به گزارش خبرنگار ایمنا، گرد و غبار یکی از پدیده‌های مخرب اقلیمی است که سالانه خسارت‌های فراوانی به محیط زیست، ساختمان‌ها و هوای شهرها وارد می‌کند، استان خوزستان نیز از جمله مناطقی است که این پدیده به طور مکرر در آن رخ می‌دهد، همچنین کشور علاوه‌بر داشتن مناطق بیابانی زیاد، در مجاورت کانون‌های اصلی گرد و خاک مانند بیابان‌ها و صحراهای عراق، اردن و عربستان قرار دارد، مشاهدات سال‌های اخیر نشان‌دهنده افزایش وقوع این پدیده در کشور است و با توجه به عواقب این پدیده در سلامت و بهداشت شهروندان، کشاورزی و هوانوردی، مطالعات دقیقی در مورد یافتن مناطق منشأ گرد و غبار، شدت، تکرار و اثرات محیط زیستی این پدیده انجام شده است تا علل اصلی آن مشخص شود.
در این بین استان خوزستان با دارا بودن بیش از یک میلیون و ۲۷۵ هزار و ۵۰۰ هکتار اراضی بیابانی بر حسب تقسیم‌بندی اقلیمی در شمار مناطق گرم و خشک قرار دارد و در سال‌های اخیر تحت تأثیر طوفان‌های شدید گرد و غبار قرار گرفته که علاوه‌بر تأثیرات منفی بهداشتی و فشارهای روانی زیان‌های اقتصادی فراوانی را به این استان وارد کرده است. همچنین پدیده بیابان‌زایی در شهر به دو عامل طبیعی و انسانی بستگی دارد، عامل نوسانات اقلیمی از یک سو و همجواری با کشورهای عراق، عربستان و کویت نیز از طرف دیگر تشدید این پدیده را موجب شده است.
در سال‌هایی که از نظر بارندگی سال خشک محسوب می‌شود، بر اساس متغیر بودن پوشش گیاهی منطقه، جریانات جوی به خصوص تأثیر کم فشارها و پر فشارها انتقال ذرات گرد و غبار نیز بیشتر شده است؛ تاکنون سه منشأ اصلی گرد و غبار در استان خوزستان عنوان شده که نابودی پوشش گیاهی، خشک شدن تالاب‌ها، برداشت بی‌رویه آب از حوزه آبخیز رودخانه‌هایی از جمله کارون، دز و کرخه در ایران و دجله و فرات در عراق و پدیده تغییر اقلیم از جمله این موارد است.
برای مقابله با این پدیده راه‌های متفاوتی وجود دارد که هر کدام از آنها را یک بخش یا دستگاه متفاوت باید انجام دهد، لذا برای اینکه بدانیم مدیریت شهری چه اقداماتی در خصوص کاهش میزان ریزگردها در سطح شهر اهواز انجام داده است و چه برنامه‌ای برای کنترل و رفع کامل این معضل بزرگ دارد با محمدمهدی مطیعی، رئیس کمیسیون بهداشت و محیط زیست شورای اسلامی شهر اهواز گفت‌وگویی انجام داده‌ایم که مشروح آن را در ادامه می‌خوانید.
علت ایجاد منابع داخلی و خارجی ریزگردها چیست؟
در خصوص مقوله‌های کلان مانند پدیده ریزگردها نباید به صورت یکی وجهی به آن نگاه کرد، بلکه باید با در نظر گرفتن تمام ابعاد آن ابتدا تحلیل لازم انجام شود و سپس به دنبال ارائه راهکار و عملیاتی کردن آن باشیم، در خصوص منشأ ایجاد ریزگردها، هر کدام از منابع داخلی و خارجی در ایجاد این پدیده سهمی دارد که برای تعیین میزان آن باید به صورت دقیق و مستند بررسی و نتایج آن اعلام شود، در هر صورت با توجه به اینکه منطقه به شدت گرفتار خشکسالی شده است، منابع آبی به میزان قابل توجهی کاهش یافته است، علاوه‌بر آن در استان‌های همجوار خوزستان و در کشور عراق میزان کشت و کار به دلایل مختلف پایین است و این استان‌ها در واقع به استان‌های "لم‌یذرع" تبدیل شده است و به همین دلیل پوششی مناسبی روی خاک ایجاد نشده و ساختمان خاک از بین رفته است.
به طور کلی پدیده ریزگردها مختص چند دهه اخیر نیست، بلکه پیش از آن نیز وجود داشته و در هر دوره چالش‌های مختص خود را داشته است، با این حال می‌توان گفت که خشکسالی ایجاد شده، کمبود منابع آبی و در نتیجه کاهش قابل توجه سطح کشت و کار سبب ایجاد منشأ ریزگردها هنگام ورزش باد شده است.
