به گزارش خبرنگار ایمنا، با پیشنهاد شاهین سپنتا برخی از سازمان‌های غیردولتی اصفهان از جمله کانون گسترش فرهنگ ایران بزرگ، جمعیت طبیعت یاران و انجمن مثنوی پژوهان ایران از این پیشنهاد استقبال کردند و فراخوانی در مطبوعات اصفهان منتشر و برای چهره‌های فرهنگی و هنری، اصفهان شناسان، فرهیختگان و استادان دانشگاه ارسال شد تا نظرات و پیشنهادات خود را برای انتخاب روزی برای اصفهان با ذکر دلایل و با توجه به ریشه‌های تاریخی و فرهنگی آن به دبیرخانه بفرستند. در اردیبهشت ماه ۱۳۸۴ تمام این پیشنهادات به دبیرخانه هم اندیشی برای نامگذاری روز نکوداشت اصفهان به داوری گذاشته شد. در نهایت اکثریت، روز یکم آذرماه، به عنوان روز نکوداشت اصفهان انتخاب و تصویب شد و در ادامه نیز زنده یاد لطف‌الله هنرفر پیشنهاد کرد که بر اساس نگاره تاریخی که بر کاشی کاری‌های سر در بازار قیصریه اصفهان نقش بسته است، آن را به عنوان نماد اصفهان انتخاب کنند.
انتخاب همزمان روز و نماد اصفهان
شاهین سپنتا با اشاره به چگونگی انتخاب ماه آذر به عنوان روز اصفهان، به خبرنگار ایمنا گفت: در سال ۱۳۸۴ گروهی از اصفهان شناسان تصمیم گرفتند یک روز را به نام روز اصفهان انتخاب کنند تا در آن روز اهل فرهنگ و مردم و شهروندان این شهر بیشتر به اصفهان توجه نشان دهند، از این رو نظرات مختلفی را ارزیابی و درنهایت اول آذرماه را به عنوان روز اصفهان انتخاب کردند که بعد از این تصمیم، شورای اسلامی شهر در مصوبه‌ای نظر کارشناسان و اصفهان شناسان را پذیرفت و در سال ۱۳۹۷ با رأی اکثریت اعضای شورای اسلامی شهر اصفهان، یکم آذرماه هر سال به عنوان «روز اصفهان» انتخاب شد.
وی افزود: در سال ۸۴ یعنی در همان زمان که یکم آذرماه از سوی کارشناسان به عنوان روز اصفهان انتخاب شد تصویر قوس موجود در سردر بازار قیصریه نیز به عنوان نماد اصفهان تصویب شد و به این ترتیب روز اصفهان و نماد آن انتخاب شد، اما شورای اسلامی شهر در آن سال تصمیم گرفت که مناسبت دیگری را برای روز اصفهان اختصاص دهد و با این تصور که روز تولد شیخ بهایی در اردیبهشت ماه اتفاق افتاده است سوم اردیبهشت ماه را به عنوان روز اصفهان انتخاب کردند در حالی که با بررسی‌های انجام شده مشخص شد که سوم اردیبهشت روز تولد شیخ بهایی نیست و فلسفه آن روز با این ایراد بنیادی مواجه شد، ضمن اینکه اگر قرار بود روزی را به عنوان روز اصفهان انتخاب کنیم که سابقه تاریخی داشته باشد، هم در دوران حکومت آل‌بویه و هم در دوره صفوی یکم آذرماه، روز مورد توجهی بوده است.
بنیان بناهای مهم شهر در یکم آذرماه
این فعال مدنی و پژوهشگر حوزه اصفهانی شناسی تصریح کرد: زمانی که حکومت آل‌بویه در زمان رکن الدوله دیلمی تصمیم گرفتند که باروی بزرگ اصفهان را تکمیل کنند، یکم آذرماه را برای آغاز آن در نظر گرفتند، همچنین در دوره صفوی نیز زمانی که تصمیم گرفتند طرح ساخت سردر بازار قیصریه را اجرا کنند ماه آذر را انتخاب کردند چراکه باور عمومی از همان دوران آل‌بویه بر این بود که طالع اصفهان در برج قوس است و برای اینکه شهر اصفهان از رویدادهای طبیعی در امان بماند بهتر این است که بنیان بناهای مهمی مثل بارو و یا بازار بزرگ اصفهان در برج قوس گذاشته شود و بهترین روز نیز یکم ماه آذر است، به همین دلیل این روز را انتخاب می‌کردند.
سپنتا ادامه داد: نیت گذشتگانِ ما از انتخاب یکم آذرماه برای بنا کردن آثار مهم این بود که فرخنده و سعد بودن این روز باعث می‌شد شهر اصفهان از بلایای طبیعی مانند زلزله، سیل و خشکسالی و مانند آنها در امان بماند و امنیت شهر فراهم شود، یعنی آنها از این باور عمومی استفاده می‌کردند تا به مردم اطمینان خاطر بدهند که شهر شما در امنیت خواهد بود و شما در امنیت زندگی خواهید کرد و این اقدام را در عمل یعنی هم با ساخت بارو و بازار و تأمین نیازهای مردم و هم با احترام گذاشتن به باور مردم انجام می‌دادند بنابراین زمانی را انتخاب می‌کردند که از دیدگاه عمومی زمان مناسبی بوده است.
