به گزارش خبرنگار ایمنا، نهم مارس برابر با نوزدهم اسفندماه، روز جهانی کلیه نام دارد. این مناسبت که از سال ۲۰۰۶ نامگذاری شد، بهانه‌ای برای توجه به بیماری‌های مزمن و غیرمزمن کلیه است که تا سال ۲۰۱۵ میلادی زندگی بیش از ۳۶ میلیون نفر از مردم دنیا را با خطر جدی روبه‌رو کرده است. پیش‌بینی می‌شود که مرگ‌ومیر ناشی از بیماری‌های عفونی در دهه آینده تا سه درصد کاهش و بیماری‌های مزمن که در حال حاضر ۷۲ درصد از کل بیماری‌ها را در بر می‌گیرد در افراد بالای ۳۰ سال جهان تا ۱۷ درصد افزایش یابد.
شناسایی زودهنگام و پیشگیری، نخستین گام حیاتی برای رسیدن به دو هدف اصلی در این زمینه است که یکی از آنها افزایش آگاهی عموم مردم درباره بیماری‌های مزمن کلیه و دیگری افزایش توجه مقامات ارشد دنیا و کشورها به خطرات و عوارض جدی این بیماری و بیماری‌های ناشی از آن است.
بیماری خاموش و پیش‌رونده
مژگان مرتضوی، رئیس دانشکده پزشکی و مرکز تحقیقات بیماری‌های کلیوی مرکز آموزشی درمانی الزهرا (س) اصفهان هدف از نامگذاری روز جهانی کلیه را اجرای برنامه‌های آموزشی می‌داند و در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا، اظهار می‌کند: مرکز تحقیقات بیماری‌های کلیه دانشگاه علوم پزشکی اصفهان از سال ۱۳۸۷ راه‌اندازی شد و از همان سال برنامه‌هایی برای این روز برگزار کرده است و امسال نیز وبینار روز جهانی کلیه در روز هفدهم اسفند، با حضور اساتید دانشگاه علوم پزشکی درباره کنترل دیابت و فشار خون برای پیشگیری از نارسایی‌های کلیه برگزار شد.
وی با اشاره به تعطیلی دو ساله برنامه‌های مردمی روز جهانی کلیه به دلیل همه‌گیری کووید- ۱۹، ادامه می‌دهد: شعار امسال روز جهانی کلیه، «آگاهی بیشتر برای حفظ کلیه» است. شایع‌ترین دلیل بیماری‌های مزمن کلیه، دیابت و پس از آن، فشارخون بالا است که باید اطلاع‌رسانی کافی برای اهمیت کنترل قند و فشارخون به بیماران انجام شود.
رئیس دانشکده پزشکی و مرکز تحقیقات بیماری‌های کلیوی مرکز آموزشی درمانی الزهرا (س) ابتلا به سنگ کلیه و وجود سابقه بیماری‌های کلیوی در فامیل درجه یک افراد را از دیگر عوامل هشداردهنده می‌داند و می‌گوید: افراد در معرض خطر از نظر عملکرد کلیه باید هر چند وقت یک‌بار بررسی شوند چون اگر بیماریابی در مراحل ابتدایی انجام شود می‌تواند از پیشرفت آسیب به کلیه تا اندازه زیادی جلوگیری کند و بیمار به مراحل انتهایی یعنی دیالیز و پیوند کلیه که هزینه‌های زیادی برای او و دولت دارد، نرسد.
وی با اشاره به اینکه بیماریابی در زمینه مشکلات شایع کلیه، به سادگی و با انجام یک آزمایش خون قابل انجام است، خاطرنشان می‌کند: حتی اگر فرد دچار نارسایی مزمن کلیه شد، با مراقبت‌هایی مانند کنترل قند و فشار و رژیم غذایی می‌توان سرعت پیشرفت نارسایی کلیه را کاهش دهد و در صورتی که بیماری به مرحله نهایی نارسایی کلیه رسید، بهترین گزینه پیوند کلیه است که انجام آن نیاز به ترویج هرچه بیشتر فرهنگ اهدای عضو در جامعه دارد.
بی‌علامتی ویژگی مهم بیماری‌های کلیوی
مرتضوی درباره میزان شیوع بیماری‌های کلیوی در اصفهان نیز می‌افزاید: نتایج پژوهشی که سال پیش از کرونا در مرکز تحقیقات کلیه انجام شد، نشان داد که شیوع بیماری مزمن کلیه در اصفهان مثل دیگر نقاط کشور است، یعنی آمار از حدود دو تا پنج درصد فراتر نمی‌رود.
