به گزارش خبرنگار ایمنا، غده تیروئید نقش بسیار مهمی در تکامل سیستم عصبی جنین و نوزاد، به ویژه در سه سال نخست زندگی دارد. عملکرد طبیعی تیروئید تأثیر مستقیم بر ضریب هوشی دارد. حساس‌ترین زمان این تأثیر «سه ماهه سوم» دوره جنینی و ماه اول تولد نوزاد است اما سیستم مغزی عصبی تا سن سه یا چهار سالگی، به غلظت هورمون‌های تیروئید وابستگی دارد.
کم کاری تیروئید نوزادان یکی از بیماری‌هایی است که به دلایل گوناگون از جمله آلودگی آب، هوا و موادغذایی روبه افزایش است، کم کاری تیروئید در نوزادان به وضعیتی گفته می‌شود که غلظت هورمون‌های تیروئید در جریان خون نوزاد کم است و این می‌تواند به دلیل نقص در ساختمان غده تیروئید و یا اشکال در بیوسنتز هورمون تیروئید و یا اختلالات محیطی باشد.
این بیماری یکی از شایع‌ترین عوامل قابل پیشگیری عقب ماندگی ذهنی به شمار می‌آید. نشانه‌های کم کاری مادرزادی تیروئید در ابتدای دوران نوزادی عبارتند از زردی طول کشیده، اِدم یا خیز در صورت و بدن، وزن بیش از چهار کیلوگرم در زمان تولد، کم اشتهایی و شیر خوردن ناکافی، هیپوترمی یا کاهش درجه حرارت بدن، کم تحرکی و حرکات آهسته، اتساع شکمی، یبوست، آپنه (قطع تنفس) و تنفس صدادار همچنین وزن نگرفتن و مک زدن ضعیف، یبوست، ضربان کند قلب، کاهش فعالیت، خواب آلودگی و اختلال تنفسی ناشی از بزرگ بودن زبان نیز از دیگر علامت‌های بیماری در نخستین ماه زندگی است.
کمبود هورمون تیروئید در شیرخوار باعث عقب افتادگی ذهنی می‌شود، مگر آنکه تشخیص و درمان مناسب در اوایل زندگی نوزاد (۲۸ روز نخست) آغاز شود. در بررسی شیوع بیماری‌های تیروئید در نوزادان و دلایل آن براساس پژوهش‌های انجام شده با مهین هاشمی‌پور، فوق تخصص غدد، مبتکر تست تیروئید در استان اصفهان و کشور و مسئول علمی غربالگری تیروئید کودکان استان اصفهان؛ گفت‌وگویی داشتیم که در ادامه می‌خوانید:
چند درصد نوزادان استان اصفهان زیر پوشش غربالگری تیروئید قرار دارند؟
تیروئید، غده‌ای شبیه یک پروانه است که در جلوی گردن قرار دارد و باعث ترشح هورمون‌هایی می‌شود که سوخت و ساز بدن را تنظیم می‌کنند و اگر نوزادی مبتلا به کم‌کاری تیروئید باشد دچار عقب ماندگی ذهنی می‌شود که یک آسیب غیرقابل برگشت است به همین دلیل تست غربالگری ایجاد شد تا نوزادان روزهای سوم تا پنجم تولد مورد بررسی قرار گیرند و اگر تست غربالگری غیرطبیعی بود با انجام آزمایش خون، تکلیف نوزاد معلوم شود و هرچه زودتر برای پیشگیری از آسیب ذهنی به نوزاد، درمان او آغاز شود، این طرح یکی از کارهای بسیار مهمی است که باید در هر کشوری انجام شود و در کشور ما نیز از سال ۱۳۸۴ این غربالگری در دستور کار قرار گرفت و بیش از ۹۰ تا ۹۵ درصد نوزادان استان اصفهان زیر پوشش غربالگری قرار می‌گیرند.
تاکنون چه تعداد نوزاد مبتلا به کم کاری در اصفهان شناسایی شده‌اند؟
از سال ۸۴ تاکنون تست غربالگری روی بیش از یک میلیون و ۱۰۰ هزار نفر انجام شده است و سه هزار و ۸۰۰ بیمار در استان اصفهان شناسایی شد و از بین این تعداد، برای ۷۰۰ بیمار در مرکز صدیقه طاهره (س) پرونده تشکیل شده است، این مرکز به نام تیروئید نوزادان معروف است و نوزادان دارای تست غربالگری غیرطبیعی در اصفهان به مرکز صدیقه طاهره (س) فرستاده می‌شوند تا پس از انجام تست‌های تکمیلی، درمان فوری برای آنها شروع شود.
