این محور باشیم.
مدیرکل دفتر امور اجتماعی و فرهنگی استانداری اصفهان تصریح می‌کند: محور چهارباغ با توجه به پتانسیل بالا و اقدامات مناسبی که توسط شهرداری اصفهان برای این گذر فرهنگی صورت گرفته است، نیاز به توسعه زیرساخت‌های گردشگری و تفریحی به‌ویژه با رویکرد غنی‌سازی اوقات فراغت جوانان و نوجوانان دارد.
وی اضافه می‌کند: برای رفع و کاهش مسائل اجتماعی و فرهنگی تنها یک دستگاه متولی آن نیست و به‌طورقطع هم نمی‌توان برای رفع معضل‌ها و مسائل اجتماعی و فرهنگی چهارباغ از شهرداری انتظار بیشتری برای رفع همه این مسائل‌ها داشت؛ بلکه بنابر وظایف ذاتی دستگاه‌ها، بسیاری از دستگاه‌های اجرایی استان و شهر اصفهان برای کاهش و رفع معضل چهارباغ دخیل هستند ضمن اینکه نه‌تنها در محور چهارباغ بلکه برای کاهش و رفع معضلات شهری و استان نیازمند هم‌افزایی و همکاری‌های بین بخشی دستگاه‌ها با یکدیگر هستیم.
حضور جوانان در چهارباغ، تهدید نیست بلکه فرصت است
مهدویان‌فر تأکید می‌کند: نباید انتظار داشت که شهرداری اصفهان تنها متولی اجرای برنامه‌های فرهنگی، تفریحی و اوقات فراغت باشد بلکه نیاز است تمام دستگاه‌های اجرایی که در این حوزه وظایف ذاتی دارند با شهرداری همکاری‌های لازم را داشته باشند و در کنار شهرداری اقدام به برنامه‌ریزی و اجرای فعالیت‌های متنوع فرهنگی، اجتماعی و مذهبی کنند.
وی اظهار می‌کند: وقتی برای عرصه‌های مختلف فرهنگی و اجتماعی متناسب با کالبد شهر برنامه‌ای طراحی نشود، باعث می‌شود محیط‌های شهری به جهت جذابیت‌ها، دسترس‌پذیری یا شاخص‌های مختلف دیگر، موردنظر برخی از گروه‌ها و تجمع‌های جوانان و نوجوانان قرار بگیرد که مصداق عینی آن را می‌توان در محور چهارباغ مشاهده کرد. به همین خاطر نمی‌توان نقد کرد که وجود بیش‌ازحد جوانان در چهارباغ یک آسیب است بلکه آسیب جدی به خاطر نبود برنامه‌ریزی فرهنگی و اجتماعی است که نتوانستیم نیازهای جوانان در حوزه فرهنگی، اجتماعی را تأمین کنیم.
این دکترای سیاست‌گذاری عمومی می‌گوید: حضور بیش‌ازحد جوانان در عرصه چهارباغ یک تهدید نیست بلکه یک فرصت است که بتوانیم در این فضاها برنامه‌های مناسب برای تأمین درست نیازهای فرهنگی و اجتماعی صورت گیرد که خوشبختانه این امر تا حدودی توسط شهرداری اصفهان در حال انجام است اما باید دستگاه‌های متولی دیگر در کنار شهرداری به این حوزه ورود کنند.
لزوم همکاری سایر دستگاه‌های اجرایی استان با شهرداری اصفهان
وی ادامه داد: حضور و تجمع مردم در برخی نقاط شهری در تمام شهرهای جهان یک امر طبیعی است و نمی‌توان گفت این حضور گسترده مردم در محور چهارباغ یک آسیب است، آسیب زمانی است که نتوانیم در این محور برنامه‌ها را برای تأمین نیاز شهروندان انجام داد؛ یکی از اقدامات خوب شهرداری اصفهان در ماه مبارک رمضان امسال برگزاری جزءخوانی قرآن در محور چهارباغ بود، اجرای این برنامه به‌خوبی نشان داد که شهروندان به چه میزان از برگزاری این‌گونه برنامه‌ها استقبال می‌کنند.
مهدویان‌فر تأکید می‌کند: چهارباغ با توجه به زیرساخت‌های خوبی که شهرداری اصفهان در آن فراهم کرده است باید محور رویدادها و برنامه‌های متنوع فرهنگی، اجتماعی، مذهبی و تفریحی باشد البته ذکر دو نکته ضروری است در وهله اول سایر دستگاه‌های متولی در اجرای برنامه‌ها یاری‌رسان شهرداری باشند و نکته دیگر اینکه برنامه‌هایی همچون جزءخوانی قرآن کریم و خادم یاران رضوی در دهه کرامت امسال نباید مخل رفت آمد مردم و آرامش این گذر فرهنگی باشد.
گزارش از: کورش دیباج، خبرنگار سرویس جامعه ایمنا
نظر شما