به گزارش خبرنگار ایمنا، طرح جامع شهری برنامه‌ای است که به موجب آن در مورد کاربری و نحوه استفاده اراضی شهری و یا مورد نیاز شهرها در پهنه‌ها و قطعات بزرگ تعیین تکلیف می‌شود؛ در اولین ارزیابی که در دهه هفتاد توسط سازمان برنامه و بودجه برای بررسی تحقق طرح‌های جامع در ۲۵ سال اول تهیه این نوع طرح‌ها انجام شد، تحقق‌پذیری آن در تحقق خدمات منهای ۴۲ درصد، در فضای سبز و فضای ورزشی ۶۰ درصد، در تراکم مسکونی با ۲۵ درصد تفاوت و تحقق طرح در تمام موارد از ساختار شهر تا استقرار کاربری‌ها تنها ۱۵ درصد برآورد شده است. این بررسی قبل از مصوبه ۲۴ دی‌ماه ۱۳۶۹ شورای عالی شهرسازی و معماری انجام شده است که تراکم فروشی خارج از حدود طرح‌ها را باب کرد و در واقع اساس تهیه طرح‌های جامع را زیر سوال برد.
طرح جامع شهری (طرح جامع شهر) دربردارنده مقررات و ضوابطی است که با قاعده گذاری‌های حاکمیتی در زمینه نوع بهره‌برداری و نحوه استفاده از اراضی و املاک خصوصی اشخاص حقوقی و حقیقی، موجب افزودن یا کاستن ثروت‌ها و دارایی‌ها می‌شود، لذا تنها در محدوده اختیارات و صلاحیت‌ها مرجع تصویب کننده آن، یعنی شورای عالی شهرسازی و معماری ایران، قابل اجرا و اعمال است، لذا مدیران شهری برای اداره شهرها، تنظیم لوایح بودجه سنواتی و اجرای طرح‌های عمرانی نیازمند استفاده از برنامه‌های جامعی هستند که در علم شهرسازی از آنها تحت عنوان طرح جامع شهری یاد می‌شود؛ البته تدوین این طرح‌ها باید منطبق بر واقعیات موجود باشد و بتواند دورنمای توسعه شهر را نیز ترسیم کند.
ارزیابی تحقق‌پذیری طرح‌های جامع در محورهای مختلف
سهراب مشهودی، یک کارشناس شهرسازی با اشاره به اهمیت زوایای مختلف طرح‌های جامع شهری به خبرنگار ایمنا می‌گوید: طرح‌های جامع در شرایط حاضر با چند آسیب جدی همچون عرف شدن تعدادی از ضوابط، مقررات و دیگر مباحث از جامعیت مواجه هستند.
وی ادامه می‌دهد: از جمله آسیب‌های تهیه شهرهای جامع می‌توان به روند بسیار طولانی تهیه، بررسی و تصویب، تهیه طرح‌ها در مقیاس‌های بزرگ و کهنه بودن اطلاعات به هنگام تصویب طرح اشاره کرد.
این کارشناس شهرسازی با بیان اینکه اقداماتی برای کاهش آسیب‌های مراحل طولانی تهیه، بررسی، تصویب و تهیه طرح‌های تفصیلی انجام شده است، خاطر نشان می‌کند: تهیه طرح‌های جامع و تفصیلی توأم در شهرهای کوچک، تهیه طرح‌های رفت و برگشتی جامع و تفصیلی و نتیجه بهره‌وری از طرح‌های رفت و برگشتی در کاهش مغایرت‌های طرح‌های جامع با تفصیلی از جمله این اقدامات است.
وی با اشاره به روش نتیجه بهره‌وری از طرح‌های رفت و برگشتی در کاهش مغایرت‌های طرح‌های جامع با تفصیلی تصریح می‌کند: این روش در تهیه طرح جامع و تفصیلی تهران و چند شهر دیگر به‌کار گرفته شد که در آن، طرح‌های جامع و تفصیلی توأم تهیه شدند و در سال ۸۶ منجر به تحویل هر دو طرح با هم شد زیرا طرح‌های تفصیلی که برای ۲۲ منطقه و به‌وسیله ۲۲ مهندس مشاور تهیه شده بود، مقرر شد به‌وسیله یک شرکت بیست و سوم یکپارچه شود؛ این امر پنج سال به‌طول انجامید و در آخر طرح تهیه شده به گفته مشاور بیست و پنج درصد با طرح اولیه متفاوت بود.
مشهودی در رابطه با محورهای مؤثر ارزیابی تحقق‌پذیری طرح‌های جامع در محورهای مختلف، اضافه می‌کند: تعیین محدوده‌ها، جهات توسعه استقرار و کاربری‌های عمده در حریم شهرها، بیشترین درصد تحقق را در زمینه محورهای مؤثر ارزیابی تحقق‌پذیری طرح‌های جامع در محورهای مختلف به خود اختصاص می‌دهند.
