به گزارش خبرنگار ایمنا، شهرداری به عنوان متولی اصلی شهر، وظایفی را برای اداره شهر برعهده دارد؛ این وظایف بسیار گسترده و متنوع و این سازمان برای تأمین هزینه‌های خود نیازمند درآمدهای کلان است. ازآنجاکه شهرداری‌ها برخلاف سایر نهادهای فعال در امور شهر، بودجه مصوب و مشخص دولتی ندارند، بیشتر مواقع برای تأمین هزینه‌های خود با معضل مواجه هستند.
این معضل در شهرهای بزرگ کشور بیشتر خودنمایی می‌کند؛ زیرا فراهم آوردن بسترهایی متناسب با جمعیت و گستره فیزیکی شهر ازجمله تأمین زیرساخت‌های حمل و نقلی، به ویژه در شهرهای بزرگ و پرجمعیت، بسیار ضروری و هزینه‌بر است؛ بنابراین اگر مدیریت شهر نتواند منابع درآمدی پایداری برای خود در نظر بگیرد، روند رشد و توسعه پایدار شهر نیز تحت تأثیر قرار می‌گیرد.
در این میان برخی کارشناسان معتقد هستند، با توجه به اینکه تاکنون سازوکار قانونی برای تأمین هزینه‌های شهرداری فراهم نشده، این سازمان ناچار است برای تأمین درآمد مورد نیاز خود به روش‌هایی متوسل شود که در بیشتر موارد نه تنها پایدار نیست، بلکه ممکن است زیرساخت‌های شهری را نیز دچار چالش کند؛ همچنین سازوکار مشخصی نیز برای تدوین بودجه شهرداری وجود ندارد، حتی هزینه‌های در دسترس نیز در جایگاه مناسبی خرج نمی‌شود.
برخی انتظارات از شهرداری‌ها خارج از وظایف قانونی و ذاتی آن‌ها است
محمود اولاد، پژوهشگر اقتصاد شهری درخصوص بودجه شهرداری‌ها به خبرنگار ایمنا، می‌گوید: شهرداری‌ها برای اجرای طرح‌های خود برنامه پنج ساله دارند و بودجه هر ساله شهر باید بر این مبنا تهیه شود؛ البته ضرورت دارد به برنامه بلندمدت شهر (CDS)، طرح جامع و تفصیلی و روند بازنگری آن‌ها نیز توجه شود.
وی ادامه می‌دهد: شهرداری‌های کشور در مقیاس محلی، وظایف ذاتی دارند که باید انجام دهند؛ درحالی‌که اجرای مدیریت محلی در ایران به دلیل نبودِ مدیریت واحد، به طور کامل امکانپذیر نیست. این در حالی است که در شهرهای کشورهای توسعه یافته آموزش، بهداشت، پلیس و سایر نهادهای شهری زیر نظر مدیریت شهری فعالیت می‌کند.
این پژوهشگر اقتصاد شهری می‌افزاید: مدیریت چندگانه در سطح شهر، حتی در حوزه زیرساخت‌هایی مانند آب و برق، موجب ایجاد مسائلی می‌شود و وظایف ذاتی که در شهرهای دنیا برای مدیریت محلی تعریف شده، در کشور تنها از شهرداری و دولت انتظار می‌رود.
وی اضافه می‌کند: ماده ۵۵ قانون شهرداری‌ها به عمده وظایف شهرداری اشاره دارد؛ با این حال شهرداری‌ها در دهه گذشته به نوعی درگیر مسائلی شده‌اند که در حیطه اختیارات و وظایف آن‌ها قرار ندارد، انجام این اقدامات در قانون برای شهرداری عنوان نشده و جزو وظایف ذاتی آن‌ها نیست.
اولاد با اشاره به وظایف شهرداری در حوزه فرهنگی، تصریح می‌کند: شهرداری در دوره‌ای که درآمدهای حاصل از ساخت‌وساز بالا بود، اقداماتی در حوزه‌های فرهنگی انجام داد که البته در حیطه وظایفش نبود؛ اما انجام این اقدامات با گذشت زمان به بخشی از وظایف شهرداری تبدیل و به دنبال آن، انتظاراتی از شهرداری‌ها ایجاد شده است.
وی با بیان اینکه هر روز بر انتظارات از شهرداری‌ها اضافه و دامنه آن گسترده‌تر می‌شود، خاطرنشان می‌کند: زمانی که شهرداری خارج از وظایف قانونی، اقداماتی را انجام می‌دهد و گروه‌هایی را منتفع می‌کند، سایر گروه‌ها نیز متوقع می‌شوند؛ بنابراین شاهد اضافه شدن ردیف‌های بودجه شهرداری خواهیم بود.
