به گزارش خبرنگار ایمنا، شهرت شهر خلاق صنایع‌دستی ایران را یدک می‌کشد، شهری که در تاروپود هویتش هنر موج می‌زند، هنری که به‌واسطه آن هرساله گردشگران بسیاری را از نقاط مختلف کشور و جهان به خود جذب کرده است، اما چه باید گفت که امروز حال هنرمندان بخش صنایع‌دستی استان به‌ویژه شهر اصفهان خوب نیست و آنچه از وضعیت صنایع‌دستی استان پیش‌بینی می‌شود نابودی و تعطیلی این صنعت در آینده است، هرچند سال نو است و باید از نقاط مثبت و امید گفت، اما هرچقدر هم بخواهیم مثبت فکر کنیم و با امید به وضعیت صنایع‌دستی استان اصفهان نگاه کرد حقایق تلخ کاستی‌ها، عدم‌حمایت‌ها، سیاست‌گذاری‌های غلط در این حوزه را نمی‌توان کتمان کرد.
گزارش پیش رو حاصل یک روز اصفهان‌گردی خبرنگار ایمنا از بازارچه‌های صنایع‌دستی باغ موزه چهل‌ستون و میدان نقش‌جهان اصفهان است که وضعیت استقبال گردشگران برای خرید صنایع‌دستی استان اصفهان را بعد از دو سال پاندمی کرونا بررسی کره و در ادامه پای صحبت‌ها یا بهتر بگوییم سوز دل فعالان و فروش صنایع‌دستی استان اصفهان از وضعیت رکود فروش صنایع‌دستی نشسته است.
اینجا بازارچه صنایع‌دستی در کاخ‌موزه چهل‌ستون است، بازارچه‌ای که صنایع‌دستی استان اصفهان و سوغات شهرهای دیگر را به نمایش گذاشته است در نگاه اول ازدحام و شلوغی در بازارچه توجه مخاطب را به خود جلب می‌کند، تا آن‌جایی که هر گردشگر به دلیل ازدحام و شلوغی جمعیت در ابتدا از بازدید این بازارچه منصرف می‌شود، اما بااین‌حال وسوسه مشاهده و خرید صنایع‌دستی استان اصفهان باعث شده است گردشگران بسیاری از این بازارچه بازدید کند.
وقتی جمعیت داخل بازارچه صنایع‌دستی را رصد می‌کنیم، متوجه خواهیم شد که تنها غرفه‌های سوغات‌های خوراکی و زیورآلات و محصولاتی که کارخانه‌ای و تولید انبوه است، شلوغ و بیشترین خرید از آن‌ها صورت می‌گیرد و غرفه‌های صنایع‌دستی اصفهان همچون میناکاری، قلم‌زنی و سایر انواع این هنر صنعت، هرچند تماشاچی زیاد دارد، اما دریغ از خریدی که از آن‌ها صورت گیرد.
بودجه کافی برای خرید صنایع‌دستی توسط گردشگران نیست
از مرد میان‌سالی که لهجه کرمانشاهی دارد و به‌اتفاق خانواده و فرزندان خود در حال تماشای این غرفه‌ها است، علت را جویا می‌شوم، وی این‌طور پاسخ می‌دهد: امسال به‌جای خرید لباس نو، شیرینی و میوه عید، هزینه آن را برای مسافرت به اصفهان و چند شهر دیگر اختصاص دادیم و طبیعی است که نتوانیم با این حقوق و عیدی اندک، آثار و صنایع‌دستی شهر اصفهان را خریداری کنیم.
وی عامل نخریدن صنایع‌دستی توسط مردم را قیمت بالا و نجومی صنایع‌دستی می‌داند و در ادامه می‌گوید: برای هر خانواده‌ای در مرحله اول، تأمین نیازهای اولیه‌اش همچون پوشاک، مسکن، غذا در اولویت است و قطعاً نمی‌توان با این وضعیت گرانی صنایع‌دستی و آثار هنری هر شهری را خریداری کرد.
خانمی که از استان‌های جنوب کشور برای اولین بار به شهر اصفهان سفر کرده است نظر متفاوتی دارد، وی با بیان اینکه زیبایی و ظرافت صنایع‌دستی اصفهان با شهرهای دیگر قابل‌مقایسه نیست، اظهار می‌کند: نخریدن دلیل بر نامطلوبی صنایع‌دستی و یا علاقه نداشتن مردم به صنایع‌دستی نیست، بلکه تنها دلیل آن به این برمی‌گردد که هر مسافر و یا گردشگر هدف اولش برای سفر به هر شهری بازدید از مناطق تاریخی، تفریحی هر شهر و ایجاد لحظات و خاطرات خوش برای خود و خانواده است به همین دلیل اگر سرانگشتی حساب کنیم یک مسافر هرچقدر هم در سفر صرفه‌جویی کند همچون اسکان در چادر، طبخ ناهار و شام اما بازهم هزینه بالایی را متحمل می‌شود و قطعاً بودجه دیگری نمی‌ماند که بتواند صنایع‌دستی شهری که برای نوروز به آن مسافرت کرده را خریداری کند.