وی با بیان اینکه انتخاب یکم آذرماه به عنوان روز خوش یمن برای بنیان بناهای مهم شهر در تقویم و محاسبات و بارورهای نجومی ریشه داشته است، گفت: مردم از دوران آل‌بویه اعتقاد داشتند که روز اول آذرماه روز فرخنده‌ای است و طالع بسیاری از شهرها مانند اصفهان و بغداد را در آذرماه محاسبه کرده بودند، به همین دلیل آذرماه و به خصوص روز اول این ماه برای مردم اهمیت بسیاری داشته است.
مفاهیمی از نماد قوس
سپنتا با اشاره به مفاهیمی که از نماد اصفهان برداشت می‌شود، خاطرنشان کرد: اژدهایی که دم این نماد را تشکیل داده گوزهر است که در اصطلاح نجومی گره‌های ماه نام دارد. در اصطلاحات نجومی "شَرَف ذنب" در برج قوس است و وقتی شرف ذنب در برج قوس قرار می‌گیرد ما در یک حالت سعد یعنی خوش یمنی هستیم و از این رو است که در این نماد، شرف ذنب را در برج قوس طراحی می‌کنند که خیر و سعد باشد.
وی ادامه داد: صور فلکی قوس نیز متناظر با آذرماه و پیکر شیر با صور فلکی اسد مرتبط است یعنی هم در نجوم وجود دارد و هم نماد قدرت و صلابت است، از این رو نماد اصفهان از سه گانه‌ای شامل قوس، شیر یا اسد و اژدها که همان گوزهر است تشکیل شده و درمجموع نمادی است که خوش یمنی و برکت و فراوانی و سعد را برای اصفهان نشان می‌دهد و بازتاب دهنده طالع اصفهان است.
اصفهان را نیمه خوانند از جهان
این پژوهشگر با اشاره به بیتی که استاد جلال‌الدین همایی سروده است، گفت: استاد همایی می‌گوید «اصفهان را نیمه خوانند از جهان / صد جهان من دیده‌ام در اصفهان» و من با بررسی‌هایی که انجام دادم به این نتیجه رسیدم که بسیاری از سرایندگان پارسی گوی در دوره معاصر و یا در دوره پهلوی به این سو، اصفهان را با القابی مثل جان جهان یا نصف جهان و یا نقش جهان می‌نامیدند، البته نصف جهان خواندن اصفهان که به طور جداگانه مقاله مفصلی را می‌طلبد و حتی بعضی از شاعران گفته‌اند که اصفهان نصف جهان نیست و همه جهان است، اما منظور این است که آنچه خوبان همه دارند تو هم داری، یعنی بسیاری از ویژگی‌های فرهنگی که در نقاط دیگر دنیا وجود دارد در اصفهان نیز دیده می‌شود.
وی اضافه کرد: این بیت به جلوه‌های مختلف فرهنگ اصفهان اشاره دارد و این‌طور نیست که نشان دهنده برتری طلبی و حس ناسیونالیسم و خودبرتری باشد، بلکه منظور این است که ما می‌توانیم در اصفهان جلوه‌های مختلفی از فرهنگ و آئین‌ها و سنت‌های نقاط مختلف جهان را ببینیم.
سپنتا تصریح کرد: با مطالعه در تاریخ و نجوم می‌بینیم که بسیاری از تحولاتی که در عرصه نجوم و حتی در شکل‌های مختلف هنر و علم اتفاق افتاده منشأ آن اصفهان بوده است که این موضوع در طول تاریخ دیده می‌شود و مربوط به امروز و دیروز نیست، بنابراین زوایای مختلفی از ممتازترین رشته‌های هنری و یا علمی را در اصفهان پیدا می‌کنیم همچنانکه اصفهان در خوشنویسی، نگارگری، تئاتر و یا موسیقی و یا شعر دارای مکتب است، از این رو اصفهان همیشه در عرصه‌های مختلف فرهنگ و ادب و هنر و حتی علم پیشتاز بوده است و وقتی من نیز می‌گویم نیمی از جهان یا به تعبیر سرایندگان همه جهان را در اصفهان می‌بینم این موضوع پیشتازی اصفهان در فرهنگ و علم و هنر نشان می‌دهد.
این فعال مدنی خاطرنشان کرد: من در مطالعات خود به این نتیجه رسیده‌ام که اصفهان در بسیاری از زمینه‌ها پیشتاز بوده و همچنان هم هست، بنابراین اینکه اصفهان را نیمه جهان بخوانند لقبِ اشتباهی نیست، ضمن اینکه اگرچه شاید مردم اصفهان سازندگان این لقب بودند و بعد سرایندگان پارسی گوی آن را بازگو کرده‌اند اما این موضوع را با خواندن سفرنامه‌های گردشگران خارجی در دوره صفوی و حتی در سفرنامه‌هایی که امروز گردشگران اروپایی می‌نویسند به خوبی درک خواهیم کرد؛ چراکه آنها نیز از اصفهان با لقب نیمه جهان نام برده‌اند و اتفاقاً توصیف کرده‌اند که این لقب برازنده اصفهان است؛ بنابراین به‌غیر از مردم اصفهان و سرایندگان پارسی‌گوی، بسیاری از گردشگران خارجی چه در گذشته و چه در حال نیز بر این لقب مُهر تأیید گذاشته‌اند.
نظر شما