به گزارش خبرنگار ایمنا، بیش‌فعالی(ADHD) یا اختلال نقص توجه، یکی از شایع‌ترین عارضه‌هایی است که عموماً در سنین پایین مشاهده می‌شود. براساس تحقیقات، چیزی در حدود سه تا پنج درصد از کودکان کمتر از هفت سال و نوجوانان در دوران بلوغ با این عارضه دست‌وپنجه نرم می‌کنند. ابتلاء به این عارضه ممکن است با مشکلات متعددی نظیر تحرک بیش از اندازه و ناتوانی در تمرکز همراه باشد.
همه انسان‌ها در مقاطعی از زندگی خود ممکن است بی‌توجهی یا تمرکز نداشتن را تجربه کنند؛ بنابراین نشانه‌های اختلال کم‌توجهی را می‌توان به‌مراتب گسترده‌تر از این‌ها دانست.
بیش‌فعالی چیست؟
بیش‌فعالی (ADHD) نوعی اختلال رفتاری_رشدی است که باعث بروز واکنش‌های تکانشی، اختلال در یادگیری و فعالیت‌های فیزیکی بیش از اندازه می‌شود و با برخی رفتارهای غیرعادی همراه است. اختلال نقص توجه بیشتر در کودکان تشخیص داده می‌شود. با این حال، این اختلال در بزرگسالان نیز مشاهده شده و می‌تواند زندگی فردی و اجتماعی شخص را با معضلاتی جدی مواجه می‌کند.
ابتلاء به این عارضه، غالباً تمرکز طولانی‌مدت روی یک مسئله واحد را با مشکل مواجه کرده و ممکن است با برخی عوارض روانی نظیر اختلال دوقطبی یا افسردگی همراه باشد. به‌خاطر داشته باشید، رسیدگی نکردن به این بیماری می‌تواند مسائل و مشکلات بسیار حادی را ایجاد کند؛ بنابراین در صورت مشاهده علائم این بیماری لازم است هر چه سریع‌تر به پزشک مراجعه کنید.
بیش‌فعالی در کودکان چگونه است؟
بر اساس مطالعات، در فاصله سنین پنج تا ۱۷ سالگی، از هر ۱۰ کودک یک نفر به اختلال ADHD مبتلا است. دانشمندان این عارضه را یکی از شایع‌ترین اختلالات رشدی_عصبی این گروه سنی می‌دانند. بیش‌فعالی کودکان، عمدتاً مشکلات متعددی را به‌دنبال داشته و ممکن است روند تحصیل کودک را مختل کند. عدم تاب‌آوری در فضای کنترل شده کلاس درس و تمرکز نداشتن در هنگام مطالعه و یادگیری از شایع‌ترین مسائل این دوران به حساب می‌آید. پژوهش‌ها نشان می‌دهد، احتمال درگیری پسران با این عارضه تا دو برابر بیش از دختران بوده و معمولاً با نشانه‌های متفاوتی همراه است.
علائم و نشانه‌های بیماری بیش‌فعالی
ویژگی‌های اصلی اختلال توجه و بیش‌فعالی شامل توجه نداشتن، بیش‌فعالی و تکانش‌گری و تحریک‌پذیری است. این علائم در اوایل زندگی کودک ظاهر می‌شود. از آنجا که بسیاری از کودکان عادی ممکن است این علائم را البته در سطح پایین‌تر داشته باشند، یا علائم ممکن است در اثر اختلال دیگری ایجاد شود، باید تشخیص این اختلال در کودک توسط یک متخصص ماهر از طریق معاینه کامل و ارزیابی مناسب انجام شود.
