به گزارش خبرنگار ایمنا، بافت‌های فرسوده شهری، محلات فرسوده‌ای در فضای شهری است که مسائل و پیچیدگی‌های اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی و شیوه خود را دارد. این محلات و بافت‌ها از یک سو دارای ریشه‌های سکونتی ارزشمند با غنای فرهنگی، اجتماعی و معماری است و از طرف دیگر به جهت فرسودگی شدید، نبود دسترسی مناسب به خدمات شهری و بهداشتی، وجود مشکلات اجتماعی و امنیتی و آسیب‌پذیری در برابر زلزله، سیل و آتش سوزی و نیز عدم تطابق با زندگی امروز شهری و شهرسازی مدرن دارای مشکلات رو بنایی و زیر ساختی هستند.
هر یک از این بافت‌های فرسوده و مدرن مشکلات خاص خود را به ساکنان منطقه تحمیل می‌کنند. ضمن اینکه به همان اندازه که شریان‌های بزرگراهی را در دل خود جا داده است، تعداد کوچه‌پس‌کوچه‌های تنگ و باریک با ترافیک سنگین هم در آن کم نیست. درست است عمده مشکلات مردم این منطقه را مشکلات ترافیکی و فقدان پارکینگ در اغلب محله‌ها تشکیل می‌دهد اما سایه بافت فرسوده بر منطقه و کمبود زیرساخت‌های زندگی شهری هم همواره از گلایه‌هایی بوده که اگر رفع شود کیفیت زندگی مردم منطقه را افزایش خواهد داد.
در همین راستا با «حمیدرضا نیلی، کارشناس شهرسازی و معماری» به گفت‌وگو نشستیم که در ادامه مشروح آن را می‌خوانید:
بافت فرسوده چیست؟ و به چند دسته تقسیم می‌شود؟
ابتدا لازم است بافت فرسوده بازتعریف شود چون بر اساس مصوبه اولیه شورای عالی شهرسازی و معماری ایران چند شاخص برای بافت فرسوده بیان شده بود که طبق آن بخش‌هایی از بافت تاریخی و ارزشمند نیز فرسوده قلمداد می‌شده؛ بنابراین در گام نخست باید بافت‌های فرسوده دسته‌بندی شود.
بافت‌های ناکارآمد به چند دسته تقسیم می‌شود؛ بافت‌های حاشیه‌ای یا خود رو که طرح‌ریزی، برنامه‌ریزی و تعیین تکلیف ویژه لازم دارد، دوم، بافت‌هایی که دچار فرسودگی شده و کارایی لازم را نداشته و به کیفیت سیما و منظر شهرها آسیب وارد می‌کنند و دسته سوم که مهم‌ترین بخش است بافت‌های تاریخی و باهویت محسوب می‌شود که به دلیل قدمتشان به بهسازی و طرح ویژه مرمت شهری نیاز دارند، طی دهه‌های قبل مدیریت شهری امکانات و خدماتی که به بافت‌های مسکونی جدید شهر داده، نتوانسته به بافت تاریخی شهر ارائه کند.
زمانی که پدربزرگ و مادربزرگ‌ها پیر و فرتوت می‌شوند ما آن‌ها را به عنوان اصالت خانوادگی تکریم می‌کنیم؛ باید بدانیم بافت تاریخی شهر هویت و اصالت شهر است و مدیریت شهری باید به صورت ویژه به هویت و ریشه جامعه توجه کند.
برای احیای بافت تاریخی فرسوده چه باید کرد؟
به دلیل اینکه شهروند در بافت تاریخی رشد و نمو کرده، خاطرات جمعی و تعلق خاطر به آن دارد و آن را با ویژگی‌های فرهنگی و اجتماعی خود عجین می‌داند، بنابراین باید ضوابط بافت توسعه آتی شهر را از بافت تاریخی شهر الگو بگیریم در واقع باید بافت تاریخی را در توسعه جدید، جاری و ساری کنیم؛ اینجاست که می‌بینیم شکل و شمایل بافت شهری اصفهان، شیراز، یاسوج و یزد با هم متفاوت و متمایز است.
زمانی که مدیریت شهری از بافت تاریخی غافل می‌شود و هویت و اصالت شهر را به فراموشی سپرده و از آن در توسعه بافت جدید استفاده نمی‌کند، مشاهده می‌کنیم که بافت شبیه همدیگر می‌شود؛ این در حالی است که صدور پروانه‌ها، ساخت و سازها و راهبری شهر نباید از جای دیگر الگو بگیرد.
در حال حاضر داریم می‌بینیم که بافت‌ها شبیه به هم تشکیل شده و زمانی که وارد خیابان می‌شویم نمی‌توانیم تشخیص دهیم اینجا اصفهان است یا شیراز؛ در این راستا شهرداری‌ها باید ضوابط خود را بر مبنای بافت تاریخی ارزشمند شهر بسازد، از سویی باید طرح ویژه‌ای برای این بافت طبق شأن و منزلت آن طراحی کرده و بافت فرسوده را از این فرسودگی نجات داد.
اولویت اول در حوزه بافت‌های ناکارآمد، توجه به بافت تاریخی است؛ در حال حاضر اگر حتی یک روز هم دیرتر عمل کنیم، ممکن است بافت تاریخی فرسوده‌تر شود. پس بافت‌های تاریخی شهر را باید در یک پهنه ارزشمند به عنوان الگوی توسعه معماری و شهرسازی ببینم.
مرمت بافت فرسوده صحیح‌تر است یا تخریب و ساخت مجدد آن؟
این مهم به کیفیت بنا بستگی داشته و ما اجازه نداریم هر بنایی را تخریب کنیم؛ اگر بنا ارزشمند باشد طبق اصول مربوطه باید مرمت شود.
اما اگر ارزشمند نباشد باید با قالب‌های توسعه‌گری که سازوکار مشخص خود را دارد با مشارکت مردم و متناسب با ساکنان بافت آن را ساماندهی کنیم.
این اقدامات فرایندی علمی و حرفه‌ای دارد که باید با دید بازآفرینی رعایت شود، البته بسیاری از شهرهای کشور تعداد قابل توجهی دفتر تسهیل‌گری داشته و نقاط فرسوده شهر را احیا کردند.
مدیریت شهری در احیای بافت فرسوده چه نقشی دارد؟
مدیریت شهری که وظیفه رسیدگی به مسائل شهری را دارد در هر پهنه‌ای از شهر باید با دستگاهی همکاری و مشارکت داشته باشد.
تمام شهروندان از شهرداری و شورای شهر به عنوان متولی انتظار دارند که بافت‌های تاریخی و ویژه را ساماندهی کند.
در کشور برای رفع و ساماندهی بافت‌های فرسوده چه مصوبات و برنامه‌هایی وجود دارد؟
این موضوع در مصوبات مجلس، هیأت دولت و برنامه‌های پنج‌ساله کشوری آماده است که متولیان موظفند هر ساله مقداری از فرسودگی‌ها را از شهرها محو کنند.
پهنه‌های فرسوده هر شهری در شورای عالی شهرسازی و معماری بررسی و تأیید شده و به عبارت دیگر پهنه‌های فرسوده شناسایی شده است، بنابراین تکلیف مدیریت شهری مشخص است که طبق طرح‌های بالادست نسبت به نوسازی بافت فرسوده اقدام کند.
نظر شما