به گزارش خبرنگار ایمنا، یکی از بخش‌های بسیار مهم و حساس هویت شهروندان یک شهر، طراحی شهری است که این طراحی به شکل‌گیری فیزیکی بافت‌های مختلف شهری بازمی‌گردد و با رویکرد ساختارگرایی به ایجاد اماکن و فضاهای ارتباطی و شهری متعدد منجر می‌شود که این فرایند طراحی ساختمان‌ها، فضاها و چشم‌اندازها را در بر می‌گیرد و به عمران و آبادانی شهری و همچنین رفاه و آسایش شهروندان می‌انجامد.
سازمان طراحی و مهندسی شهرداری اصفهان سازمانی توسعه‌یافته در انجام خدمات مشاوره فنی و مهندسی در رشته معماری، شهرسازی، ترافیک، سازه و تأسیسات است و از نظر ابداع، خلاقیت‌های پیشرو و تعامل سازنده و مؤثر در روابط داخلی و بین‌المللی جایگاه دارد.
ارتقای کمی و کیفی خدمات مشاوره، طراحی و کنترل طرح‌ها و محاسبات و انجام پژوهش‌های عملیاتی جهت رفع نیازهای اساسی شهر اصفهان در امور فنی و مهندسی از طریق متمرکز کردن تمام طراحی‌های شهری از قبیل طرح‌های مرمتی بافت تاریخی، طرح اصلاح هندسی تقاطع‌ها، طراحی اماکن فرهنگی، فرهنگسرا و خانه فرهنگ، طراحی اماکن ورزشی، طراحی پارک‌ها و فضاهای سبز، طراحی و بازسازی انهار و مادی‌ها، روان‌بخشی بافت‌های فرسوده، طراحی تقاطع‌های غیرهمسطح، طراحی خیابان‌ها، طراحی پیاده‌روها، طراحی حلقه سوم ترافیک اصفهان، طراحی و حاشیه‌سازی رودخانه زاینده‌رود و طراحی مبلمان شهری از اهداف تعریف شده برای سازمان طراحی شهرداری است که در کنار تمرکز طراحی، بهینه‌کردن طرح‌ها از نظر کیفیت و ارزش طراحی همچنین کاهش هزینه‌های اقتصادی طراحی و اجرای پروژه‌ها نیز از اهم فعالیت‌های این سازمان است.
به‌منظور آگاهی هرچه بیشتر از فعالیت‌های این سازمان و فرایند طراحی پروژه‌ها در آن، گفت‌وگویی را با سعید کورنگ‌بهشتی، مدیرکل طراحی شهرداری اصفهان انجام داده‌ایم که مشروح آن را در ادامه می‌خوانید:
اشاره مختصری به وظایف و فعالیت‌های سازمان طراحی شهرداری اصفهان داشته باشید.
بخش‌های طراحی شهرداری تا قبل از سال ۸۰ به صورت غیرمتمرکز در حوزه‌های مختلف شهرداری فعال بود، از آن سال به بعد با تجمیع تمام بخش‌ها در قالب یک سازمان گردهم آمدند و با تصویب اساسنامه در شورای اسلامی شهر وقت، به شکل سازمان موقت، ۱۸ سال فعالیت کرد و طی دو سال گذشته با دریافت مصوبه نهایی از وزارت کشور، ساختار اداره کل شکل گرفت و مستقیم ذیل حوزه شهردار فعالیت خود را ادامه داد.
طراحی بخش زیادی از پروژه‌های عمرانی که از سوی معاونت عمران و شهرداری مناطق اجرا می‌شود، یا به طور کامل در این اداره انجام یا با برون‌سپاری طرح به متخصصان و مشاوران بخش‌های خصوصی واگذار می‌شود، البته در این راستا مواردی از طرح‌های ویژه شهرسازی توسط مشاوران این حوزه انجام می‌شود و متناسب با فرم طرح، مواردی نیز در سازمان‌های زیباسازی و نوسازی و بهسازی صورت می‌پذیرد.
بیشتر طرح‌های مربوط به پروژه‌های شهری در کمیته فنی اداره کل طراحی با حضور تمام بخش‌های شهرداری، بررسی و تصویب می‌شود، اما طرح‌های شاخص و مهم منطقه‌ای با حضور رؤسای کمیسیون‌های شورای اسلامی شهر و مدیران و معاونان شهرداری، بررسی می‌شود و مورد تصویب قرار می‌گیرد.
در حال حاضر در اداره کل طراحی شهرداری اصفهان بیش از ۴۰ کارشناس و متخصص طراحی با مدارک کارشناسی ارشد و دکترا و با سابقه مفید متوسط بیش از ۱۵ سال فعالیت دارند، اما طی سال‌های اخیر بیش از ۱۵ نفر از نیروهای این اداره بازنشسته شدند که با محدودیت‌های ابلاغی وزارت کشور، امکان به‌کارگیری نیروی جایگزین فراهم نبوده است و تنها راه مقابله با این پدیده، توسعه فرایند برون‌سپاری امور است.