وی روند بیماریابی بیماران کلیه را وابسته به مراجعه افراد به مراکز درمانی می‌داند و می‌گوید: بیشترین علامت نارسایی کلیه بی‌علامتی است یعنی در بسیاری از موارد کلیه دچار نارسایی می‌شود در حالی که فرد هیچ علامتی فرد ندارد و زمانی که بیمار مراجعه می‌کند، فرصت طلایی از دست رفته است و باید دیالیز شود بنابراین تشخیص و درمان بیماری‌های کلیوی، اهمیت حیاتی برای فرد دارند.
این فوق تخصص نفرولوژی به افرادی که در معرض خطر ابتلاء به مشکلات کلیوی هستند توصیه می‌کند با انجام آزمایش‌های ساده از پیشروی بیماری جلوگیری کنند و ادامه می‌دهد: در بین اقدامات پیشگیرانه، بیماریابی و کنترل عوامل خطر در بین افراد مبتلا به دیابت، فشار خون و سنگ کلیه از مهم‌تر است، در گام دوم خودداری از مصرف بی‌رویه داروهایی مانند مُسکن‌ها است که اثر سمی بر کلیه‌ها دارند و می‌تواند عوارض غیرقابل برگشتی در بدن به‌جا بگذارد.
سبک زندگی نادرست و از دست دادن کلیه
وی سبک زندگی ناسالم را زنگ خطری برای افزایش بیماران کلیوی می‌داند و می‌گوید: بسیاری افراد این روزها رو به غذاهای فست‌فود آورده‌اند که بسیاری اوقات پرنمک است و باعث بالا رفتن فشار خون فرد می‌شود، همچنین مصرف غذاهای کنسروی عامل مهمی در آسیب‌رسانی به کلیه و بالا رفتن فشار خون افراد به‌شمار می‌رود، بنابراین داشتن یک رژیم غذایی سالم برای حفظ سلامت کلیه‌ها ضروری است.
مرتضوی مصرف غذاهایی که مواد افزودنی دارند را از دیگر دلایل ایجاد بیماری‌های کلیوی معرفی می‌کند و می‌گوید: در کنار رژیم غذایی سالم باید افراد در بیشتر روزهای هفته ورزش کنند و رژیم کم‌نمک همراه با مصرف لبنیات، سبزیجات و میوه‌های تازه را جایگزین استفاده از غذاهای آماده و فست‌فود کنند در حالی که این روزها در جامعه ما مصرف مواد غذایی ناسالم مانند فست‌فود در بین جوانان بسیار رواج یافته که تغییر این سبک زندگی برای حفظ سلامت کلیه‌ها ضروری است.
وی با اشاره به نقش چاقی در آسیب به کلیه، ادامه می‌دهد: چاقی باعث بروز بیماری‌های مختلف در کلیه می‌شود بنابراین حفظ وزن مناسب و داشتن تحرک کافی برای سلامت افراد ضروری است به ویژه جوانان که امروزه به جای بازی‌های حرکتی در قدیم، اکنون به استفاده از رایانه و تلفن همراه عادت کرده‌اند و در کنار مصرف بی‌رویه فست‌فودها و غذاهای ناسالم می‌تواند زمینه‌ساز ابتلای آنها به بیماری‌های مزمن کلیه در آینده باشد.
۶۵ درصد بیماران دیالیزی استان مرد هستند
شهربانو مظاهری، رئیس اداره بیماری‌های معاونت درمان دانشگاه علوم پزشکی اصفهان در گفت‌وگو با ایمنا، اظهار می‌کند: در حال حاضر حدود دو هزار و ۶۰۰ بیمار دیالیزی در استان وجود دارد که ۲۴۰ بیمار از این تعداد، صفاقی و بقیه همودیالیز هستند همچنین ۶۵ درصد بیماران دیالیزی استان را مردان و ۳۵ درصد را زنان تشکیل می‌دهد.
وی نیمی از بیماران دیالیزی را ساکن مرکز استان می‌داند و می‌افزاید: ۳۸ مرکز همودیالیز در شهرستان‌های استان فعالیت می‌کنند و چهار مرکز دیالیز صفاقی در بیمارستان‌های الزهرا، امین، خورشید و بیمارستان کودکان امام حسین (ع) وجود دارد.
رئیس اداره بیماری‌های معاونت درمان دانشگاه علوم پزشکی اصفهان درباره افزایش مراکز دیالیز، خاطرنشان می‌کند: امسال مرکز دیالیز چادگان را در بیمارستان بوعلی و مرکز دیالیز شهر هرند با کمک خیران راه‌اندازی و در این مراکز ۵۵۲ تخت همودیالیز به ظرفیت استان اضافه شد اما در شهرستان‌های نجف‌آباد، فلاورجان و لنجان نیاز به افزایش تخت دیالیز داریم.
