به گزارش خبرنگار ایمنا، یک روز مانتوهای بلند و روز دیگر مانتوهای کوتاه، یک روز آرایش موی سر به سبک آلمانی و روز دیگر موهای بلند و اصلاح نشده، زمانی شلوارهایی با پاچه گشاد که روی زمین کشیده می‌شود، و زمانی دیگر، شلوارهای تنگ و کوتاه مد می‌شوند.
اگر از این همه افرادی که عادت کرده‌اند رفتار و نوع و سبک لباسشان را طبق آخرین مدهای رایج تنظیم کنند، بپرسید که به چه علت این کار را کرده‌اند، یا مثلاً این آرم و کلمه روی لباس آنها چه کارکردی دارد، نمی‌توان پاسخ قانع کننده‌ای شنید جز آنکه: «خب قشنگه!» «برای اینکه مده»! همه این را می‌پوشند و...
این پاسخ‌ها اگر چه سطحی به نظر می‌رسند اما بنا به تحلیل روان شناسان نشان دهنده نوعی از تعلق گروهی، نوجویی، تنوع طلبی و گرایش جوانان به «امروزی شدن» است و کاملاً یک پدیده طبیعی و تا حدودی نابهنجار در جهت ارضای این نیازها محسوب می‌شود. اما از آنجا که همواره کالای مد شده، شیوه‌های رفتاری، هنجاری و ارزش‌های خاصی در بین نوجوانان و جوانان رونق و شیوع می‌یابد و مد عاملی می‌شود برای انتقال هنجار و ارزشی از جامعه‌ای به جامعه دیگر، بررسی زمینه‌ها و پیامدهای مدگرایی یکی از موضوعات مهم در جامعه محسوب می‌شود.
مدگرایی پدیده‌ای است که کمابیش در میان همه اقشار جامعه وجود دارد اما در این میان، جوانان و نوجوانان بیش از دیگران به مد اهمیت می‌دهند و مدگرا هستند. در گذشته تنها الگوی رفتاری جوانان، پدر و مادرهای شأن بوده‌اند و جوانان از نحوه گفتار و رفتار گرفته تا پوشش تحت تأثیر مستقیم والدین شأن بودند اما امروزه شاهد هستیم که به دلایل مختلف برخی از جوانان به ارزش‌های دیگری روی آورده‌اند.
گرایش افراطی به مد از معضلات جامعه
تنوع‌طلبی و تغییر جزو اساسی زندگی و فرهنگ انسانی است، مد پدیده‌ای است خاص جامعه انسانی که با مفهوم مدرنیسم ارتباط تنگاتنگی دارد. به عبارتی مد با مدرن شدن جوامع پدید آمده است چرا که در اعصار گذشته پدیده‌ای به نام مد و مدگرایی در بین مردم جایگاه محسوس امروزی خود را نداشته است. مدگرایی را به طور مطلق نمی‌توان رد کرد و از سویی، پذیرش کامل و بی‌چون و چرا آن نیز عاقلانه نیست، بلکه میانه‌روی در مدگرایی و مراقبت داشتن بر هماهنگی آن با فرهنگ و مذهب و ملیت خویش، مناسب‌ترین راه برخورد با مد و مدگرایی است
گرایش افراطی به مد در حال حاضر یکی از معضلات جامعه ایران است که گریبان‌گیر بسیاری از افراد جامعه بوده یا به نوعی افراد را درگیر خود کرده است. وقتی جوانان از در هر طبقه، شأن و منزلت اجتماعی، با دقت و وسواس زیاد چشم به راه مدهای جدید هستند تا با تمام وجود، به قول خودشان زندگی‌شان را «به روز» کنند، نشان از آن دارد که «تبعیت تمام و کمال از مد»، به بسیاری از جنبه‌های زندگی این نسل سرایت کرده است.
دلایل گرایش برخی از جوانان به مدهای مبتذل غربی
مد هر چه باشد، خوب یا بد، اخلاقی یا غیراخلاقی، ارزشی یا غیرارزشی، نکته مهم شیوه برخورد با آن است، در تأیید یا رد آن نباید افراطی یا احساسی برخورد کرد. امان‌الله قرایی‌مقدم، جامعه‌شناس و آسیب‌شناس اجتماعی تاکید دارد مد به هر نوآوری در جامعه که گسترش و شیوع پیدا کند، گفته می‌شود، مد و نوگرایی، نوجویی، نوخواهی و نوپذیری به دلیل اینکه انسان را به کشف مجهولات ترغیب می‌کند و خلاقیت و قوه جستجوگری او را شکوفا می‌سازد، بسیار مفید و خوب است.
