به گزارش خبرنگار ایمنا، فرامرز پایور نوازنده سنتور، ردیف‌دان، نواساز و تصنیف‌ساز نامدار موسیقی ایران در بیست‌ویکم بهمن ۱۳۱۱ در تهران به دنیا آمد. پدرش علی پایور، هنرمند نقاش و استاد زبان فرانسه در دانشگاه تهران و پدربزرگش مصورالدوله، نقاش چیره‌دست دوره قاجار بود که با نواختن ویولن، سنتور و سه‌تار آشنایی داشت.
فرامرز پایور در سن ۱۷ سالگی، آموزش موسیقی را نزد استاد ابوالحسن صبا آغاز کرد و همچنین از محضر استادانی چون عبدالله دوامی و نورعلی‌خان برومند بهره برد. هنگامی که فرامرز پایور برای فراگیری سنتور به کلاس درس استاد ابوالحسن صبا در خیابان ظهیرالاسلام رفت، سه سال از درگذشت آخرین بازمانده سنتورنوازان افسانه‌ای از نسل قدیم، استاد حبیب سماعی می‌گذشت.
صبا که خود در دوره نوجوانی، سنتورنوازی را نزد علی‌اکبرخان شاهی و با تکنیکی متفاوت با روش خاندان سماعی فراگرفته بود، پس از مدتی معاشرت با حبیب سماعی، روش سنتورنوازی او را برتر از استاد پیشین خود یافت. بنابراین با تلاش فراوان پاره‌ای از بداهه‌نوازی‌های او را نت‌نویسی کرد. سپس تلاش کرد تا با آموزش روش صحیح سنتورنوازی به تعدادی از شاگردان خود، از منسوخ شدن روش سنتورنوازی نزدیک به موازین هنری و زیباشناسی موسیقی دستگاهی ایران جلوگیری کند.
فرامرز پایور، یکی از برجسته‌ترین شاگردان استاد صبا شد و تا سال ۱۳۳۶ که استاد صبا درگذشت، از آموزش‌های وی بهره برد.
از نخستین رواج دهندگان گروه‌نوازی با ساختار سازهای ایرانی
استاد فرامرز پایور از سال ۱۳۳۳ فعالیت خود را در وزارت فرهنگ و هنر وقت و از سال ۱۳۳۷ تدریس سنتور را در هنرستان عالی موسیقی ملی آغاز کرد. فرامرز پایور اولین سنتورنوازی بود که روی سنتور، نواسازی می‌کرد و تنها در پی بداهه‌نوازی نبود؛ به بیان دیگر، فرامرز پایور اولین آهنگسازی بود که ساز تخصصی او، سنتور بود.
این استاد برجسته سنتور، هارمونی و کمپوزیسیون را در کلاس استاد بزرگ آن زمان، امانوئل ملیک اصلانیان آموخت. در سال ۱۳۴۱ برای ادامه تحصیلات کلاسیک خود که سال‌ها پیش به عشق موسیقی آن را کنار گذاشته بود، از طرف وزارت فرهنگ و هنر به انگلستان فرستاده شد. از دانشگاه کمبریج در زبان و ادبیات انگلیسی دانشنامه گرفت و در تمام این سال‌ها تلاش فراوانی در جهت معرفی موسیقی ایرانی و سنتور به محافل دانشگاهی انگلستان انجام داد.
استاد فرامرز پایور را باید از نخستین رواج دهندگان گروه‌نوازی با ساختار سازهای ایرانی به‌شمار آورد و وی با دانش وسیعی که در زمینه موسیقی داشت و همچنین علاقه‌مندی و پی‌گیری فراوان توانست بسیاری از آموخته‌های خود از استادانی چون صبا و دوامی و برومند را در قالب کتاب سامان‌دهی کند که ردیف فرامرز پایور برای سنتور و همچنین نت نویسی نزدیک به ۲۰۰ تصنیف به روایت استادش عبدالله‌خان دوامی از جمله این کارهاست.
فرامرز پایور در اجراهای گروهی خود با تعدادی از نخبگان موسیقی ایرانی مانند جلیل شهناز و هوشنگ ظریف (تار)، رحمت‌الله بدیعی و علی‌اصغر بهاری (کمانچه)، حسن ناهید و محمد موسوی (نی)، حسین تهرانی و محمد اسماعیلی (تنبک) همکاری کرده است. وی در دهه ۱۳۶۰ به همراهی جلیل شهناز، علی‌اصغر بهاری، محمد موسوی و محمد اسماعیلی، «گروه اساتید» را تشکیل داد و سرپرستی، آهنگسازی و نوازندگی سنتور را در آن به عهده گرفت. این گروه، آثار ماندگاری با محمدرضا شجریان و شهرام ناظری ارائه دادند.