شیوع این بیماری در شهر اصفهان و کشور به یک در هزار و ۲۰۰ نفر می‌رسد در حالی که در دنیا یک در چهار هزار است. دلیل شیوع بالای این بیماری در کشور و استان اصفهان را می‌توان ازدواج‌های فامیلی معرفی کرد زیرا ۳۰ درصد ازدواج‌ها در استان ما فامیلی هستند و این موضوع باعث افزایش نوزادان مبتلا به هیپوتیروئیدی در مقایسه با دیگر کشورها شده است همچنین ممکن است عوامل دیگری مانند عوامل ناشناخته در خاک یا آب نیز وجود داشته باشد که در افزایش بروز بیماری نقش داشته باشد.
عوامل مؤثر در این افزایش شیوع بیماری را چه می‌دانید؟
در اصفهان بیماری‌های دیگری مانند تیروئیدیت هاشیموتو یا پرکاری تیروئید نیز در بین اطفال شناسایی شده است اما تعداد بیماران پرکار در اطفال چندان زیاد نیست. درباره دلایل شیوع کم‌کاری پژوهشی انجام شد که نشان داد برخی از آلاینده‌های محیط‌زیست در کودکان مبتلا به کم‌کاری تیروئید بیشتر بوده است که از این موضوع می‌توان نتیجه گرفت که آلودگی هوا یکی از دلایل کم کاری به شمار می‌آید البته بیماری گواتر نیز در اصفهان نسبتاً شایع است همچنین بررسی‌های انجام شده نشان می‌دهد که کمبود ویتامین A، آهن، و سلنیوم جزو مواردی است که در بروز بیماری تیروئید در کودکان نقش دارد.
به نظر می‌رسد برای پیشگیری از بیماری تیروئید باید اول از آلودگی هوا شروع کنیم و گام بعد کاهش آلاینده‌های محیطی و فراهم کردن آب و غذای سالم است. از دیگر دلایلی که می‌تواند در کم کاری تیروئید نقش داشته باشد، کمبود ید است که هم در کودکان و هم در مادران باردار و شیرده شایع است و به همین دلیل توصیه می‌شود حتماً مادران باردار و شیرده ۱۵۰ میکروگرم ید در روز مصرف کنند این مقدار ید از طریق مصرف نمک یددار موجود در سوپرمارکت‌ها قابل تأمین است و نباید افراد دنبال مسائل حاشیه‌ای و جانبی باشند.
کمبود ید در بدن مادران باردار و شیرده ممکن است پیامدهای سنگینی مانند سقط جنین یا ایجاد عقب‌ماندگی ذهنی و تأخیر در رشد را به دنبال داشته باشد بنابراین مصرف ید در مادران باردار و شیرده از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است همچنین دانش‌آموزان باید دست کم ۱۰۰ میکروگرم ید در روز مصرف کنند وگرنه دچار عوارضی مانند ایجاد اختلال در تمرکز، رشد قدی و عملکرد غده تیروئید خواهند شد. به طور کلی همه افراد باید جامعه از دوران کودکی تا کهنسالی باید نمک یددار مصرف کنند تا دچار کمبود ید در بدن و عوارض ناشی از آن نشوند.
آیا تیروئید نوزادان قابل درمان است؟
درمانی که برای کم‌کاری تیروئید توصیه می‌شود، مصرف قرص لووتیروکسین است که مادر هر روز صبح براساس دوزی که پزشک تجویز کرده دارو را در آب حل می‌کند و به نوزاد می‌دهد، در سن سه سالگی کودک، مصرف دارو قطع می‌شود و باید آزمایش‌هایی انجام شود که نشان دهد آیا کم کاری تیروئید کودک دائمی یا گذرا است، حتی در صورت دائمی بودن بیماری نیز درمان با مصرف قرص ادامه می‌یابد که درمان ارزانی است زیرا قرص تیروئید در کشور با قیمت مناسب در دسترس قرار دارد اما درباره نوزادانی که دچار پرکاری تروئید هستند، مصرف قرص ملتیمازون تجویز می‌شود که این دارو نیز به وفور و با قیمت مناسب در داروخانه‌ها توزیع می‌شود. معمولاً در اطفال همین دو دارو مصرف می‌شود که هزینه زیادی برای خانواده‌ها ندارد.