بهبود شاخص نسبت بیمار به تخت
وی از آماده‌سازی فضای فیزیکی جدید دیالیز در بیمارستان شهید منتظری نجف‌آباد خبر می‌دهد و می‌گوید: این مرکز در ابتدای سال ۱۴۰۱ به بهره‌برداری می‌رسد اما برای مشکل کمبود تخت دیالیز در شهرستان‌های فلاورجان و لنجان با مشکلاتی در تأمین دستگاه‌های دیالیز روبه‌رو هستیم که امیدواریم با کمک خیران و وزارتخانه، آنها را تأمین کنیم تا مشکل بیماران دیالیزی شهرستان‌ها حل شود.
مظاهری یکی از شاخص‌های مهم وزارت بهداشت برای ارزیابی وضعیت دیالیز در استان‌ها را نسبت تعداد بیماران به تخت‌های دیالیز می‌داند و ادامه می‌دهد: این شاخص چند سال پیش در اصفهان بسیار بالا و میانگین ۵.۸ بود در حالی که شاخص مطلوب در کشور به ۴.۳ می‌رسید، با راه‌اندازی مراکز جدید در سال‌های اخیر، شاخص نسبت بیمار به تخت دیالیزی در استان ما نیز بهبود یافته و اکنون به ۴.۶ رسیده است.
در پیوند کلیه وضعیت خوبی نداریم
وی با اشاره به افزایش بیماران نارسایی کلیه و دیالیزی در سال‌های اخیر، می‌گوید: با توجه به روند رو به رشد آمار مبتلایان به دیابت در جامعه، افزایش بیماران دیالیزی هم قطعاً اجتناب‌ناپذیر است، با این حال شاخص‌های استان در خدمات درمانی با افزایش مراکز و تعداد تخت‌های دیالیز بهبود یافته است و امیدواریم کمبودی که در سه شهرستان استان وجود دارد نیز با اضافه شدن دستگاه‌های دیالیز جدید، حل شود.
رئیس اداره بیماری‌های معاونت درمان دانشگاه علوم پزشکی اصفهان درباره وضعیت پیوند کلیه در استان می‌افزاید: در زمینه پیوند کلیه وضعیت خوبی نداریم، تنها راه درمان قطعی بیماری‌های مزمن کلیه و دیالیز، پیوند کلیه است و امیدواریم فرهنگ اهدای عضو از افراد مرگ مغزی در جامعه همه‌گیرتر شود تا آمار پیوند از اهداکنندگان مرگ مغزی نسبت به اهداکنندگان زنده نیز بالاتر رود.
سقوط آمار پیوند کلیه در دوران کرونا
وی محدودیت‌ها و شرایط ناشی از بیماری کرونا را موجب کاهش چشمگیر پیوند عضو می‌داند و خاطرنشان می‌کند: در این مدت آمار پیوند در استان اصفهان نیز اصلاً مطلوب نبود چون دو مرکز مهم و عمده پیوند کلیه در اصفهان، بیمارستان‌های الزهرا (س) و خورشید بودند که در اکثر مواقع درگیر بیماران کرونا بودند و همین موضوع باعث افت شدید آمار پیوند کلیه در اصفهان شد.
مظاهری اظهار می‌کند: امیدواریم با کم‌رنگ‌تر شدن همه‌گیری کرونا در سال آینده، عمل‌های جراحی پیوند نیز به روال گذشته برگردد، تعداد زیادی بیمار پیوند کلیه در انتظار پیوند برای درمان قطعی هستند که امیدواریم در سال پیش رو، مشکل آنها حل شود.
دستگاه‌های فرسوده دیالیز نیازمند تعویض
وی با اشاره به مشکلات ناشی از فرسودگی تجهیزات در مراکز دیالیز استان، اظهار می‌کند: دستگاه‌های دیالیزی که بیش از ۳۰ هزار ساعت کار کرده باشند را جزو دستگاه‌های فرسوده در نظر می‌گیریم و تعداد زیادی از اینها از حد استاندارد گذشته و نیاز به تعویض دارند.
رئیس اداره بیماری‌های معاونت درمان دانشگاه علوم پزشکی اصفهان با اشاره به نیاز برخی مراکز به افزایش تعداد دستگاه دیالیز، می‌گوید: با توجه به افزایش قیمت شدید دستگاه‌ها در سال‌های اخیر، امکان خرید تجهیزات، تأمین قطعات دستگاه‌ها و تعمیر آنها کاهش یافته و در نتیجه کمک خیران هم نسبت به قبل کم‌رنگ‌تر شده است، همچنین در دوران کرونا، مراکز دیالیز و بیماران دیالیزی نیز مانند بقیه بیماران و مردم تحت تأثیر مشکلات همه‌گیری قرار گرفتند.
