به گزارش خبرنگار ایمنا، عید نوروز در کشور تاجیکستان به‌عنوان نماد هویت و فرهنگ شناخته می‌شود. مردم تاجیک همچون دیگر اقوام ایرانی‌تبار، آداب و آئین خاصی برای مراسم نوروز دارند و روز نوروز در تاجیکستان با سال‌شمار دهقانی تاجیکی، اول ماه حمل و با حساب میلادی بیستویکم یا بیست‌ودوم مارس شروع می‌شود که به نام «خیدیر ایام» یعنی «جشن بزرگ» معروف است. جشن نوروز در تاجیکستان، به‌ویژه بدخشانیان، جشنی ملی و دیرینه است.
تاجیک‌ها از نوروز به‌عنوان رمز دوستی و زنده شدن کل موجودات یاد می‌کنند. در این ایام، دیدوبازدید از اقوام و بزرگان صورت می‌گیرد، به مزارها می‌روند و قرآن و دعا می‌خوانند؛ همچنین در بدخشان، مدیحه‌سرایی در وصف پیامبر و امامان معصوم انجام می‌دهند. در مقابل در شب نوروز، کنار مزار بزرگواران که در بدخشان تاجیکستان به آن «آستان» گویند، آتش روشن می‌کنند و مردم به زیارت مزارها می‌روند و سنگ آتش را سه بار می‌بوسند و به دیده‌ها می‌مالند. این آئین می‌تواند بازمانده رسم زرتشتی «فروردینگان» باشد که اکنون هم در میان زرتشتیان معمول است.
خانه‌تکانی و سفره دسترخان
خانه‌تکانی یا جاروب‌بندان، یکی از آئین‌های نوروزی است که معمولاً روز نوزدهم مارس برگزار می‌شود. مردم تاجیکستان به‌ویژه بدخشانیان، در ایام عید نوروز خانه‌تکانی و ظروف خانه را کاملاً تمیز می‌کنند تا گردی از سال کهنه باقی نماند. برابر رسم دیرینه نوروز، قبل از شروع عید، بانوی خانه هنگام طلوع خورشید، دو جاروی سرخ‌رنگ را که در فصل پاییز از کوه جمع‌آوری کرده و تا جشن نوروز نگاه داشته است، در جلوی خانه راست می‌گذارد؛ زیرا رنگ سرخ برای این مردم رمز نیکی و پیروزی و برکت است.
پس از طلوع کامل خورشید، هر خانواده می‌کوشد هرچه زودتر وسایل خانه را به بیرون آورد و یک پارچه قرمز را بالای سردرِ ورودی خانه بیاویزد که این، به معنای رمز نیکی و خوشی ایام سال است. سپس درها و پنجره‌ها باز می‌شود تا هوای نوروزی و بهاری که حامل برکت و شادی است وارد خانه شود. حتی آن‌ها دیگ‌هایی را که سیاه شده، با خاک مخصوص به رنگ سفید درمی‌آورند که به معنای نو شدن است. کودکان با گچ سفید روی دیوار نقش گل‌وبلبل و آهو و بز کوهی می‌کشند. رنگ سفید در روزهای نوروز نقش نمادین دارد و همه‌جا به چشم می‌خورد. مردان خانواده، شاخه‌های بلند درختان را می‌برند و با کارد روی آن‌ها گل می‌تراشند. سپس شاخه‌های آراسته را با ندای "شاگون بهار مبارک! " وارد خانه می‌کنند و در سوراخ‌های پنج ستون خانه استوار می‌کنند.
مراسم حوت
مردم به‌ویژه کشاورزان از گذشته مراسم خاصی پیش از نوروز داشتند یکی از این مراسم حوت نام دارد. حوت ازنظر کشاورزان آخرین ماه سال بود و به همین دلیل به‌عنوان زمانی مناسب برای کشت و کار بهاری انتخاب می‌شده است. در این مراسم مردم با فراهم کردن ملزومات جشن سه شب اول ماه حوت از در مهمانی‌ها گرد هم می‌آمدند و در اطراف آتش به شنیدن موسیقی، یا بازی می‌پرداختند.