نقش کم‌رنگ مشارکت شهروندان در طرح‌های شهری و برنامه بودجه
این پژوهشگر اقتصاد شهری می‌گوید: رویکرد مدیریت شهری جدید درخصوص بودجه‌های عمرانی و تملک و دارایی‌های سرمایه‌ای نیز رویکردی متفاوت بوده و ساخت‌وساز را مورد توجه قرار داده است. اما مسئله مهم این است که شهروندان در این اقدامات و فرآیندها تا چه اندازه مشارکت دارند و انتخاب آن‌ها چیست؛ زیرا نمی‌توان تأثیر شهروندان را در این زمینه نادیده گرفت یا به آن توجه چندانی نداشت.
وی با اشاره به لزوم مشارکت شهروندان، می‌افزاید: انتخاب شهروندان جایگاهی در نظام برنامه‌ریزی شهری و نظام بودجه‌بندی شهرداری ندارد و مشارکت شهروندان در شهر از برنامه‌ها و طرح‌های شهری گرفته تا برنامه بودجه، بسیار کم‌رنگ است.
اولاد خاطرنشان می‌کند: پراکنده شدن آرای مدیران و برنامه‌ریزان و تغییر رویکرد در زمینه سیاست‌گذاری‌های شهری، شرایط را دشوارتر می‌کند و نشان می‌دهد که برنامه مدونی حتی در زمینه مسائل اجتماعی و فرهنگی، وجود ندارد.
وی تصریح می‌کند: بهره‌وری و اثربخشی بودجه‌ها در زمان تدوین برنامه بودجه مورد توجه نیست؛ به طور مثال ساماندهی معتادان متجاهر در دوره مدیریت شهری جدید به عنوان اولویت شهرداری مطرح شده است، درحالی‌که ساماندهی معتادان در حیطه وظایف شهرداری قرار ندارد. علاوه بر آن، نتایج چنین اقداماتی نیز معمولاً مورد توجه نیست و صرفاً هزینه‌ای انجام می‌شود.
وی بهبود کیفیت زندگی شهروندان را مهم می‌داند و می‌افزاید: هزینه‌های شهرداری در بخش‌های مختلف و دریافت عوارض از شهروندان باید نمود عینی یابد و بر کیفیت زندگی شهروندان اثرگذار باشد؛ درحالی‌که با صرف بودجه‌ها و هزینه‌های کلان، کیفیت زندگی به ویژه در شهرهای بزرگ همچنان پایین است.
اهمیت به حداقل رساندن نوسانات مجراهای درآمدی شهرداری‌ها
امیرحسین شبانی، دکترای شهرسازی با اشاره به نوسانات مجراهای درآمدی در شهرداری‌ها، به خبرنگار ایمنا می‌گوید: چنان‌چه نوسانات مجراهای درآمدی به حداقل برسد، شهرداری به یک وضعیت نسبی پایدار نزدیک می‌شود. تحقق این وضعیت با رفتن به سمت مجموعه‌ای از ظرفیت‌های بالقوه و بالفعل ممکن می‌شود.
وی درخصوص استفاده از ظرفیت و استعدادهای ذاتی در شهر می‌افزاید: هر کدام از چشم‌اندازهای شهر، تعریف کننده مسیر و امتدادی است که براساس آن، درآمدها می‌تواند به سمت پایداری پیش برود؛ به عبارت گویاتر استفاده از ظرفیت و استعدادهای ذاتی هر شهر، پایداری درآمدی را تا حدودی ممکن می‌کند.
این دکترای شهرسازی خاطرنشان می‌کند: کسب درآمدهای پایدار برای شهرداری از آنجا مهم است که در صورت تحقق نیافتن، مدیریت شهر را به مدیریت شهری کوتاه‌برد تبدیل می‌کند و مدیران نمی‌تواند چشم‌اندازهای بلندمدت و میان‌مدتی برای شهر در نظر بگیرند.
وی تصریح می‌کند: اگر مدیریت شهر از نظر اقتصادی در موقعیت تدافعی قرار گیرد، نمی‌تواند اهداف و آرمان‌هایی را که موجب ایجاد شرایط بهتر و پیشرفت برای شهر می‌شود، محقق کند. در چنین شرایطی مدیریت شهری ناچار است به سمت روش‌هایی که موجب نبود انسجام در ساختار مدیریتی می‌شود، برود؛ در نتیجه شاهد روش‌هایی از جمله شهرفروشی که تبعات اجتماعی، محیط زیستی و اقتصادی نامساعدی را در پی دارد، خواهیم بود.
نظر شما