به گزارش خبرنگار ایمنا، «قانون انتشار و دسترسی آزاد به اطلاعات» از منابع تقنینی کشور است که برخی تعاریف، اصطلاحات و سیاست‌های اجرایی در حوزه شفافیت نظام اداری را بیان می‌کند.
در ماده ۱۰ از فصل سوم قانون «ترویج شفافیت و دسترسی آزاد به اطلاعات» به صراحت آورده شده که هریک از مؤسسات عمومی باید جز در مواردی که اطلاعات دارای طبقه‌بندی است، در راستای نفع عمومی و حقوق شهروندی دست‌کم به‌طورسالانه اطلاعات عمومی شامل عملکرد و ترازنامه (بیلان) خود را با استفاده از امکانات رایانه‌ای و حتی‌الامکان در یک کتاب راهنما منتشر کند و در صورت درخواست شهروند با دریافت هزینه تحویل دهد.
ممنوعیت در به‌کارگیری بستگان مدیران (شهرداری و شورای اسلامی شهر)، دریافت پاداش و عیدی مدیران (شهرداری و شورای اسلامی شهر) که همزمان عضو هیئت مدیره یا هیئت امنای شرکت‌های اقماری هستند و دریافت هدیه و عیدی توسط کارکنان از ارباب‌رجوع جزو مواردی است که شهرداری اصفهان در قالب طرح شفافیت و سلامت اداری، خود را موظف به رعایت آن کرده است.
تاکید بر قانون منع مداخله، ایجاد سامانه همگانی سوت‌زنی، تشکیل کمیته سلامت اداری، اجرای قانون رسیدگی به دارایی مسئولان، شناخت و رفع گلوگاه‌ها و ایجاد رانت و واسطه‌گری، اجرای قانون مجازات اعمال نفوذ متخلفان از مواردی بوده که شهرداری در این طرح موظف به انجام آن شده است.
انجام فرایند شهرسازی و مراحل صدور پروانه از طریق اینترنت، قابل مشاهده بودن آرای اعضای شورا و در دسترس بودن مشخصات سفرهای خارجی مدیران شهری، ارائه لیست کارکنان شهرداری دارنده پروانه نظام مهندسی، وکلا و کارشناسان دادگستری، شفافیت گزارش‌ها و مجامع سازمان‌ها و عملکرد سالانه شهرداری، در دسترس بودن سامانه الکترونیک درآمدی خزانه‌داری و املاک شهرداری برای اعضای شورا، منتشر کردن عمومی کمک‌های اعطایی شهرداری و در دسترس بودن استخدام کارکنان جدید در شهرداری از فرایندهایی است که باید در دسترس عموم قرار بگیرد.
شفافیت تا کجا؟
عباس صادقی، یک کارشناس حقوقی در ارتباط با نحوه اجرای قانون شفافیت تصریح می‌کند: از نظر کلیات حقوقی در حوزه شفافیت، دو نکته مهم وجود دارد که اصل شفافیت باید تاجایی‌که اقدامات فرد با بیت‌المال و قدرت ناشی از انتصاب در آن منصب مرتبط باشد، رعایت شود و بیش از آن نمی‌توان به حریم خصوصی افراد وارد شد.
وی با بیان اینکه شفافیت برای تقنین قانون‌گذاری و اجرا است، ادامه می‌دهد: در نظام حقوقی ایران و قانون اساسی، صراحتاً به شفافیت اشاره نشده است؛ اما مطابق با قانون، دارایی قبل و بعد از انتصاب مسئولان باید مشخص و محرز شود.
این کارشناس حقوقی با اشاره به اصل ۱۶۷ قانون اساسی می‌گوید: طبق اصول حقوقی، درجایی‌که در موردی خلأ قانونی وجود داشته باشد از ظرفیت این ماده قانونی استفاده می‌شود.
وی با بیان اینکه عناوین قانونی مختلفی در حوزه شفافیت وضع شده است، تاکید می‌کند: ترویج شفافیت و قانون دسترسی آزاد به اطلاعات و منشور حقوق شهروندی از این نمونه است؛ البته عرف نیز از منابع مهم قانون‌گذاری است که می‌توان با استفاده از آن، مطالبات مردمی و نیاز جامعه را پاسخ گفت.
این حقوقدان با بیان اینکه مواد قانونی جسته و گریخته در حوزه شفافیت است که مستقیم و غیرمستقیم نظام اداری را به سمت شفاف‌سازی هدایت می‌کند، ادامه می‌دهد: طی سال‌های گذشته در مجلس شورای اسلامی، بدنه برخی شهرداری، شوراها شاهد تصویب لایحه شفافیت در نظام اداری و سلامت اداری بودیم.
صادقی اظهار می‌کند: طی سال‌های اخیر قوه قضائیه پیشگام اصلاح و شفاف‌سازی در حوزه اجرا است که در زمان ریاست آیت‌الله رئیسی بر بدنه قوه قضائیه، شاهد شکل‌گیری سامانه سوت‌زنی، تقویت و اجرای آن، هستیم که به گفته مسئولان قوه قضائیه تأثیر زیادی در کاهش فساد و خلاف‌های قانونی داشته و به سلامت این قوه کمک کرده است.
