به گزارش خبرنگار ایمنا، بر اساس آخرین گزارش‌ها قیمت نفت خام در روز گذشته با ۰.۵۷ درصد افت به ۱۱۲.۵۸ دلار رسید، همچنین نفت سنگین ایران با ۰.۷۹ درصد رشد به ۱۱۵.۴۸ دلار رسیده است. بهای نفت برنت با این میزان افزایش قیمت به بیش از ۱۱۸ دلار در هر بشکه رسید.
این افزایش قیمت تحت تأثیر احتمال کاهش عرضه نفت به دلیل انتشار خبر بررسی تحریم‌های نفتی روسیه از سوی برخی اعضای اتحادیه اروپا و نیز حملات اخیر به تأسیسات نفتی عربستان سعودی اتفاق افتاده است.
با این اوصاف برای مشتریان نفت روسیه این نگرانی وجود دارد که با اعمال تحریم‌های نفتی روسیه، روزانه دست‌کم یک‌میلیون بشکه نفت این کشور از بازار حذف شود. آژانس بین‌المللی انرژی هم چهارشنبه هفته گذشته پیش‌بینی کرده بود که از ماه آینده میلادی (آوریل) روزانه صادرات سه میلیون بشکه نفت روسیه متوقف شود و همین امر به بازار جهانی شوک وارد کند. شوکی که نه‌تنها به بازار انرژی، وارد می‌آید بلکه قیمت بسیاری از کالاها و خدمات در آمریکا و کشورهای اروپایی را افزایشی خواهد کرد.
با این حال برخی معتقدند که هنوز عدم قطعیت زیادی وجود دارد. اختلال در عرضه به دلیل تحریم‌های روسیه، نهایی نشدن توافق هسته‌ای ایران، کاهش حجم ذخایر نفتی و نگرانی‌ها در مورد بالا گرفتن شیوع کرونا در چین و به دنبال آن، کاهش تقاضا، همه از عواملی هستند که بازار انرژی را تحت تأثیر خود قرار داده‌اند.
نفت گران‌تر می‌شود؟
اما موضوع قابل‌تأملی که وجود دارد آن است که افزایش قیمت نفت تا کجا پیش خواهد رفت؟ آیا با احیای برجام، نفت ایران می‌تواند بازارهای جهانی را تسخیر کند؟
عده‌ای بر نفت ۲۰۰ دلاری باور دارند. برخی دیگر می‌گویند پیش‌بینی افزایش قیمت نفت وجود دارد، ولی میزان افزایش به‌اندازه ۲۰۰ دلار نیست. این احتمال وجود دارد که چهار تا پنج میلیون بشکه نفت از اروپا کم شود. در مقابل آن، تحریم‌های ایران وجود دارد. اگر تحریم‌های ایران برداشته شود، می‌توان ۵۰۰ هزار بشکه نفت در روز به اروپا صادر کرد.
در پاسخ به اینکه آیا ایران می‌تواند جای نفت روسیه را در بازار اروپا بگیرد؟، گفته می‌شود روسیه در حال حاضر سومین تولیدکننده نفت خام در جهان است. اولین و دومین تولیدکننده نفت، آمریکا و عربستان هستند. روسیه علاوه بر نفت خام، مقادیر زیادی فراورده‌های نفتی به اروپا صادر می‌کند، بنابراین به این راحتی نمی‌شود جای روسیه را در بازار به‌ویژه اروپای غربی گرفت. برخی دیگر معتقدند چون همزمان با تحریم ایران، روسیه جای آن را در بازار انرژی گرفت، حال با تحریم روسیه و تحقق برجام، ایران جایگاه قبلی خود در بازار انرژی را به دست می‌آورد.
در کل همه احتمالات ذکر شده بستگی به این دارد که تحریم‌های ایران برداشته شود. بنابراین بلافاصله می‌توانیم در روز ۴۰۰ تا ۵۰۰ هزار بشکه نفت به اروپا برسانیم.
در این زمینه محمود خاقانی، کارشناس بین‌المللی انرژی نیز اظهار می‌کند: بازار در حال حاضر در شرایطی قرار دارد که قیمت‌های کنونی و قیمت‌های فیزیکی نفت خام در مقام مقایسه با قیمت‌های قراردادهای آتی بالا است. قیمت‌های قراردادهای آتی پایین و قیمت‌های روز بالا است و این نشان می‌دهد که در حال حاضر بازار با کمبود عرضه نفت خام مواجه نیست. یعنی به‌اندازه‌ای که تقاضا در بازار وجود دارد، نفت خام در دسترس مصرف‌کنندگان است.
وی خاطرنشان می‌کند: آنچه موجب شده قیمت‌ها رشد کند، شایعه‌سازی و ایجاد نگرانی در بازار است. اکنون هم شایعات در بازار این‌گونه است که خیلی از پالایشگاه‌ها در خصوص خرید محموله‌های اورال روسیه که معمولاً به اروپا صادر می‌شود، احتیاط می‌کنند و خرید نمی‌کنند. حتی روسیه تا بشکه‌ای ۱۰ تا ۱۲ دلار هم تخفیف داده، اما بازهم روی دست روسیه مانده است. همه این‌ها شایعه و حرف‌هایی است که در بازار مطرح می‌شود. ولی اینکه واقعاً یک چنین مسائلی اتفاق می‌افتد یا خیر، خیلی سخت می‌شود قضاوت کرد.