نحوه سنتورنوازی فرامرز پایور با رنگ و لعاب سماعی و صبا
تلاش‌های پایور، پلی بود بین میراث صبا و محجوبی و آن جریانی که جوانان موسیقی‌دان و تحصیل‌کرده در دانشکده هنرهای زیبا از اوایل دهه ۱۳۵۰ به راه انداختند و برای موسیقی ایرانی امروز، الگو شدند. در فاصله زمانی بین این دو، حدود ۱۵ سال، هیچ‌کس جز استاد فرامرز پایور، کار جدی و پیگیر در زمینه موسیقی اصیل انجام نمی‌داد.
نحوه سنتورنوازی پایور، سبک جدیدی است که کمی هم رنگ و لعاب سبک حبیب سماعی را به خود گرفته است و آن هم به دلیل تعلیمات استاد صبا بوده است. البته استاد صبا در نوازندگی سنتور مهارت و چیره‌دستی حبیب را نداشت اما توانست از نظر اطلاعات پایه‌ای و شناخت ردیف موسیقی کمک‌های شایانی به استاد فرامرز پایور کند.
سبک نوازندگی استاد فرامرز پایور از همان ابتدا (به استناد آثار باقی‌مانده از آن زمان) تا به حال تقریباً ثابت مانده است. بدون تردید با گذشت زمان بر مهارت و چابکی نوازندگی‌اش افزوده شده است اما سبک کلی وی ثابت بوده است.
چابکی و سرعت مضراب‌های فرامرز پایور و در عین حال شمرده بودن ریزهایش، ویژگی خاص نوازندگی او است. دقت بالای استاد فرامرز پایور چنان است که به ندرت دیده شده که نتی را به اشتباه اجرا کند. نگهداری و تنظیم صحیح وزن قطعات در اجراهای او همیشه مورد توجه بوده است. سر ضرب‌ها (آکسان‌ها) را به طور دقیق اجرا می‌کند و سرعت و تمپو قطعه تا پایان به خوبی حفظ می‌شود.
استفاده از دراب‌های زیبا و در عین حال مشکل (سه نت با فاصله)، و تکیه‌های پاکیزه، از تخصص‌های استاد فرامرز پایور در نوازندگی است. همین‌طور پاملخی‌ها و جفت مضراب‌های غیرمعمول و ابداعی‌اش، چنانکه چهارمضراب معروف اصفهان وی به دلیل برخورداری از تمام این ویژگی‌ها، یکی از مشکل‌ترین و سنگین‌ترین چهارمضراب‌ها برای سنتور محسوب می‌شود و یا قطعه «پژواک» که فرامرز پایور آن را در ریتم لنگ نوشته، در عین سختی از ملودی بسیار زیبایی نیز برخوردار است.
فرامرز پایور، معرف بهترین فرم و روش در نوازندگی سنتور
از دیگر ویژگی‌های سنتورنوازی فرامرز پایور می‌توان به کم و زیاد کردن و یا خفه کردن مناسب و به موقع صدای سنتور اشاره کرد که تبحر وی در آن، زبانزد خاص و عام است. استاد فرامرز پایور هیچ‌گاه در اجرای یک قطعه، خود را دربند یک اکتاو نمی‌کند و همیشه تا حد امکان از تمام اکتاوها و قابلیت‌های سنتور استفاده می‌کند.
فرامرز پایور مهارت ویژه‌ای نیز در اجرای پاساژهای مشکل و جابه‌جایی اکتاوها دارد. علاوه بر اینها، وی در قسمت‌های آوازی قدرت بداهه نوازی بالایی نیز دارد و هیچ‌گاه بداهه نوازی‌هایش ملال‌آور و کسل‌کننده نیست و همین‌طور جواب آوازهایش، بسیار دقیق و حساب شده است که خود بسیار نیز روی این موضوع تأکید می‌کند.
جدا از تمام این ویژگی‌ها فرم زیبای دستان و بدن فرامرز پایور در هنگام نوازندگی بسیار زیبا است. بدون تردید، فرامرز پایور معرف بهترین استایل و روش در نوازندگی سنتور بوده است. صاف نشستن پشت سنتور، تحرک کم بدنش حتی در موقع اجرای قطعات سنگین همگان را شیفته خود می‌کند.
سبک آهنگسازی استاد فرامرز پایور نیز سبک جدیدی است که باید آن را از قطعاتی که خود مخصوص سنتور نوشته است و همچنین از روی قطعات مخصوص ارکستر بررسی کرد.
استاد فرامرز پایور هجدهم آذرماه ۱۳۸۸ در تهران درگذشت.
نظر شما