وی با بیان اینکه جاده‌ها، محورهای برون‌شهری و عمده درون شهر، ایستگاه‌های راه‌آهن، فرودگاه و پایانه‌های باربری و مسافربری نیز تا حد بسیار زیادی در زمینه محورهای مؤثر ارزیابی تحقق‌پذیری طرح‌های جامع در محورهای مختلف محقق می‌شود، خاطر نشان می‌کند: البته تعیین نقش شهر در کل سرزمین و منطقه نیز از مطالعات مفید طرح‌های جامع است.
این کارشناس شهرسازی با اشاره به محورها، عناصر و کارکردهای غیر مؤثر طرح‌های جامع تصریح می‌کند: عواملی مثل تعیین کاربری‌ها، تراکم‌های ساختمانی و جمعیتی، معابر غیر اصلی و ضوابط احداث بنا عمده‌ترین تفاوت‌ها را بین طرح‌های جامع و تفصیلی رقم زده‌اند؛ گرچه اثر بخشی طرح‌های جامع اغلب در بیرون محدوده و در حریم شهر است اما برخی نظرات با حفاظتی انگاشتن اراضی حریم شهر، این خاصیت طرح‌های جامع را هم از آن می‌گیرند.
وی با بیان اینکه به‌علت روند طولانی بررسی و تصویب طرح‌های جامع، آنها تاریخ گذشته به‌دنیا می‌آیند، می‌افزاید: این طرح‌ها تا تهیه و تصویب طرح تفصیلی جدید تنها در کاربری‌ها و کاربردهای بیرون محدوده شهر قابلیت محقق شدن دارند.
مشهودی اضافه می‌کند: در داخل محدوده شهر، طرح‌های تفصیلی با توجه به مقیاس نقشه به طور کاراتری به ویژه اگر در چهارچوب‌های طرح جامع اسیر نباشند، می‌توانند طراحی شود.
وی با بیان اینکه بخش‌های زیادی از طرح‌های جامع در طرح‌های ناحیه‌ای برنامه‌ریزی و طراحی می‌شوند، خاطر نشان می‌کند: از جمله این طرح‌ها می‌توان به نقش و جایگاه شهر در سرزمین، حدود جمعیت‌پذیری، جهات مناسب برای توسعه شهر، شبکه معابر برون شهری، تشخیص اراضی حفاظتی و کاربری‌های برون شهری که اغلب در سطح شهرستان و حتی ناحیه عمل می‌کنند، اشاره کرد.
این کارشناس شهرسازی ادامه می‌دهد: دیگر قطعی به نظر می‌رسد که طرح‌های جامع، نه تنها دیگر محلی از اعراب در شهرسازی و توسعه شهری کشور ندارند، بلکه نیمه مرده به‌دنیا آمده به شدت مخل شهرسازی کشور نیز هستند.
طرح‌های جایگزین طرح‌های جامع شهرها
مشهودی با بیان اینکه طرح‌های شهری که به برنامه‌ریزی برای شهر و پیراشهر توأمان می‌پردازند را می‌توان از طرح‌های جایگزین طرح‌های جامع نام برد، اضافه می‌کند: در طرح آمایش جدید ایران از طرح‌های شهر یا منطقه به‌جای طرح جامع نام برده می‌شود.
وی ادامه می‌دهد: برنامه‌ریزی فضایی بیشتر به روش‌هایی که در بخش عمومی استفاده می‌شود اطلاق می‌شود تا بر پراکنش آتی فعالیت‌ها در زمان کوتاهی تأثیر بگذارد.
این کارشناس شهرسازی با بیان اینکه استفاده از برنامه‌ریزی فضایی به منظور خلق سازمان‌های محلی عقلانی در حیطه کاربری زمین و برقراری ارتباط بین آنها و برقراری تعادل در تقاضا برای توسعه با نیاز به محافظت از محیط زیست و برای رسیدن به اهداف اقتصادی و اجتماعی انجام می‌شود، می‌گوید: برنامه‌ریزی فضایی به قانونمند کردن تبدیل کاربری اراضی و تعدیل تأثیرات فضایی بر دیگر سیاسیت‌های بخشی می‌پردازد.
وی با بیان اینکه در حال حاضر ۵۲ شورای منطقه‌ای فعال در کشور وجود دارد و شهردار هر شهرداری منتخب شورای اسلامی شهراست، می‌گوید: در این شوراها تعداد اعضای اجرایی از صفر تا بیست متغیر بوده و شهرداری‌ها در کارهای اجرایی شوراها سرمایه‌گذاری می‌کنند و معمولاً مقدار کمی پول برای صرف کردن در اهداف دیگر باقی می‌ماند.
مشهودی در رابطه با هدف سازماندهی شوراهای منطقه‌ای، تصریح می‌کند: هدف از سازماندهی این شوراها، تبدیل آنها به نهادهای سیاسی قدرتمندی در ساختار سیاسی منطقه‌ای بوده است.
وی با بیان اینکه مرکز توجه شوراها در برانگیختن توسعه اقتصادی مناطق، بهبود وضعیت ارتباطات و حمل‌ونقل و ایجاد همکاری‌های درون‌شهری برای تأمین خدمات رفاهی است، اضافه می‌کند: علاوه بر این موضوع شهرستان‌ها در رابطه با برنامه‌ریزی و توسعه در فراسوی مرزها نیز همکاری می‌کنند.
نظر شما