این کارشناس یادآور می‌شود: در همین حال، می‌بینیم که عربستان سعودی از این بازار استفاده کرده و قیمت‌های نفت خام عربستان برای صادرات به اروپا و حتی به شرق و چین و هند را هم گران کرده است. در این رابطه بحث این است که برای فروش مقطعی فوری زمان حاضر است، نه در زمان آینده. حالا چرا قیمت‌های آتی پایین است؟ این طبیعی است، زیرا خیلی‌ها فکر می‌کنند این جنگ ظرف یکی دو روز آینده به پایان برسد و درعین‌حال، برجام به نتیجه برسد و ایران به بازار بازگردد. همین الان ایران حدود ۶۰ میلیون بشکه نفت و شاید هم بیشتر نفت خام در کشتی‌ها در دریا دارد که می‌خواهد به بازار ببرد.
خاقانی تصریح می‌کند: در نتیجه اینکه می‌گویند که امکان دارد قیمت‌ها به ۱۵۰ یا ۲۰۰ دلار برسد، جنبه روانی دارد و نگرانی از وضع موجود است، ولی به‌محض اینکه نگرانی‌ها برطرف شود، میزان تقاضا و عرضه در سطحی خواهد بود که قیمت‌ها متعادل می‌شود و نباید بیشتر از ۶۰ تا ۷۰ دلار باشد.
شوک قیمتی برای نفت
کمیل طیبی، کارشناس اقتصاد بین‌الملل و عضو هیئت علمی گروه اقتصاد دانشگاه اصفهان با بیان اینکه از افزایش قیمت نفت تحت عنوان شوک قیمتی تعبیر می‌شود به خبرنگار ایمنا می‌گوید: دلیل اصلی ایجاد چنین شرایطی، بحران اوکراین و روسیه است. روسیه از صادرکنندگان اصلی نفت است. حال باوجود چنین بحرانی و به واسطه تحریم‌هایی که برای او به وجود آمده است، این انتظار در میان بازارهای جهانی، شکل گرفته که در آینده با کمبود نفت روبه‌رو شویم و بر این اساس تقاضاهای بیشتری ایجاد شده است.
وی خاطرنشان می‌کند: باوجود تقاضای بیشتر، قیمت نفت هم به این نرخ رسیده است. و از طرفی با کم‌رنگ شدن بحران کرونا و راه افتادن فعالیت‌های حمل‌ونقلی و صنایع مختلف در کشورهای جهان، تقاضای بیشتری نسبت به قبل برای خرید نفت شکل گرفته است که این موضوع نیز بر افزایش قیمت این محصول دامن زده است.
این اقتصاددان یادآور می‌شود: بر این اساس قبل از شروع تنش‌های روسیه و اوکراین هم‌گرانی نفت آغاز شده بود؛ به‌طوری‌که به مرز ۱۰۰ دلار رسیده بود اما با سرعت کمتری پیش می‌رفت و حالا با توجه به شرایط پیش‌آمده سرعت این گرانی بیشتر شده است.
نفت ایران پس از لغو تحریم‌ها
حال در شرایطی که بازارهای جهانی گرفتار کمبود نفت می‌شوند، بحث جایگاه نفت ایران به میان می‌آید و اینکه آیا امکان تسخیر بازارهای جهانی با نفت ایران وجود خواهد داشت؟
در این زمینه رضا بهرامی، کارشناس انرژی به خبرنگار ایمنا می‌گوید: زمانی نفت ایران جایگاه قبلی خود را در بازارهای جهانی به دست می‌آورد که تحریم‌ها لغو شود و محدودیت‌های تعاملات ایران با همه کشورها از بین برود.
وی تصریح می‌کند: در آن شرایط قطعاً باوجود حذف نفت روسیه، کشورهای دیگر خریدار نفت ایران خواهند شد و از فروش این محصول، ارز قابل تأملی هم وارد ایران می‌شود.
این کارشناس انرژی خاطرنشان می‌کند: در آن زمان باید دولتمردان توجه کافی داشته باشند که این منابع ارزی صرف چه خدماتی شود. اگر صرف سرمایه‌گذاری‌های مفید و زیرساختی شود چنین پیش‌آمدی، مطلوب و اگر صرف اقدامات کوتاه‌مدت شود ورود منابع ارزی به کشور مترادف با هدررفت آن است.
بهرامی اضافه می‌کند: مورد قابل توجه دیگر هم آن است که ایران با وجود درآمدهای نفتی، مبتلا به بیماری هلندی که همان اقتصاد تک‌محصولی وابسته به نفت است، نشود. این نوع بیماری در کشورهایی رخ می‌دهد که فقط از طریق فروش نفت، ارز خود را تأمین می‌کنند و اگر ایران هم وابسته به فروش این محصول شود، دیر یا زود چنین اتفاقی را تجربه می‌کند که مشکلات بسیاری زیادی را در پی خواهد داشت.
وی تأکید می‌کند: بر این اساس توجه به این مسئله هم باید مدنظر مسئولان قرار داشته باشد. چون ایران پیش از تحریم‌ها هم گرفتار چنین چالشی شده بود.
گزارش از: نفیسه زمانی‌نژاد، خبرنگار اقتصادی ایمنا
نظر شما