یکی از روش‌های تشخیص بیماری تیروئید، انجام سونوگرافی است که در دوران نوزادی این آزمایش به دلیل کوتاه بودن گردن نوزاد و کوچک بودن غده تیروئید در بدن او توصیه نمی‌شود. بهتر است انجام سونوگرافی در سن سه سالگی و در صورتی انجام شود که کودک دچار کم کاری دائمی تیروئید تشخیص داده شود.
مهم‌ترین مشکل نوزادان و کودکان دچار کم کاری تیروئید چیست؟
مهم‌ترین مشکلی که این نوزادان و کودکان دچار کم کاری تیروئید، دخالت افراد بدون صلاحیت علمی در روند درمان آنهاست قطع مصرف دارو و موارد زیادی از دخالت در روند درمان نوزادان دیده می‌شود که به وفور افراد بدون صلاحیت علمی که هیچ گونه آگاهی از علم پزشکی ندارند داروی بیمار را قطع می‌کنند و مسلماً کودک دچار عقب‌ماندگی ذهنی می‌شود و این افراد جرم و گناه بزرگی را مرتکب می‌شوند. پس توصیه همیشگی به خانواده‌های دارای فرزند مبتلا به بیماری‌های تیروئید این است که به هیچ‌وجه نباید داروی نوزاد یا کودک را بدون نظر پزشک متخصص قطع کنند.
مشکل دیگر این است که امسال میزان مراجعه خانواده‌ها برای انجام غربالگری تیروئید نوزادان از ۹۵ به ۹۰ درصد کاهش یافته است که یکی از دلایل آن شیوع کرونا است با این حال مرکز بهداشت استان و معاونت پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان به طور جدی پیگیر انجام غربالگری تیروئید نوزادان هستند و در این زمینه همکاری می‌کنند.
آیا آمار روبه رشد بیماران تیروئیدی در اصفهان قابل کنترل است؟
در طرح غربالگری نوزادان مبتلا به کم‌کاری تیروئید که از سال ۸۴ شروع شد، مطالعات زیادی درباره نقش عوامل گوناگون انجام شد به عنوان مثال درباره آلودگی هوا، کمبود ید و ساختار غده تیروئید پدر و مادر نوزادان مبتلا پژوهش‌هایی انجام شد همچنین رابطه تست تیروئید را با آب و هوا و رطوبت آفتاب و ارتفاع از سطح دریا بررسی کردیم و به این نتیجه رسیدیم که شیوع بیماری در ازدواج فامیلی بیشتر است همچنین بسیاری از نوزادان مبتلا به کم‌کاری تیروئید هنگام تولد در اتاق عمل در معرض استفاده از بتادین قرار گرفته‌اند و نتیجه گرفتیم اگر به جای بتادین از ماده دیگری در اتاق عمل استفاده شود چه بسا ممکن است این کم کاری حتی به شکل گذرا کمتر شود.
همچنین مشخص شد نوزادانی که شکل‌گیری آنها در مردادماه شروع می‌شود بیشتر در معرض خطر ابتلاء به کم کاری تیروئید قرار دارند اما نتیجه تست‌های هوش کودکانی که به موقع درمان شده بودند، نرمال بود گرچه مشکلات قلبی و کلیوی در کودکان مبتلا به کم‌کاری تیروئید شایع‌تر از افراد عادی است، نزدیکی به منابع آب آلوده به نیترات نیز از عوامل شناخته شده دیگر در افزایش تعداد بیماران مبتلا به تیروئید به شمار می‌رود.
موضوع بسیار مهم این است که شیوع بیماری کم‌کاری گذرای تیروئید در کشور و استان اصفهان بسیار زیاد است و به نظر می‌رسد عوامل متعددی در ایجاد این کم کاری گذرا نقش دارند که بسیاری از آنها ناشناخته هستند اما وجود این عوامل در آب و خاک باعث شده است میانگین تعداد افراد مبتلا به کم کاری گذرا در استان اصفهان و کشور بسیار بیشتر از دنیا باشد تاجایی که ۱۰ درصد افراد هیپوتیروئیدی مبتلا به کم کاری دائمی تیروئید هستند اما این عدد در کشور ما به ۵۲ درصد می‌رسد. انجام پژوهش‌های ژنتیکی برای مشخص شدن نقش عوامل ژنتیکی مؤثر در بیماری تیروئید نیز بسیار هزینه‌بر است.
نظر شما