به گزارش خبرنگار ایمنا، یافته‌های باستان‌شناسی، پیدا شدن سکه‌های مربوط به دوران اشکانی و ساسانی و استقرار تپه‌های باستانی مربوط به هزاره‌های پیش از میلاد مسیح (ع)، نشان از آغاز تمدن در حد هزاره‌های مذکور و استقرار بشر در محدوده دشت شهرکرد دارد. هیئت‌های باستان‌شناسی در تپه باستانی «گورگای» یا «گورکای» در چهار کیلومتری شهرکرد و در شمال‌شرقی کیان، نشانه‌هایی مبنی بر قدمت حداقل هفت هزار ساله شهرکرد یافته‌اند.
در شهر هفشجان در ۱۴ کیلومتری شهرکرد، سفالینه‌هایی با پیشینه ۹۰۰۰ ساله روی تپه‌های باستانی کشف شده و گمان می‌رود که تپه اسکندری این شهر، سازه‌ای شبیه زیگورات (معبد الهی) داشته است. تپه اسکندری نخستین و بزرگ‌ترین اثر ملی استان چهارمحال‌وبختیاری محسوب می‌شود و به صورت دولت شهری کهن در غرب هفشجان قرار دارد.
شهرکرد در قدیم بیشتر کاربرد نظامی داشته و دژی مستحکم بوده که شاپور دوم در نامه‌های خود آن را «دژگرد» خوانده است. برخی معتقد هستند دهکرد، معرب شده همین دژگرد است. نام دهکرد (نام قدیم شهرکرد) از دوره زندیه به این سو در منابع دیده می‌شود.
براساس اسناد و مدارک فرهنگی موجود، مسجد امام صادق (ع) معروف به مسجد اتابکان فارس در دوره حکمرانی اتابکان ساخته شده که به واسطه قرارگرفتن آن در محوریت بافت قدیم محله، همراه بقعه امامزادگان دو معصوم حلیمه و حکیمه خاتون (س)، محل قدیم آتشکده شهرکرد، آسیاب، کارخانه روغن‌کشی و بازارچه سنتی از بناهای برجسته بافت قدیم شهر است.
در گفت‌وگو با رضا ریاحی، رئیس سازمان فرهنگی، اجتماعی و ورزشی شهرداری شهرکرد روند شکل‌گیری بافت تاریخی شهرکرد را بررسی کردیم. مشروح این گفت‌وگو را در ادامه می‌خوانید:
نام شهرکرد برگرفته از کدام دوره تاریخی است؟
تغییر نام قلعه دهکرد به شهرکرد سال ۱۳۱۴ هجری شمسی و در دوران پهلوی اول انجام شد و رفت و آمد مهاجران روستایی و مهاجرت بخشی از نیروی کار منطقه به کشورهای همجوار خلیج فارس، مجدد تحولاتی را خصوصاً در ساختار اقتصادی شهر ایجاد می‌کند.
در این دوره، محدوده خیابان‌های مولوی، میدان انقلاب، بلوار ۱۷ شهریور، محله کویتی‌ها در شرق، ادامه خیابان ملت بعد از میدان بوعلی سینا، سعدی شرقی و قسمت شمالی سعدی تا خیابان مفتح امروزی و دروازه سامان به وسعت شهر افزوده و به تدریج استفاده از مصالح با دوام نظیر آجر و تا حدودی آهن به جای خشت و گل، معمول می‌شود.
با تغییرات تقسیمات کشوری طی سال‌های ۱۳۲۱ و انتخاب شهرکرد به فرمانداری، تبدیل به مرکز فرمانداری درجه یک مستقل در سال ۱۳۳ و به دنبال آن تبدیل از فرمانداری مستقل به فرمانداری کل و ادامه این روند، سرانجام در سال ۱۳۵۲ هجری شمسی شهرکرد به مرکز استان چهارمحال‌وبختیاری تبدیل شد.