شاخص مرگ بیماران از میانگین کشور پایین‌تر است
وی شاخص مرگ بیماران دیالیزی در استان را نسبت به میانگین کشوری پایین‌تر می‌داند و ادامه می‌دهد: با اینکه در دوران کرونا و غیرکرونا تعدادی بیمار فوتی داشتیم، اما شاخص فوت و مرگ در اصفهان نسبت به میانگین کشوری پایین‌تر است، آمار مشخصی در این زمینه وجود ندارد اما در نمودارهای ارسالی وزارتخانه آمار اصفهان از میانگین کشوری پایین‌تر است.
مظاهری با اشاره به آغاز تزریق واکسن بیماران دیالیزی در ماه‌های اردیبهشت و خرداد، می‌گوید: همه بیماران خاص در مراکز دیالیز واکسینه شدند، این کار با استقبال بیماران روبه‌رو شد تا جایی که اکثر بیماران دوز سوم واکسن را نیز دریافت کرده‌اند و پس از انجام واکسیناسیون، روند ابتلاء به کرونا در میان بیماران دیالیزی کاهش یافته است.
خطر بیماری‌های مزمن، سبک زندگی ناسالم و مصرف مسکن‌ها
وی درباره عوامل زمینه‌ساز مشکلات کلیوی در بین افراد جامعه، ادامه می‌دهد: دیابت و فشارخون، دو عامل اصلی نارسایی کلیه به‌شمار می‌روند البته عفونت‌ها، سنگ‌های کلیوی، بیماری‌های ارثی، مصرف مواد مخدر مانند هروئین نیز می‌تواند زمینه‌ساز نارسایی‌های کلیوی باشد.
رئیس اداره بیماری‌های معاونت درمان دانشگاه علوم پزشکی اصفهان کاهش وزن با رژیم غذایی، سبک زندگی سالم و ورزش منظم را از عوامل کاهش خطر نارسایی کلیه می‌داند و می‌گوید: کنترل کلسترول خون، ترک سیگار و دخانیات، نوشیدن کافی مایعات و آب، مصرف نکردن دارو بدون تجویز پزشک، خودداری از مصرف بی‌رویه داروها به ویژه مسکن‌ها و داروهایی که دفع کلیوی دارند، در کنار کنترل قند و فشارخون، نقش بسیار مؤثری در کاهش بروز نارسایی‌های کلیوی دارد.
خطر رشد دیابت و نارسایی‌های کلیه در اصفهان
وی افزایش آمار بیماران دیابتی در کشور را هشداردهنده می‌داند و می‌افزاید: افزایش تعداد بیماران دیابتی، زمینه‌ساز رشد بیماران دیالیزی در سال‌های آینده است و اصفهان نیز یکی از استان‌هایی است که آمار دیابت بالا و رو به رشدی دارد بنابراین چون این دو بیماری به دنبال هم افزایش می‌یابند، اگر مشکل دیابت در جامعه کنترل نشود، قطعاً در آینده با آمار قابل توجهی از بیماران دیالیزی روبه‌رو می‌شویم.
مظاهری راه‌اندازی کلینیک دیابت و فشارخون در بیمارستان‌های دانشگاهی را گامی برای کاهش بیماری‌های مزمن کلیه و دیالیز می‌داند و می‌گوید: این کلینیک‌ها که دو سال قبل راه‌اندازی شد، مشاوره‌های لازم مانند داخلی، غدد، قلب، چشم و تغذیه بیماران مبتلا به دیابت و فشار خون را به مبتلایان ارائه می‌دهند.
وی همه‌گیری کرونا را باعث کاهش مراجعه افراد به این کلینیک‌ها می‌داند و ادامه می‌دهد: در دوره کرونا بیماران از مراجعه به بیمارستان‌ها و کلینیک‌ها خودداری می‌کردند اما امیدواریم با کاهش کرونا، مراجعه بیماران به کلینیک‌های دیابت بیشتر شود تا بتوانیم از نارسایی کلیه و دیالیز جلوگیری کنیم.
رئیس اداره بیماری‌های معاونت درمان دانشگاه علوم پزشکی اصفهان، با اشاره به ارائه خدمات ویزیت و مشاوره به بیماران دیابتی در مراکز بهداشتی درمانی و مراکز جامع سلامتی زیر پوشش مرکز بهداشت استان، می‌گوید: بیماران دیابتی می‌توانند به این مراکز و یا کلینیک‌های دیابت در بیمارستان‌ها که فهرست آنها در سایت معاونت درمان بارگذاری شده است، مراجعه کنند البته در بعضی برهه‌های زمانی شاهد رشد ۱۴ درصدی آمار بیماران دیالیزی بودیم اما در دو سال اخیر، افزایش چشمگیری در این زمینه نداشته‌ایم اما شیوع دیابت در جامعه، همچنان تهدیدی برای سلامت کلیه به‌شمار می‌آید.
نظر شما