وی ادامه می‌دهد: شهرداری اصفهان لایحه شفافیت را تصویب کرد که در آن تلاش شد مجموعه مدیریت شهری کلیه فراینده‌های اجرایی و مراودات مالی به‌طور کامل شفاف باشد.
صادقی می‌افزاید: با گسترش شبکه‌های اجتماعی و افزایش سطح دانش مردم نسبت به حقوق خود، مطالبات عمومی به حدی رسیده است که برخی عناوین و مفاد قانونی دو تا سه دهه گذشته، دیگر پاسخ‌گوی نیاز جامعه نیست.
سامانه‌های شفافیت و سوت‌زنی بستری برای نظارت مردم بر عملکرد مسئولان
وی با بیان اینکه شورای اسلامی شهر اختیار قانون‌گذاری ندارد، اما با مصوبات آن بخش مهمی از یک شهر و یک جامعه اداره می‌شود، ادامه می‌دهد: براساس مبانی حقوقی عمومی و یافته‌ها و مطالعات حقوقی، مهم‌ترین، بهترین و قدرتمندترین ناظر بر قانون‌گذاری اجرا و فرایندهای اجرایی مردم هستند.
این کارشناس حقوقی ضمن بیان اینکه با اجرای سامانه شفافیت و سوت‌زنی، دست مردم برای نظارت بر عملکرد مسئولان باز می‌شود، می‌گوید: در کنار ایجاد نظارت عمومی در شهرداری، کمیته‌هایی نیز پیش‌بینی بر فرایند سلامت اداری نظارت می‌کنند.
وی تاکید می‌کند: شهرداری با حدود ۱۴۰ عنوان وظیفه، از پرکارترین بخش‌های اجرایی نظارتی در کشور محسوب می‌شود و به‌طورطبیعی احتمال فساد در چنین سازمان بزرگی وجود دارد، لذا سامانه شفافیت تعریف شده است تا در لوای اجرای آن به سلامت اداری دست یابیم.
صادقی با بیان اینکه از زمان تصویب این سامانه، مدت زمان کوتاهی می‌گذرد و باید حداقل یک سال از کارکرد آن بگذرد تا خلآهای قانونی آن مشخص شود، ادامه می‌دهد: در بازده زمانی یک ساله و با بررسی برونداد اطلاعات آماری آن، طرح می‌تواند درمعرض قضاوت قرار بگیرد و میزان موفقیت چابک‌سازی و مقابله با فساد طرح مشخص شود.
وی با بیان اینکه مقابله با فساد هدف اصلی تصویب طرح شفافیت است، می‌افزاید: اگر چه در قانون شفافیت و برخورد با تخلفات مالی و اداری در دولت‌های قبل وجود داشته است، اما در دوره جدید اقدام به تصویب لایحه‌ای کامل‌تر شده است.
این کارشناس حقوقی می‌گوید: تصویب قانونی با کمترین خلآ در راستای برچیده شدن سفره فساد از ادارات و ایجاد حس مسئولیت در شهروندان، از ضرورت‌های روز ادارات است.
لزوم نظارت قوی بر اجرای قانون شفافیت
وی در پاسخ به این پرسش که چرا قوانین موجود شفافیت در کشور منجربه سلامت اداری نشده است، ادامه می‌دهد: مردم با تصویب هر طرح، لایحه و قانون، به‌دنبال اثرگذاری آن‌ها در زندگی شخصی خود هستند و چون قانون شفافیت این ویژگی را ندارد و نتیجه آن را مستقیم مشاهده نمی‌کنند، ممکن است گمان کنند که کارایی لازم را ندارد؛ درصورتی‌که با گذشت زمان کارکرد آن مشخص می‌شود.
این حقوقدان اظهار می‌کند: با وجود اینکه شاهد تصویب قوانین جامع چون قانون شفافیت در کشور هستیم، اما ضمانت اجرای برخی آن‌ها ضعیف است؛ برای نمونه می‌توان به قانون هوای پاک اشاره کرد که در شمار قوانین کامل و جامع است اما اجرای ضعیف و بد آن، مشکل آلودگی هوا را تاکنون حل نکرده است.
وی با بیان اینکه اجرای کامل قانون شفافیت نیازمند ضمانت اجرای کار آمد است، می‌افزاید: اصل قانونی شفافیت پذیرفته شده است، اما نیاز به یک نهاد نظارتی قوی دارد که بر حسن اجرای قانون نظارت داشته باشد.
صادقی با بیان اینکه در دوره اخیر شورای اسلامی شهر، خیزش جدیدی در مقابله با فساد سلامت اداری انجام شده است، خاطرنشان می‌کند: برای اصلاح قوانین سابق و وضع قوانین جدید در مجموعه شهرداری، نیاز به حداقل بازده زمانی دو ساله است و باید یک دوره گذار را طی کنیم.
نظر شما