اداره کل طراحی شهرداری اصفهان از هفت بخش مدیریت شامل معماری شهری، ترافیک، فنی و عمرانی، تأسیسات برقی و مکانیکی، اداره مصوبات و کنترل پروژه و اداره مهندسی خواسته‌ها و مهندسی ارزش تشکیل شده است و در بودجه مصوب سال جاری از مبلغ ۱۱,۶۰۰ میلیارد تومان کل بودجه، بیش از ۷۳ درصد به بودجه طرح‌های عمرانی اختصاص یافته است که از بین این طرح‌ها نیز بیش از ۴۵ درصد شامل پروژه‌های شاخص و مابقی به سه نوع دیگر یعنی طرح‌های مهم منطقه‌ای، طرح‌های منطقه‌ای و طرح‌های محله‌ای اختصاص دارد.
آیا می‌توان سازمان طراحی شهرداری را خط مقدم اجرای تمام پروژه‌های عمرانی شهر دانست؟
قبل از انجام مراحل اجرایی پروژه‌ها، مراحل طراحی آنها انجام و اسناد آماده می‌شود تا حوزه معاونت عمران بر اساس آن، مراحل اجرایی را به مناقصه بگذارد و به پیمانکار واگذار کند، قبل از اجرای هر پروژه، در حوزه کارشناسی با همکاری حوزه‌های برنامه‌ریزی و عمرانی، بودجه پروژه‌ها مورد ارزیابی قرار می‌گیرد و نهایی می‌شود.
اداره کل طراحی شهرداری در برنامه‌ریزی هر پروژه از مراحل ابتدایی حضور دارد و در مرحله طراحی به شکل محوری انجام وظیفه می‌کند، همچنین حین اجرای پروژه‌ها نیز به لحاظ محدودیت‌های کار در فضاهای شهری و لزوم تغییرات و اصلاحات بخش‌هایی از طرح‌ها، همکاری و تعامل کامل با بخش‌های اجرایی تا زمان تکمیل پروژه را انجام می‌دهد.
فرایند طراحی پروژه‌های شهر چگونه است؟
بر اساس تصمیمات فعلی، قبل از تصویب بودجه برای هر پروژه، باید مراحل طراحی و حداقل تصویب یک فاز از طرح انجام و سپس بودجه‌بندی شود؛ وقتی پروژه در بودجه تصویب شد، مطالعات فاز صفر آن مربوط به توجیه اقتصادی، فرهنگی، ترافیکی و تمام سرفصل‌های حاکم بر پروژه انجام می‌شود و مورد ارزیابی قرار می‌گیرد که در پروژه‌های بزرگ‌تر، این موضوع با جدیت بیشتر دنبال می‌شود اما برای پروژه‌ای کوچک همچون پیاده‌روسازی‌ها یا احداث یک خیابان کوچک، نیاز به مطالعات صفر، کمتر محسوس است. حوزه‌های معاونت متولی مطالعات در شهرداری هستند در حالی که مجموعه اداره کل طراحی نیز با آنها همفکری‌های دارد، اما نقش محوری ندارد.
پس از انجام مطالعات، پیوست‌های فرهنگی، اقتصادی و ترافیکی تعریف و لزوم اجرای پروژه دریک دوره تثبیت می‌شود. پس از آن مناطق و حوزه‌های معاونت، در ابتدای سال پروژه‌هایی که نیاز به طرح برای اجرا دارد را از دفترچه بودجه خارج و به صورت لیست به اداره کل طراحی ارائه می‌کنند.
در گام اول درخواست مطالعات و مستندات اولیه از جمله موقعیت زمین، ضوابط خاص منطقه، نقشه‌برداری زمین و مهندسی خواسته‌ها داده می‌شود که بیشترین تأخیرات احتمالی در فرایند طراحی پروژه‌ها در این بخش است؛ پس از گذر از این مرحله و رسیدن به نقطه نظرات مشترک حوزه بهره‌بردار، حاصل کار به جدول‌هایی تبدیل می‌شود که در اختیار طراحان قرار می‌گیرد.
پس از تهیه طرح‌های فاز یک، پروژه وارد کمیته فنی اداره کل طراحی شهری شهرداری با حضور تمام بخش‌های شهرداری می‌شود و تمام نقطه نظرات روی نقشه ارائه می‌شود و پس از آن در فاز کارشناسی به تأیید کارشناسی شهرداری می‌رسد و بسته به نوع پروژه که اگر شاخص و مهم باشد به کمیسیون تصویب طرح‌ها نیز ارسال می‌شود، اما اگر شاخص نباشد، بررسی‌ها تنها در حد کمیته فنی نهایی می‌شود و توسط طراحان به نقشه اجرایی فاز دوم می‌رسد. برآورد هزینه اجرای عملیات تبدیل و برای انتخاب پیمانکار به حوزه معاونت عمران ابلاغ می‌شود.