مراسم گل گردانی
یکی دیگر از مراسم مهم وابسته به نوروز و کارهای کشاورزی «گل‌گردانی» نام دارد. مراسم گل گردانی را «بایچیچک» یا «بایچیچک‌گویی» نیز می‌نامند. مردم تاجیک از زمان‌های قدیم به مناسبت بیداری طبیعت و آغاز شکوفه‌دهی گل‌ها و درختان، به گل‌گردانی می‌پرداختند. در گذشته وظیفه گل‌گردانی به عهده بزرگ‌سالان بود؛ اما این مراسم اکنون در اکثر محل‌ها توسط بچه‌ها و جوانان انجام می‌شود. این مراسم به این صورت اجرا می‌شود که پیش از فرارسیدن نوروز گل‌گردان‌ها و کودکان به دره و کوه و دشت و تپه رفته و ازآنجا گل زردک یا سیاه‌گوش (بایچیچک) می‌چینند؛ سپس با دسته‌های گل، روستا به روستا می‌گردند و به ساکنان آن‌ها، مژده رسیدن بهار و پایان یافتن زمستان و آغاز کشت و کار بهاری را با اشعاری می‌سرایند
گلگشت نوروزی
ساکنان شهر دوشنبه و حومه آن، با رفتن به بوستان‌ها و مراکز تفریحی که آن را «گشت عیدانه» می‌نامند، آغاز عید نوروز در این کشور را جشن می‌گیرند. مردم تاجیکستان با حضور در پارک‌ها و اماکن عمومی و تفریحی شهر دوشنبه پایتخت تاجیکستان نخستین روز بهار را جشن می‌گیرند. این مراسم که به گلگشت نوروزی معروف است در همه شهرها و روستاهای تاجیکستان برگزار می‌شود. عرضه سفره‌های هفت‌سین و لباس‌های رنگارنگ محلی در قالب نمایشگاه‌های خیابانی، پخت غذاهای ملی، جنگ کبک‌ها و مسابقات کشتی‌گیری جزو مراسمی است که در جریان برگزاری مراسم گلگشت نوروزی اجرا می‌شود و اماکن عمومی این کشور در این هفته آکنده از عطر خوراکی‌های محلی و رنگ‌های شاد است. تاجیک‌ها در اولین روز بهار، با ماکت باشکوه تخت جمشید جشن‌ها و فستیوال نوروزی را آغاز می‌کنند.
مراسم جفت براران
یکی دیگر از مراسمی که در گذشته پیش از کاشت و کار کشاورزان و چند روز قبل از نوروز با آرزوی پربرکت شدن محصولات برگزار می‌شود، مراسم «جفت‌براران» است. جفت‌براران در اکثر محل‌ها در اواخر ماه حوت تشکیل می‌شود. در این مراسم، همه اهل خانواده شرکت می‌کنند. کشاورزان نیز پلو، نان فطیر یا غذای مربوط به مراسم را تهیه‌کرده و ۱۵ تا ۲۰ نفر از کهن‌سالان را دعوت می‌کردند و بعد از غذا نیز این عبارات را می‌گفتند: «مزید نعمت، زیاده دولت، برار کار، صحت و سلامتی خرد و کلان، رسد به بابای دهقان، خوش‌آمدید میهمانان.»
مراسم سومنک پزی
«سمنوپزان» یکی از این آئین‌های نوروزی در تاجیکستان است. سمنک یا سمنو از بهترین غذاهای نوروزی است که از جوانه گندم و آرد تهیه می‌شود و یکی از اجزای اصلی سفره هفت‌سین یا خوان نوروزی به شمار می‌آید. البته مراسم سمنوپزان در کشورهای افغانستان، ایران، تاجیکستان و ازبکستان مهم‌ترین رسم نوروزی است. باوجوداین، این خوراکی در این کشورها به‌ندرت در طول سال‌خورده می‌شود و تنها در نوروز زینت‌بخش سفره‌های نوروزی است.
مسابقه بزکشی
«مسابقه بزکشی» هم یکی دیگر از برنامه‌های جدانشدنی از جشن نوروز در تاجیکستان است. لاشه بز را وسط میدان می‌گذارند و از بلندگویی که روی کانتینری آن‌سوی میدان نصب‌شده در هر دور، مقدار جایزه و نام کسبه‌ای که هزینه جایزه این دور را متقبل شده اعلام می‌کنند. بعضی‌ها شرکت می‌کنند و آن‌هایی که جایزه باب میل آنان نباشد اطراف میدان سوارکاری یورتمه می‌روند تا دور بعدی آغاز شود.
سابقه تا جایی که جایزه دهنده‌ای باشد ادامه پیدا می‌کند. در زمین بازی میدان بزکشی دو تکه پارچه قرمز بیش از هر چیز جلب توجه می‌کند، یکی پرچم جایی که مقصد نهایی لاشه بز است و دیگری دستار داور مسابقه که با ریش سفید و بلندش وسط میدان ایستاده است. مسابقه بزکشی شاید تنها میراث باقی‌مانده‌ای است که حس جنگ‌های سلحشورانه باستان را در ذهن هر تماشاگری تداعی می‌کند.
شاگون بهار مبارک
در بدخشان در شب دوم سال نو از کله و پاچه گوسفند و گندم غذای مخصوصی تهیه می‌کنند که به آن «باج» می‌گویند. تاجیک‌ها در نخستین روز نوروز، صبحانه را با انواع غذاهای شیرین صرف می‌کنند که عبارت است از حلوا، شیر برنج، غوز حماچ، به این امید که تا پایان سال زندگی‌شان شیرین باشد. پس از صرف صبحانه پارچه سرخی را بالای در ورودی خانه می‌آویزند که آن را نشانه بهروزی و خوشبختی می‌دانند. آنگاه اثاث خانه را که از قبل تمیز کرده‌اند به طرزی نیکو می‌چینند، سپس پنجره‌ها را می‌گشایند تا نسیم نوروزی در زوایای خانه به گردش درآید. همه لباس تازه به تن می‌کنند و کوچک‌ترها در حالی که غنچه‌ای از گل سرخ در دست دارند نزد بزرگ‌ترها می‌روند و با گفتن"شاگون بهار مبارک" سالی خوش برایشان آرزو می‌کنند.
نظر شما