به گزارش خبرنگار ایمنا، آکتینیدها نام ۱۵ عنصر فلزی است که در دوره هفتم جدول تناوبی قرار گرفته است. نخستین عنصر دسته آکتینیدها «آکتینیم» نام دارد که نام گروه نیز براساس همین عنصر انتخاب شده است. خواص شیمیایی این عناصر مشابه اکتینیم بوده و تمام آن‌ها به‌جز لورنسیم جزو بلوک F است.
عناصر دسته آکتینید بسیار کاربردی بوده و تاکنون نیز در حوزه‌های مختلفی از این عناصر استفاده شده است، اما آکتینیدها پرتوزا است و همین مسئله موجب شده که بشر به تمام پتانسیل آن دست نیابد. برای شناخت بیشتر آکتینیدها و بررسی کاربردهای این عناصر با حمیدرضا یوسفی، دکترای شیمی آلی گفت‌وگویی انجام داده‌ایم که در ادامه می‌خوانید:
به کدام دسته از عناصر جدول تناوبی آکتینید گفته می‌شود؟
دسته آکتنیدها از ۱۵ عنصر تشکیل شده و جایگاه ۸۹ الی ۱۰۳ را به خود اختصاص داده است. عناصر دسته آکتنید در آخر جدول قرار گرفته و این گروه براساس نخستین عنصر تناوب نام‌گذاری شده است. عناصر دسته آکتنید بسیار حائز اهمیت بوده و معروف‌ترین آن‌ها نیز اورانیوم است.
گروه اکتینیدها چگونه شکل گرفت؟
تشکیل عناصر گروه آکتینیدها تحت شرایط خاصی رخ داده است. در جدول تناوبی جدا شدن دو تناوب و قرار گرفتن عناصر آن در خارج از جدول به‌شدت مورد توجه قرار گرفت. جدول تناوبی دارای هفت تناوب است که در دو تناوب آخر دو شکاف ایجاد شده و دو گروه مجزا تحت عنوان آکتینیدها و لانتانیدها شکل گرفته است؛ این دو گروه براساس نخستین عنصر هر تناوب نام‌گذاری شده است.
چرا دو تناوب از جدول عناصر جدا شده است؟
اگر دو تناوب ادامه جدول قرار می‌گرفت، این بخش از جدول بسیار طولانی می‌شود همچنین متفاوت بودن خواص عناصر دو تناوب آخر یکی دیگر از دلایل این جدایی است؛ البته برخی از مردم به اشتباه تصور می‌کنند که جدول تناوبی متشکل از ۹ تناوب است در صورتی که این جدول از هفت تناوب تشکیل شده است.
آیا عناصر دسته آکتینید در میان دانش‌آموزان و مدرسان کنکور جایگاهی دارد؟
خیر؛ عناصر دسته آکتینیدها بسیار حائز اهمیت است، اما متأسفانه برخی از طراحان کنکور معلمان متوسطه دوم به عناصر این دسته اهمیت نمی‌دهند و همین مسئله باعث شده تا بیشتر دانش‌آموزان حتی با نام عناصر این دسته آشنا نباشند.
چرا عناصر دسته آکتینید حائز اهمیت است؟
دسته آکتینید به دلیل اینکه بسیاری از عناصر مهم از جمله اورانیوم را در خود جای داده، حائز اهمیت است. آکتینیدها آرایش اتمی بسیار منحصر به‌فردی دارد که منجر به ایجاد ویژگی‌های خاص این عناصر شده است.
عناصر دسته آکتینید چه ویژگی‌هایی دارد؟
عناصر دسته آکتینید پرتوزا است و از نظر هسته‌ای نیز بسیار مورد توجه قرار می‌گیرد به همین دلیل برخی از کشورها برای تأمین انرژی‌های هسته، نیروگاهی و سوخت‌های مخصوص به این تناوب توجه ویژه‌ای کرده و پیرامون عناصر این دسته فعالیت می‌کنند؛ البته نیمه عمر آکتینیدها نیز مانند سایر عناصر پرتوزا کوتاه بوده و همین مسئله بهره‌گیری از ویژگی‌های آن‌ها را دشوار ساخته است. به طور کلی عناصر دسته آکتینیدها بسیار کاربردی است، زیرا این عناصر با فلزات و عناصر دیگر جدول نیز واکنش می‌دهد.
آکتینیدها چه زمانی مورد توجه قرار گرفت؟
تقریباً از سال ۱۹۵۰ بود که ارتباط آکتینیدها با ترکیبات دیگر مطرح شد و بسیار مورد توجه قرار گرفت و به مرور زمان نیز با شکل‌گیری علوم مختلفی از جمله نانوتکنولوژی ترکیبات جدیدی ایجاد شد؛ البته برای استفاده از آکتینیدها همواره رادیواکتیو بودن آن‌ها بسیار مشکل‌ساز است.
آکتینیدها تاکنون در چه زمینه‌هایی مورد استفاده قرار گرفته است؟
در نقاطی که از لیزر استفاده می‌شود یا ابزارآلات مرتبط با حوزه سرمایش از عناصر دسته آکتینید استفاده می‌شود. برخی از عناصر این دسته نیز در تلویزیون‌های پیشرفته مورد استفاده قرار می‌گیرد، زیرا با بهره‌گیری از ویژگی‌های آکتینیدها لامپ تصویر تلویزیون طیف نورهای بیشتر و بهتری را نمایش می‌دهد. از جمله کاربردهای دیگر عناصر دسته آکتینید می‌توان به استفاده از آن‌ها در تلفن‌های همراه، قطارهای شهری، توربین‌ها و تصویربرداری پزشکی (کاربرد جزئی) اشاره کرد.
کدام یک از عناصر دسته آکتینیدها بیشتر مورد توجه است؟
در تناوب آکتینیدها عناصر بسیاری وجود دارد، اما همچنان عنصر اورانیوم معروف‌ترین و شناخته‌شده‌ترین آکتینید به‌شمار می‌رود که تقریباً عموم مردم با آن آشنا هستند؛ البته دیگر عناصر موجود در دسته آکتینیدها نیز بسیار مهم است.
آیا آکتینیدها در پزشکی نیز کاربرد دارد؟
بله، عناصر دسته آکتینید در پزشکی و به‌خصوص برای پیشگیری از سرطان می‌توانند بسیار کاربردی باشد. آکتینیدها عناصری پرتوزا است و می‌تواند منجر به ایجاد سرطان شود، اما در علم نوین می‌توان از این عناصر در پیشگیری و درمان سرطان نیز بهره گرفت.
نظر شما