توسعه شهرکرد از چه زمانی آغاز شد؟
پس از انقلاب اسلامی و از سال‌های ۱۳۵۷ به بعد روند توسعه شهرکرد با شتاب بیشتری ادامه یافت؛ جنگ و افزایش مهاجرت مردم به شهرهای مرکزی نیز در گسترده‌تر شدن پهنه شهرکرد بی‌تأثیر نبود. در سال ۱۳۶۹ برای نخستین‌بار شهرکرد دارای طرح جامع شهری می‌شود و پس از آن مکان‌گزینی دره میرآباد به عنوان شهرک مسکونی شکل می‌گیرد و گسترش آینده شهر به سمت شمال شرقی طرح‌ریزی می‌شود، سپس جاده کمربندی شهرکرد شکل می‌گیرد. ساخت‌وساز در زمین‌های کشاورزی قسمت جنوب و جنوب غربی آغاز شده و خدمات شهری شکل می‌گیرد. در مجموع، بیشترین گسترش فیزیکی شهر در این دهه و پس از انقلاب اسلامی و جنگ اتفاق افتاده است.
خیابان آیت‌الله دکتر بهشتی، بولوار دکتر شریعتی، آیت‌الله طالقانی و آیت‌الله کاشانی که موازی با خیابان‌های مولوی و بلوار ۱۷ شهریور است و گودال چشمه و کوی فرهنگیان در این دوره احداث و موجب شد شکل و فرم شهر به صورت خطی کامل امروزی دربیاید.
بناهای تاریخی شهرکرد مربوط به چه زمانی است؟
امامزادگان حلیمه و حکیمه خاتون از مندرجات کتب، تواریخ، آثار قبور و ساختمان‌های اطراف، احتمالاً مربوط به قبل از دوره اتابکان لرستان بوده و در زمان اتابک اعظم ترمیم و سپس در زمان نصرت‌الدین احمد فرزند یوسف‌شاه، هفتمین اتابک لرستان، مجدداً مرمت و بازسازی شده است. بعدها در دوره‌های صفویه و زندیه و بالاخره در دوره قاجار و همزمان با عصر مشروطیت، به همت بزرگان و علما و اهالی محل و به دستور میر سیدمحمد امام جمعه وقت، بقعه جدید بازسازی و احداث شد.
مسجد اتابکان از دیگر بناهای شهری است. بنای این مسجد از خشت خام با نمای آجر ساخته شده و قدمتی ۸۰۰ ساله دارد. بانی اصلی آن به طور قطع مشخص نیست، اما آنچه مسلم است این بنا در زمان اتابکان لرستان ساخته شده است. شبستان این مسجد به جای مانده از همین دوران است و صحن و قبا ندارد و دارای برج‌های نگهدارنده در اطراف است که تخریب شده است.
در زمان گذشته دورتادور مسجد قبرستان بود و نمونه‌های از سنگ‌قبرهای قدیمی روی دیوار جنوبی مسجد گواهی می‌دهد که ملک مورد نظر، مزرعه «تخت اتابک» بوده که امروزه بین مزارع شهرکرد، به نام‌های چغادکرُد خراّب و حاجی‌آباد تقسیم شده است.
مسجد جامع شهرکرد، مسجدخان از دیگر بناهای تاریخی شهرکرد است. این مسجد از بناهای قدیمی و مهم این شهر و تنها مسجد به سبک تکامل یافته چهار ایوانی در استان محسوب می‌شود که تماماً با آجرهای مربع و عالی در سال ۱۲۷۰ هجری قمری ساخته شده است.
این بنای تاریخی بر بدنه ضلع شرقی بیرونی مسجد با آجر نقش بسته توسط اهالی دهکرد، در زمان حکمرانی و به دستور محمدرضا خان چالشتری حاکم چهارمحال ساخته شده، به همین دلیل به مسجدخان نیز مشهور است. این مسجد تقریباً در وسط شهر محله بالا واقع شده است و سبک ساختمان آن شباهت زیادی به مسجد حکیم اصفهان دارد.
نظر شما