علائم بیش‌فعالی طی چند ماه متمادی ظاهر می‌شود که اغلب علائم تکانش‌گری و بیش‌فعالی پیش از علائم بی‌توجهی بروز می‌کند؛ علائم نقص توجه ممکن است برای یک سال یا بیشتر پدیدار نشود. بسته به خواسته‌هایی که ممکن است شرایط برای خودکنترلی کودک ایجاد کند، ممکن است علائم مختلفی در شرایط مختلف ظاهر شود. کودکی که «نمی‌تواند آرام بنشیند» یا در غیر این صورت اختلال ایجاد می‌کند، اختلال او در مدرسه قابل توجه خواهد بود؛ البته ممکن است به اشتباه به عنوان یک کودک خیال‌باف و بدون توجه تلقی شود. کودک تکانش‌گری که قبل از فکر کردن، عمل می‌کند، ممکن است فقط دچار یک «مشکل در نظم و انضباط» تلقی شود، در حالی که کودکی که منفعل یا تنبل است ممکن است صرفاً بدون انگیزه تصور شود. با این حال، هر دو ممکن است انواع مختلفی از بیش‌فعالی را داشته باشند.
علل بروز بیش‌فعالی کودکان
علاوه بر ژنتیک، عواملی نیز در علت به وجود آمدن بیش فعالی مؤثر است که عبارت است از:
- آسیب مغزی و علت به وجود آمدن بیش‌فعالی
- قرار گرفتن در معرض محیط آلوده (به عنوان مثال، سرب) در دوران بارداری یا در سنین جوانی
- مصرف الکل و دخانیات در دوران بارداری در علت به وجود آمدن بیش‌فعالی
- زایمان زودرس
- وزن کم هنگام تولد
همچنین برخی از رفتارها یا خوراک‌های افراد باعث تشدید بیشتر بیماری بیش‌فعالی می‌شود؛ از آن میان می‌توان از خوردن بیش از حد قند، تماشای زیاد تلویزیون، والدین یا عوامل اجتماعی و محیطی مانند فقر یا هرج و مرج خانوادگی نام برد.
چگونه می‌توان بیش‌فعالی کودکان را تشخیص داد؟
تشخیص بیماری در کودک مبتلا به ADHD روش واحدی ندارد؛ به عبارت دیگر هیچ آزمایش خاصی برای تشخیص ADHD وجود ندارد. بسیاری از مشکلات دیگر مانند اضطراب، افسردگی، مشکلات خواب و انواع خاصی از اختلالات یادگیری می‌تواند علائم مشابهی داشته باشد. در تشخیص این بیماری علت به وجود آمدن آن و علائم بیماری با گرفتن شرح حال کودک از اطرافیان مانند والدین و معلمان و پر کردن چک لیستی از علائم ADHD صورت می‌پذیرد.
درمان‌های ADHD چیست؟
روش‌های درمانی بیش‌فعالی عبارتند از:
۱- درمان بیش‌فعالی با تکنولوژی پیشرفته «لورتا»:
این روش درمان بهترین نوع درمان مؤثر بیش فعالی بوده. امروزه در کشور آمریکا و دیگر کشورهای پیشرفته از این سبک درمانی استفاده می‌شود. این روش درمان تنها روش درمان مؤثر و کوتاه‌ترین روش درمان بیش فعالی در دنیا بدون استفاده از قرص و دارو و عوارض جانبی است. بیمار می‌تواند در زمان کوتاهی برای همیشه درمان شود.
۲- درمان ADHD با دارو:
روش درمان با داروی بیش‌فعالی بزرگسالان و کودکان نیز یکی دیگر از روش‌های درمانی است؛ متأسفانه در بیشتر مراکز درمان از این روش استفاده می‌شود. بیمار در این روش باید سال‌ها داروهای خود را مصرف کند. در این روش بیمار به طور مؤثر درمان نمی‌شود و دچار عوارض ناشی از مصرف دارو نیز است.
۳- درمان بیش‌فعالی با رفتار درمانی:
برای کودکان در سن پیش‌دبستانی (۵-۴ سال) مبتلا به ADHD، رفتار درمانی، به ویژه آموزش برای والدین، به عنوان یکی دیگر از روش‌های درمان قبل از استفاده از دارو توصیه می‌شود. برنامه‌های درمانی خوب شامل نظارت دقیق، پیگیری و ایجاد تغییرات در صورت لزوم در طول مسیر زندگی فرد بیمار و اطرافیان او خواهد بود. این روش درمان نیز درمان مؤثر نداشته و کنترل تمام جنبه‌های زندگی فرد بیمار و اطرافیان او کاری بس دشوار است.