آیا طراحی پروژه‌های خرد هم در این سازمان انجام می‌شود؟
چهار نوع پروژه شهری از جمله پروژه شاخص، مهم منطقه‌ای، منطقه‌ای و محله‌محور تعریف شده است که از نظر ریالی حدود نیمی از بودجه پروژه‌های عمرانی شهر در یک‌سال صرف پروژه‌های شاخص می‌شود، البته بعضی از پروژه‌ها نیاز به طراحی ندارد و تنها در حد مرمت و بهسازی است، اما آنهایی که نیاز به طراحی دارد، در این اداره تبدیل به طرح و برآورد اجرایی می‌شود.
با تصویب بودجه در شورای اسلامی شهر اصفهان و ابلاغ به شهرداری دستور کار مشخص می‌شود و بلافاصله لیست پروژه‌های که نیاز به طراحی دارد را از سوی مناطق دریافت می‌کنیم؛ ابتدای سال پس از دریافت لیست پروژه‌ها از مناطق، در دو ماه اول سال با تمام مناطق به طور جداگانه و به صورت مبسوط جلسات کارشناسی تشکیل و ضمن بررسی کلی تمام عناوین پروژه‌ها، اولویت‌بندی طرح‌ها انجام می‌شود.
پروژه از نظر مولفه‌هایی از جمله اینکه آمادگی اجرای دارد یا خیر؟ و آیا نیاز به آزادسازی ملک وجود دارد؟ همچنین تأمین مالی پروژه دوره‌های زمانی سه ماهه بررسی می‌شود و امکان مشارکتی بودن اجرای آنها نیز مورد ارزیابی قرار می‌گیرد و مطابق با آن از نظر زمانی اولویت‌بندی طرح‌ها مشخص شد.
تمام پروژه‌ها طی چهار دوره سه ماهه اول در برنامه اجرا قرار داده شد که طراحی آن باید حدود یک‌ماه قبل از شروع اجرا، صورت بگیرد. خروجی جلسات برای حوزه معاونت برنامه‌ریزی شهری ارسال و آنجا نیز با نگاه برنامه‌ریزی زمان‌بندی پروژه نهایی شد و تخصیص اعتبارات هم بر همان اساس انجام می‌شود.
تاکنون ۲۹۸ پروژه در برنامه طراحی قرار گرفته است که بیش از ۷۰ درصد طرح‌ها در این اداره‌کل تهیه می‌شود، البته حوزه معاونت شهرسازی، سازمان‌های زیباسازی و نوسازی و بهسازی نیز متناسب با نوع پروژه مواردی را برعهده گرفته‌اند؛ هر چند برای طراحی این پروژه‌ها نیز سازمان طراحی شهرداری در کنار آنها قرار می‌گیرد و در جلسات کارشناسی و کمیته فنی، بررسی و راهبری می‌شود.
در سه ماهه نخست امسال باید طراحی حدود ۷۰ پروژه در اداره کل طراحی انجام و به مناطق ابلاغ شود که با توجه به روشن نبودن مسیر در دو ماهه اول امسال و زمان‌بندی پروژه‌ها، وقت کارشناسان بیشتر صرف انجام طرح‌های تکمیلی و بازنگری گذشته شد، لذا حدود ۸۵ طرح ابلاغ شده است که بیش از ۵۵ مورد آن مربوط به طرح‌های سال ۱۴۰۱ است؛ به این ترتیب حدود ۸۰ درصد طرح‌ها مطابق برنامه‌ریزی انجام شده تهیه و ابلاغ شده است و در نیمه اول تیرماه نیز به صددرصد نزدیک خواهد شد. از سوی دیگر به گونه‌ای برنامه‌ریزی شده تا در نیمه اول سال، بیشتر پروژه‌های امسال را طراحی و نیمه دوم را بیشتر به طراحی پروژه‌های سال آینده بپردازیم.
از برنامه‌های آینده اداره کل طراحی شهرداری بگویید.
اصلاحات ساختاری سرلوحه برنامه‌های آینده ما قرار دارد؛ طی دو سال گذشته اقدامات قانونی بنیادی را به سرانجام رساندیم. با توجه به برنامه توسعه برون‌سپاری و استفاده از ظرفیت‌های فنی و مهندسی برون سازمانی، برای جبران کمبود نیرو باید از این ظرفیت‌ها استفاده کنیم که برای این منظور به کارهای زیرساختی بیشتری نیاز داریم و برای اولین بار ردیف بودجه‌ای به این منظور در بودجه سال ۱۴۰۱ اختصاص یافت و با همکاری شهرداری و شورای اسلامی شهر شاهد تحقق این امر بودیم.
در فرایند ساختاری، تمام معاونت‌ها و مناطق اختیار عقد قرارداد دارند، لذا در صدد هستیم طی هماهنگی با شورای اسلامی شهر و با رعایت تمام مباحث حقوقی و قانونی، اختیار عقد قرارداد نیز دریافت شود و بخش برون‌سپاری را به طور روان و جدی‌تر فعال کنیم.
نظر شما