اعتماد نداشتن به فروشندگان صنایع‌دستی
آقای زارعی به همراه خانواده همسرش از شهر مشهد به شهر اصفهان آمده است، نظر وی درباره دلیل استقبال کم گردشگران برای خرید صنایع‌دستی را این‌طور پاسخ می‌دهد که بسیاری از صنایع‌دستی شهر اصفهان در شهرهای دیگر همچون مشهد موجود است و حتی قیمت این صنایع‌دستی در شهرهای دیگر ارزان‌تر اصفهان است.
وی در ادامه می‌گوید: من هر وقت به اصفهان در ایام نوروز سفر می‌کنم حتی اگر هزینه خرید داشته باشم، صنایع‌دستی نمی‌خرم، چراکه در ایام نوروز نظارت دقیقی بر قیمت صنایع‌دستی شهر اصفهان نیست و هر فروشنده بر اساس اجاره مغازه و برخی موارد دیگر، قیمت صنایع‌دستی را تعیین می‌کند.
آقای زارعی درحالی‌که کاسه میناکاری را به من نشان می‌دهد، می‌گوید: این کاسه با همین نقش و رنگ را روز گذشته در میدان نقش‌جهان اصفهان قیمت کردم، باورتان نمی‌شود قیمت آن چندین برابر قیمت این کاسه در غرفه بازارچه صنایع‌دستی بود، همین نظارت نداشتن بر قیمت صنایع‌دستی و اختلاف قیمت‌های شدید باعث شده گردشگر به فروشنده صنایع‌دستی اعتماد نکند و هیچ صنایع‌دستی از آن‌ها خریداری نکند.
صنایع‌دستی به‌عنوان کالای لوکس شناخته می‌شود
زوج جوانی که به گفته خود شهر اصفهان را به‌عنوان سفر ماه‌عسل خود انتخاب کرده‌اند، در پاسخ به پرسش خبرنگار ایمنا می‌گویند: باید قبول کرد هرچه مربوط به هنر باشد امروز به‌عنوان کالای لوکس به‌حساب می‌آید و هر کالای لوکس مخاطب خاص خود را دارد، قطعاً نمی‌توان انتظار داشت کارمندی که در خرید مایحتاج شب عید خود مانده است توان خرید صنایع‌دستی شهری را داشته باشد.
این زوج جوان ادامه می‌دهند: اگر می‌بینیم که مردم کشورهای همسایه به صنایع‌دستی شهر و کشور خود اهمیت می‌دهند به این خاطر است که میزان درآمدهای آن‌ها به‌گونه‌ای است که مطابق باقیمت صنایع‌دستی است، به‌عنوان‌مثال در کشور ترکیه که چند سال است روی فرش سرمایه‌گذاری کردند وقتی قیمت فرش آن‌ها را با حقوق متوسط کارمندان آن بررسی می‌کنیم متوجه می‌شویم که قیمت فرش از حقوق یک‌ماهه کارمند آن کمتر است، اما این موضوع در کشور ما عکس آن است و قیمت فرش یا هر صنایع‌دستی دیگر چند برابر حقوق یک کارمند است.
پرسش برای قیمت صنایع‌دستی زیاد اما خریدار اندک
برای بررسی بیشتر وضعیت استقبال گردشگران برای خرید صنایع‌دستی شهر اصفهان به سراغ فروشنده‌های صنایع‌دستی رفتیم. خانم بابایی که بیش از یک دهه است در طراحی زیورآلات نقره و برنج با طرح صفوی و قاجار در استان اصفهان فعالیت می‌کند و هم‌اکنون برند وی به‌عنوان یکی از برندهای معروف زیورآلات در کشور شناخته می‌شود، با ابراز نارضایتی از وضعیت خرید محصولاتش در بازارچه صنایع‌دستی می‌گوید: در مرحله اول، گردشگران محو طرح‌های زیورآلات می‌شوند اما وقتی قیمت را به آن‌ها اعلام می‌کنیم از خرید زیورآلات منصرف می‌شوند.
وی با بیان اینکه قبول دارد محصولات و زیورآلاتی که تولید می‌کند، مخاطب خاص خودش را دارد، اظهار می‌کند: میزان فروش محصولات و زیورآلات وی نسبت به ایام قبل از کرونا کاهش شدیدی داشته است و اگر این رویه در درازمدت ادامه داشته باشد قطعاً تبعات جبران‌پذیری را برای وی و برندش به همراه دارد.
بابایی ادامه می‌دهد: قیمت بالای محصولاتش به خاطر اجرت بالای کار دست هنرمندان نیست، بلکه به خاطر افزایش قیمت مواد اولیه است که وی در آن نقشی ندارد و قطعاً وقتی هزینه مواد اولیه افزایش پیدا کند قیمت تولید صنایع‌دستی نیز افزایش پیدا خواهد کرد.