چنانچه انسان به دنبال زندگی قبلی خود باشد و نخواهد آن را تغییر دهد و خواهان خلق چیز جدیدی نباشد، جامعه هیچ‌گاه پیشرفت نخواهد کرد. این جامعه شناس تاکید دارد جامعه‌ای که بخواهد توسعه پیدا کند به دنبال مد و نوخواهی است، مد فقط شامل لباس نمی‌شود و می‌تواند در علوم مختلف خود را نشان دهد به عنوان مثال یکی از وظایف اصلی علم مدیریت، نوآوری و نوخواهی است. مد عقیده غلطی نیست و می‌تواند اثرات اقتصادی و روانی داشته باشد زیرا موجب شادی روح و روان انسان می‌شود.
قرایی‌مقدم در مورد دلایل گرایش برخی از جوانان به مدهای مبتذل غربی اظهار کرده است مسافرت و رفت و آمدهای نسل جوان به کشورهای همسایه، تماشای سریال‌های مبتذل که از شبکه‌های مختلف ماهواره‌ای پخش می‌شود، بی‌تردید برخی از بینندگان را تحت تأثیر قرار می‌دهد و آنها را خودباخته می‌کند.
تضعیف شدن اعتقادات و باورهای دینی بین برخی از خانواده‌ها هم در این مسئله دخیل است، متأسفانه به دلیل خودباختگی برخی از پدرها و به ویژه مادران که اعتقادات دینی ضعیفی دارند یا مادری که حجب و حیا و حرمت‌ها را رعایت نمی‌کند و خود را برای بیرون رفتن از منزل آرایش می‌کند و به فرزند نوجوان خود یاد می‌دهد که برای دیگران باید خود را بیاراید، شاهد بروز پدیده مدگرایی به سبک غربی هستیم.
این جامعه‌شناس تاکید دارد که مد در حالت عادی یک مقوله طبیعی است و تعداد افرادی که به صورت جدی مد را دغدغه زندگی خود می‌پندارند و به صورت بیمارگونه به آن می‌پردازند در ایران اندک است، تفاوت بین نسل‌ها از نظر ظاهر و تیپ انتخاب لباس یک امر کاملاً طبیعی است زیرا باید فکر یک جوان با گذشته متفاوت باشد.
بحران هویت؛ عمده پیامد روحی و روانی مدگرایی
جامعه شناسان اعلام کردند که مد به خودی خود ناپسند نیست و با شدت و ضعف درمیان همه طبقات اجتماعی دیده می‌شود فقط آنچه که مهم است، شیوه برخورد با مد است، پیروی از مدگرایی از بیگانه از ابعاد مختلف روان شناختی، اجتماعی، سیاسی و فرهنگی آسیب‌ها و پیامدهای منفی به دنبال دارد، یکی از مهمترین آسیب‌های مدگرایی که متأسفانه از سوی نوجوانان و جوانان کمتر مورد توجه قرار می‌گیرد از دست دادن سرمایه عمر است که در مسیر مدگرایی و تقلید از مدهای غرب که همخوانی با فرهنگ اصیل ایرانی ندارد، از دست می‌رود.
احساس شک و ناکامی، فرد گرایی، تضییع انرژی عاطفی و روانی، اضطراب و استرس و ازدست دادن اراده و اختیار از جمله پیامدهای روحی و روانی پیروی از مد و مدگرایی غیر اصولی و نادرست است، اگر انسان به خصوص در دوره نوجوانی و جوانی هر روز خود را به شکلی تازه ای در آورد و سبک زندگی خود را به روش جدید و متأثر از مدگرایی تغییر دهد هیچ گاه هویت ثابت نخواهد داشت.
آسیب شناسان اجتماعی تاکید دارند که بحران هویت عمده پیامد روحی و روانی مدگرایی است چرا که افراد پیگیر مد، هویت ثابتی ندارند، بنابراین مقابله با برنامه‌های انگیزه سازِ مدگرایی منفی، از راهکارهای مقابله با پیامد منفی مدگرایی است تماشای ماهواره، اینترنت، مد و مزون‌ها، بازارهای لوکس، تبلیغات گسترده انواع مد در ایجاد گرایش انسان به ویژه نو جوانان و جوانان نقش اساسی دارد که باید با برنامه‌ریزی درست، آموزش صحیح از مقطع ابتدایی و آشنایی جوانان با تأثیرات منفی مد گرایی به ویژه مد غربی، از آسیب‌های روحی و روانی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی مد گرایی در جامعه جلوگیری کرد.