از میان روش‌های درمانی فوق با اختلاف بسیار، روش درمان بیش فعالی از طریق «لورتا» بهترین روش درمان در دنیا است که امروزه در جوامع پیشرفته از آن استفاده می‌کنند.
بهترین شیوه‌های برخورد با کودکان بیش‌فعال
۱. الگوی رفتاری خودتان
فرزند شما همان کاری را انجام می‌دهد که خودتان انجام می‌دهید. فرزندان شما برای اینکه چگونه در دنیای بیرون رفتار کنند، از رفتار شما الگو می‌گیرند. باید از رفتار خودتان برای راهنمایی فرزندتان کمک بگیرید. اگر می‌خواهید فرزندتان کلمه «لطفا» را به کار برد، خودتان نباید استفاده از این کلمه را فراموش کنید. اگر می‌خواهید فرزندتان با صدای بلند صحبت نکند، باید صدای خود را همیشه در حد معقول نگه دارید. فراموش نکنید آنچه که در عمل ثابت می‌کنید، بسیار مهم‌تر از آن است که حرفش را می‌زنید.
۲. ابراز احساسات به صورت صادقانه
صادقانه به فرزندتان نشان دهید که رفتار او چه تأثیری در شما می‌گذارد. احساسات فرزند شما از خودتان تأثیر می‌پذیرد. شما برای فرزندتان شبیه یک آینه هستید؛ او احساسات و رفتار شما را دریافت می‌کند و بازتاب می‌دهد. در سن سه سالگی کودک می‌تواند احساسات خود را به صورت واقعی نشان دهد. یک مثال ساده: وقتی می‌گوئید: «من از این زندگی خسته شده‌ام» و با ضمیر «من» جمله را آغاز می‌کنید، به فرزندتان این امکان را می‌دهید که زندگی را از دیدگاه شما ببیند. بنابراین در انتخاب جملاتتان بسیار دقیق باشید.
۳. تقویت رفتارهای مثبت کودک بیش‌فعال
کار خوب فرزندتان را تشویق و تقویت کنید. وقتی فرزندتان به گونه‌ای رفتار می‌کند که شما می‌پسندید، می‌توانید او را با جملاتی مثبت تشویق کنید. وقتی فرزندتان تکالیفش را به موقع انجام می‌دهد، به او بگویید: «من به داشتن پسر یا دختری مثل تو افتخار می‌کنم».
۴. شنونده خوبی باشید
برای فرزندتان یک شنونده خوب باشید گوش کردن به عقاید فرزندتان یکی از راه‌های کنترل کردن آن‌ها است. فرزند شما برای اینکه نمی‌تواند عقاید خود را خوب مطرح کند، دچار ناامیدی می‌شود. می‌توانید با یک جمله ساده از بروز این ناامیدی جلوگیری کنید؛ مثل «می‌دونم تو چه احساسی داری و کاملاً درکت می‌کنم». با این جمله به او کمک می‌کنید که بر کشمکش‌های درونی خود غلبه کند. به او ثابت می‌کنید عقاید او مورد احترام شما است.
۵. مرزبندی‌های دقیق
مرزهای مشخص بین خودتان و فرزندتان قرار دهید. قبل از اینکه در امور شخصی فرزندتان دخالت کنید، بهتر است از خود بپرسید آیا این دخالت واقعاً لازم است. بهتر است درخواست‌ها و دستورالعمل‌ها و پاسخ‌های منفی را به حداقل ممکن برسانید تا از بروز کشمکش‌های درونی و احساسات ناهنجار جلوگیری کنید. هنگام صحبت‌های جدی با او دوستانه در مقابل فرزندتان زانو بزنید؛ زانو زدن روی زمین به طوری که در مقابل فرزندتان قرار بگیرید، یکی از قوی‌ترین راه‌های ارتباط مثبت با او است. وقتی به فرزندتان نزدیک می‌شوید، به او اجازه می‌دهید تا از آهنگ صدای شما آنچه را که فکر می‌کنید، دریافت کند و بر آنچه مورد نظر شماست تمرکز کند. وقتی توجه او را به خود جلب کنید، دیگر لازم نیست با اجبار او را وادار به این کار کنید.