هزینه تولید صنایع‌دستی بالا رفته است
خانم ربیعی که غرفه ظروف میناکاری و فیروزه‌کوبی را دارد، وضعیت خرید صنایع‌دستی خود را نه بد و نه رضایت‌بخش هم می‌داند، با ابراز گلایه از افزایش قیمت مواد اولیه می‌گوید: همین رنگ‌های میناکاری باید از خارج تأمین شود، در سال گذشته بیش از چهار دفعه قیمت رنگ‌ها افزایش یافته است، آن‌وقت چگونه انتظار می‌رود قیمت صنایع‌دستی تولیدشده افزایش پیدا نکند.
وی با اشاره به اینکه بسیاری از همکاران وی در عرصه میناکاری و فیروزه‌کوبی به دلیل پایین بودن فروش خود از این حرفه خداحافظی کردند، ادامه می‌دهد: متأسفانه قدرت خرید مردم به حدی پایین آمده است که توان خرید ارزان‌ترین صنایع‌دستی در حوزه میناکاری را ندارند. در همین چند سال گذشته قبل از کرونا وقتی بازارچه صنایع‌دستی برگزار می‌شد خرید قابل‌توجه صنایع‌دستی میناکاری توسط گردشگران را شاهد بودیم، اما امسال این میزان خرید به میزان قابل‌توجهی کاهش پیداکرده است.
دخل خالی فروشندگان صنایع‌دستی
آقای نصر بیش از هفت دهه است که خود و پدر مرحومش در حوزه فروش صنایع‌دستی در میدان نقش‌جهان فعالیت دارند. وی با ابراز گلایه از وضعیت فروش خود در ایام نوروز امسال می‌گوید: از دوم فروردین‌ماه تاکنون هزار تومان فروش نداشته‌ام، امسال فقط گردشگران قیمت صنایع‌دستی را می‌پرسند اما خریدی انجام نمی‌دهند.
وی ادامه می‌دهد: چند ماهی است که به فکر تغییر شغلم افتاده‌ام و اگر تا پایان فروردین‌ماه وضعیت فروش به‌این‌گونه باشد، قطعاً از این حرفه خداحافظی خواهم کرد.
نصر با اشاره به اینکه ۱۵ هنرمند با فروشگاه صنایع‌دستی وی همکاری می‌کنند و محصولاتشان به فروش می‌رسد، اظهار می‌کند: متأسفانه هیچ سیاست حمایتی از سوی متولیان امر برای حمایت از صنایع‌دستی استان اصفهان وجود ندارد و همین امر باعث شده است بسیاری از هنرمندان صنایع‌دستی از این حرفه خداحافظی کنند.
آقای خراط زاده یکی دیگر از فروشندگان صنایع‌دستی در میدان نقش‌جهان در این رابطه می‌گوید: صنایع‌دستی رویکرد تزئینی و تغییر دکوراسیون دارد و برخلاف سوغات خوراکی، مخاطب خاص خود را دارد؛ قطعاً نمی‌توان از همه گردشگران انتظار داشت که برای تغییر دکوراسیون منزل هزینه کرده و صنایع‌دستی خریداری کنند؛ چراکه هدف همه گردشگران در وهله اول بازدید از مناطق تاریخی و تفریحی و سپس خرید سوغات خوراکی است.
فرهنگ‌سازیِ خرید صنایع‌دستی انجام نشده است
وی می‌گوید: صنایع‌دستی تنها کالا در کشور ما است که افزایش قیمت آنچنانی نداشته است، به‌عنوان مثال همین گلدان قلم‌زنی در سال ۹۵ قیمتش دو میلیون تومان بوده است، اما اکنون قیمت آن شش میلیون تومان شده است که این افزایش قیمت نسبت به افزایش قیمت لوازم برقی عددی نیست.
خراط‌زاده با این هشدار که در آینده شاهد تعطیلی و نابودی بخش اعظم صنایع‌دستی اصفهان خواهیم بود، ادامه می‌دهد: تاکنون سیاست‌گذاری صحیحی از سوی متولیان امر برای اعلام نیاز برای خرید صنایع‌دستی توسط مردم صورت نگرفته است، در همین کشور ترکیه مصوب شده است که برای ساخت فیلم و سریال از صنایع‌دستی آن کشور برای دکور و فضاسازی استفاده شود، اما در کشور ما نه‌تنها این مصوبه صورت نگرفته است بلکه شاهد تبلیغ ظروف کریستال و ظروف برند خارجی به‌جای صنایع‌دستی شهرها در فیلم‌ها و سریال‌ها هستیم.
به گزارش ایمنا، آنچه از گزارش پیش رو استنباط می‌شود فصل مشترک دلیل استقبال نکردن گردشگران برای خرید صنایع‌دستی، نبودن بودجه کافی و همخوانی‌نداشتن درآمدها با قیمت صنایع‌دستی است، ضمن اینکه قیمت مواد اولیه برای تولید محصولات صنایع‌دستی باعث شده است که هزینه‌های تولید صنایع‌دستی در کشور بالا رود و تا زمانی که سیاست‌گذاری و حمایت‌های اثربخش در حوزه صنایع‌دستی نشود وضعیت فروش محصولات صنایع‌دستی بهتر نخواهد شد.
گزارش از: کورش دیباج، خبرنگار سرویس فرهنگ و هنر ایمنا
نظر شما