تداوم حضور ریزگردها در سالیان گذشته چه تأثیری بر محیط زیست داشته است؟
وجود ریزگردها در فضای تنفسی برای محیط زیست و انسان چالش‌هایی را ایجاد کرده است، بنابراین اگر هنگام وقوع این پدیده اقدامات به هنگام توسط شخص، مدیریت شهری و شبکه بهداشت و درمان انجام نشود، ممکن است خسارت‌های جبران‌ناپذیری ایجاد کند؛ این ریزگردها بر شیوه زندگی انسان تأثیرگذار بوده است و گاهی به دلیل وجود این پدیده باید در منازل خود بمانیم و بسیاری از اقدامات روزمره را به صورت مجازی انجام دهیم.
ریزگردها بر جانوران و گیاهان نیز با توجه به سیستم تنفسی آنها تأثیر مخربی دارد و در واقع اکوسیستم را به شدت دچار تغییر می‌کند. در گیاهان اما این تأثیر بیشتر است به این ترتیب که سیستم تغذیه گیاهان بر اساس تبخیر و تعریق انجام می‌شود در گیاهان منافذی وجود دارد که به این فرایند کمک می‌کند و با وقوع پدیده ریزگردها ممکن است این منافذ اشغال و مسیر تعریق گیاه بسته شود و میزان تبخیر و تعریق گیاه کمتر شده در نتیجه جذب آب و مواد غذایی نیز کمتر می‌شود که در نهایت به خشک شدن گیاه منجر خواهد شد و به دنبال آن شاهد خسارت‌های جبران‌ناپذیری خواهیم بود.
برای مقابله با پدیده ریزگردها چه اقداماتی باید انجام شود؟
یکی از راهکارهای مقابله با ریزگردها استفاده از مواد با پایه شیمیایی یا مواد دارای پایه طبیعی برای تثبیت نقاطی خواهد بود که ساختار خاک در آن از بین رفته است، انجام این اقدام در حوزه مدیریت شهری نیست، اما آنچه مدیریت شهری می‌تواند جهت مقابله با پدیده ریزگردها و کاهش اثرات منفی آن انجام دهد؛ توسعه فضای سبز به ویژه کمربند سبز است، از آنجایی که منشأ داخلی ریزگردها در خارج و اطراف شهر وجود دارد، توسعه فضای سبز در اطراف شهرها مهم‌ترین اقدام برای کاهش میزان ورودی گرد و خاک به سطح شهر خواهد بود که در تمام دنیا نیز این اقدام انجام می‌شود.
کمربند سبز چه نقشی در کاهش میزان ریزگردها دارد؟
یکی از مهم‌ترین کارهایی که در خصوص کاهش ریزگردها در شهرهای توسعه یافته انجام می‌شود، اجرای طرح کمربند سبز است، در این حوزه دو پارامتر با اهمیت وجود دارد؛ اول اینکه اقدامات ویژه در یک بازه زمانی مناسب جهت بهره‌برداری انجام شود و دیگر اینکه از نظر فنی و تخصصی به این موضوع پرداخته شود، لذا اجرای این دو پارامتر مهم باید پایداری داشته باشد تا نتیجه لازم به دست آید.
همچنین کاشت گیاهان نامناسب با شرایط اقلیمی به گونه‌ای که ارتفاع و مقاومت مناسبی با محیط نداشته باشد، باعث ناپایداری اقدامات و در نهایت پایداری کمربند سبز در شهر می‌شود، البته یکی دیگر از موارد مهمی که در زمینه پایداری کمربند سبز به اکوسیستم کمک بسیاری می‌کنند؛ ایجاد تنوع در کاشت گونه‌های گیاهی است.
ریزگردها چه تأثیری بر نگهداشت آلودگی‌ها از جمله آلودگی‌های ناشی از شرکت‌های صنعتی دارد؟
هوا ظرفیتی برای پذیرش و هضم کردن مواد دارد، اگر میزان آلایندگی بیشتر از ظرفیت هوا باشد، در هوا ماندگار می‌شود و وجود ریزگردها سبب استحکام و ماندگاری بیشتر آلاینده‌ها در هوا خواهد شد، در واقع می‌توان گفت وجود هم‌زمان ریزگردها و آلاینده‌ها در هوا موجب پایداری آنها می‌شود، لذا باید برنامه‌ای کارآمد و مؤثر برای کنترل، کاهش و رفع این چالش بزرگ طراحی و اجرا شود تا شهر از دست این معضل نفس راحتی بکشد، البته شهروندان نیز باید علاوه‌بر مدیریت شهری و دستگاه‌های ذی‌ربط وظیفه خود را برای رفع این مشکل انجام دهند تا بتوانیم شاهد نتایج تأثیرگذار در این زمینه باشیم.
نظر شما