۶. نه یعنی نه
فرزند شما باید بداند که با داد و فریاد کاری از پیش نمی‌برد. فرزند با داد و فریاد چیزی را از شما می‌خواهد ولی با توجه کردن به داد و فریادهایش، او را بیشتر به این کار تشویق می‌کنید. در این مواقع به او بگویید نه! یعنی نه! و تحت هیچ شرایطی این کار را برای او انجام نمی‌دهید. اگر به او بگویید نه یعنی نه، ولی آن کار را برای او انجام دهید، او عادت می‌کند برای درخواست کوچک‌ترین چیزی ناله و شکایت کند و می‌داند در نهایت موفق می‌شود. باید از ایجاد این حس در فرزندتان جلوگیری کنید و به او یاد دهید که باید قوی باشد.
۷. آموزش مسئولیت‌پذیری
به فرزندتان مسئولیت و فرصت تجربه دهید وقتی فرزندتان روبه‌رشد می‌رود، مسئولیت رفتارش را به خود او واگذار کنید و به او اجازه دهید تا مراحل طبیعی رشد رفتاری را خودش تجربه کند. لازم نیست که همیشه شما مسئولیت‌هایش را به او گوشزد کنید. با توجه زیاد به فرزندتان حس مسئولیت‌پذیری را از او سلب می‌کنید. شما باید به فرزندتان فرصت دهید تا خودش به نتایج منطقی برسد.
۸. دائم انتقاد نکنید
هر چیزی را یک بار به فرزندتان بگویید و به او فرصت حرکت دهید. انتقاد دائم از فرزندتان نه تنها کاری از پیش نمی‌برد، بلکه فقط باعث خستگی خود شما می‌شود. اگر می‌خواهید فرزندتان با شما همکاری کند، بهتر است با یک بازی ساده از او بخواهید کاری را که می‌خواهید، انجام دهد. در این بازی شما از فرزندتان در انجام کاری کمک می‌گیرید، از شماره یک تا شماره سه بشمارید، با توجه به کاری که به او سپرده‌اید زمان بین شماره یک تا سه را در نظر بگیرید. اهمیت بازی را به او یادآوری کنید و شروع به شمارش کنید. در این فاصله او باید آن کارا انجام دهد.
۹. کارهای ساده را به او محول کنید
برای فرزندتان ارزش قائل شوید و به او نشان دهید که فرد مهمی است. فرزند، دوست دارد که در امور خانواده سهیم باشد. می‌توانید با واگذار کردن کارهای خیلی ساده منزل یا کارهایی که فرزندتان می‌تواند به سادگی از پس آن‌ها بربیاید، به او فرصت دهید تا نقش خود را به عنوان یک فرد مهم در امور خانه بازی کند.
این باعث می‌شود که فرزندتان اهمیت نقش خود را در خانه احساس کند. هر چه کارهای بیشتری به او بسپارید، او بیشتر تلاش می‌کند.
سپردن کارهای بی‌خطر منزل به فرزندتان باعث می‌شود:
- او تبدیل به فردی مسئول شود
- اعتماد به نفس در او به وجود آید
- به خود شما هم کمک کند.
البته بهتر است وسایل با ارزش را از دسترس او دور نگه دارید؛ وقتی عینک شما وسیله جالبی برای بازی از نظر فرزندتان است، فراموش نکنید که او نمی‌داند نباید با خیلی از وسایل ضروری بازی کند. کافی است این وسایل را از دسترس فرزندتان دور کنید.
۱۰. لبخند را به چهره فرزندتان هدیه دهید
یکی دیگر از راه‌های کاهش تنش روانی و کشمکش‌های درونی فرزندتان این است که با او شوخی کنید. می‌توانید وانمود کنید که یک هیولای ضعیف هستید که او می‌تواند شما را شکست دهد یا صدای حیوانات را تقلید کنید. یک شوخی ساده لبخند را برای شما و فرزندتان به ارمغان می‌آورد.
نظر شما