عوامل و زمینه‌های روان شناختی مدگرایی افراطی در جوانان
علاوه بر زیرساخت‌های تاریخی و اجتماعی، مدگرایی افراطی در بین جوانان از یک سری اصول و سازه‌های روان شناختی نیز تبعیت می‌کند و با انگیزه‌ها و نیازهای آنها در ارتباط است که عبارتند از:
۱ . تنوع طلبی و نوگرایی
جوانی، فصل تازه ای در زندگی و سرآغاز ورود انسان به جهان پرشور و رنگارنگ است که غرایز طبیعی در شکل دهی آن، نقش اصلی را بر عهده دارند. استقلال طلبی، تنوّع دوستی، هیجان خواهی، نقد گذشته و نوگرایی از جمله ویژگی‌های دوران جوانی است که به شدّت، رفتارهای جوانان را تحت تأثیر قرار می‌دهد. تمایل به امروزی شدن و نوگرایی به درجات مختلف در هر نوجوان وجود دارد و گواه نیاز وی به شکستن قالب‌های موجود، فاصله گرفتن از هنجارهای پیشین و رسیدن به هویّتی متمایز از کسانی که پیش از او بوده‌اند و همچنین گرایش به فاصله گرفتن از والدین است. این نیاز، زمانی که نمود بیرونی به خود می‌گیرد و در رفتار جوان منعکس می‌شود، به صورت مدگرایی ظاهر می‌گردد.
۲ . مدگرایی و همانندسازی
همانندسازی در مکتب روانْ تحلیلگری به فرایندی ناهوشیار اطلاق می‌شود که فرد، طی آن، ویژگی‌ها (نگرش‌ها و الگوهای رفتاری) ی فرد دیگری را برای خود سرمشق قرار می‌دهد و با تقلید از نگرش‌ها و ویژگی رفتاری وی احساس می‌کند که مقداری از قدرت و کفایت او را نیز به دست آورده است. (۵)
منبع اصلی همانندسازی در دوران کودکی والدین هستند؛ زیرا کودک، اولین و بیشترین برخورد را در زندگی با والدین خود دارد؛ اما در دوران نوجوانی که فرد از والدینش فاصله می‌گیرد، الگوهایی را که خود را با آنها شبیه کرده است، از دست می‌دهد و در درون او خلأ به وجود می‌آید. چنین خلأ می باید از طریق یافتن الگوهای دیگر، یعنی از طریق همانندسازی‌های جدید با دیگری، پر شود.
۳. رقابت و چشم و هم‌چشمی با دیگران
انگیزه رقابت و چشم و هم‌چشمی با دیگران، از دیگر عوامل پیروی از مُد در بین جوانان و نوجوانان محسوب می‌شود. این انگیزه، در همه افراد وجود دارد و به گونه‌های مختلف بروز می‌کند. رقابت اگر در زمینه‌های مثبتْ جهت داده شود، باعث پیشرفت و رشد و تکامل معنوی فردی می‌شود؛ اما اگر جهت گیری آن به سوی امور مادّی و مُدپرستی باشد و فرد، سعی کند از لحاظ ظاهری (و مثلاً در سبک و شیوه لباس پوشیدن) از دیگران عقب نماند، سرانجامِ خوبی نخواهد داشت.
۴. مدگرایی و التزام‌های ناشی از دوستی
یکی از عوامل پیروی از مُد در بین جوانان و نوجوانان، ترس و نگرانی از مجازات‌های خصوصاً غیر رسمی از سوی دوستان است. لذا تحقیر و تمسخر، پوزخند زدن و متلک گفتن اطرافیان و ترس از آن، باعث می‌شود که جوانان و نوجوانان از مُدهای رایج پیروی کنند.
۵ . مدگرایی و جلب توجه دیگران
افرادی هستند که با تعویض و تغییر هر روزه لباس و آرایش خود و خریدن لباس‌های گران قیمت و مُدِ روز، در صدد جلب توجه دیگران برمی‌آیند. استفاده از لباس‌های چسبناک و برّاق و رنگارنگ، جوراب‌هایی شبیه تور ماهیگیری، کفش‌هایی با پاشنه‌های خیلی بلند، آرایش تندی با رنگ‌های غیر طبیعی (که بیش از همه در بین جوانان و بخصوص دختران رایج است)، باعث جلب توجه دیگران شده، نگاه‌هایی را به خود معطوف می‌دارد.
۶ . مدگرایی و تشخص طلبی
برتری جویی و تشخص طلبی از دیگر عوامل پیدایش مُد در بین جوانان است. افرادی که خود را برتر از دیگران و مربوط به قشر مرفه جامعه می‌دانند، سعی می‌کنند این برتری را در گویش، لباس پوشیدن، محیط آرایی و سبک آرایش و زیورآلات خود نشان دهند و لذا مُدهای جدید را مطرح می‌کنند.
نظر شما