به گزارش خبرنگار ایمنا، شهر به عنوان عالی‌ترین نمود تمدن بشر نقش بنیادی در ایجاد زندگی خوب برای شهروندان دارد و در این حالت تاکید بر ابعاد کمی رشد شهرها منجر به دو قطبی شدن آنها شده و برای حل مشکلات شهرنشینان و ارتقا زندگی آنها مفهوم کیفیت زندگی مورد تحقیق قرار گرفته است.
کیفیت زندگی محصول تاریخی نظام‌های فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و سیاسی است و نمی‌توان آن را مجزا از ساختارهای فوق تبیین کرد چرا که کیفیت زندگی یک متغیر مرکب است، وضعیت آن به سطح توسعه یافتگی جوامع بستگی دارد و می‌توان آن را با طراحی و تدوین شاخص‌ها تعریف و اجرایی کرد.
در گفت‌وگویی با" حامد اخگر"، دکترای شهرسازی، ابعاد کیفیت زندگی شهری و راهکارهای ارتقا آن را مورد بررسی قرار دادیم که مشروح آن را در ادامه می‌خوانید:
" کیفیت زندگی" را چگونه معنا می‌کنید؟
کیفیت زندگی ساختار پیچیده چند بعدی است که به نگرش‌های چندگانه از جنبه‌های نظریه مختلف نیازمند است؛ این مفهوم به زندگی روزمره اشاره دارد که توسط غذای سالم، آب و هوای تمیز و لذت از فضاهای باز و آزاد بهبود پیدا می‌کند.
به منظور ارزیابی شاخص‌های کیفیت زندگی باید آن را در ابعاد مختلف مورد بررسی قرار داد که تحلیل آن نیازمند بررسی‌های تکمیلی و مقاله‌های متعدد است و می‌توان در سه حوزه کالبدی، اجتماعی، اقتصادی و خدماتی- محیطی مورد بررسی قرار داد.
کدام شاخص ها از جنبه کالبدی ارتقای کیفیت زندگی قابل بررسی است؟
بعد کالبدی کیفیت زندگی شهری، شامل زیر شاخص‌هایی نظیر تعداد طبقات، عمر بنا، نوع مصالح ساخت، کیفیت ابنیه، وضعیت کیفی مسکن، سیمای بصری، کیفیت پوشش معابر، دسترسی‌های مختلف به مراکز خدماتی، مراکز خرید و یا امکان تردد آسان در معابر با عرض مناسب است؛ البته دسترسی به مراکز حمل و نقل عمومی و سایر دسترسی‌ها را نیز می‌توان به عنوان زیر شاخص در نظر گرفت.
چگونه می‌توان کیفیت زندگی شهری را از منظر اجتماعی مورد بررسی قرار داد؟
امنیت اجتماعی، احساس تعلق خاطر، سرمایه اجتماعی، رضایت از عملکرد در سطوح مختلف، امید به پیشرفت زندگی و امید به زندگی در مقیاس کلان، وضعیت مصرف و الگوی مصرف از جمله زیر شاخص‌های عمده در حوزه اجتماعی است که می‌توان با بررسی و تحلیل آن کیفیت زندگی شهری را از منظر اجتماعی مورد بررسی قرار داد.
البته برخی نویسندگان و اندیشمندان با تاکید بر موضوع فرهنگ در حوزه کیفیت زندگی، شاخص‌ها و معیارهای دیگری را ذیل موضوع اجتماعی در نظر می‌گیرند، اما تاکید بر فرهنگ اصلی و خرده فرهنگ‌ها از مؤلفه‌های اساسی در تحلیل این موضوع است.
تعداد زیادی از اندیشمندان در ارتباط با فرهنگ شهری و شهرهای فرهنگی با تاکید بر موضوع فرهنگ و خرده فرهنگ، یکی از شاخص‌های اساسی در موضوع کیفیت زندگی را، فرهنگ و تحلیل حرف‌ها، خواسته‌های اجتماعی و جایگاه آن در جامعه مادر و یا جامعه کلان و جهانی، تحلیل می‌کنند.
کدام شاخص‌ها از جنبه اقتصادی موضوع قابل تحلیل است؟
فرصت‌های شغلی متنوع و متعدد در محله‌های شهری، فاصله تا محل کار، رضایت شغلی، سطح درآمد و رضایت از آن، نوع مالکیت مسکن، بار تکفل و متوسط قیمت زمین از جمله شاخص‌ها در بعد اقتصادی ارتقا کیفیت زندگی بوده که هرکدام به صورت جداگانه قابل بررسی و تحلیل است.
ارتقا کیفیت زندگی از منظر خدماتی- محیطی چگونه ممکن می‌شود؟
وجود داشتن و وضعیت تسهیلات زیربنایی، امکانات و تسهیلات شهری، دسترسی به خدمات و در عین حال تاکید بر بهداشت و سلامت عمومی، اجتماعی و فردی در این حوزه مورد توجه است.
به عنوان نمونه با شیوع ویروس کرونا و کاهش امنیت و سلامت فردی در اجتماع، کیفیت زندگی شهری با تغییر مقیاس از بعد اجتماعی به سمت بعد فردی حرکت کرد و فضای خانه به فضای شهری در شبکه مجازی تبدیل شد در حالی که با واکسیناسیون عمومی میزان بهداشت عمومی، سلامت فردی و اجتماعی در جامعه افزایش پیدا کرد و کیفیت زندگی می‌تواند به شکل جدیدی در دوران پسا کرونا مورد بررسی و تحقیق قرار بگیرد.
راهکارهای ارتقا کیفیت زندگی در سطح محلات شهری چیست؟
گسترش ناموزون شهر موجب کاهش سطح کیفیت زندگی شهروندان می‌شود، امری که در کلان شهرها با موضوع حاشیه‌نشینی و یا اسکان غیر رسمی بسیار مورد توجه است، در حالی که تعیین سطح و سرانه حداقلی برای محلات بدون در نظر گرفتن ابعاد اجتماعی، زیست محیطی، فرهنگی و اقتصادی به عنوان یک راه‌حل حداقلی مورد توجه قرار گرفته است.
نباید موضوع کیفیت زندگی را با استانداردها و سرانه‌ها مورد بررسی قرار داد چرا که کیفیت زندگی مرتبط و منتسب به انسان است و انسان به نسبت نیازها، رفتارها، کنش‌ها و واکنش‌های اجتماعی و محیطی از مفهوم کیفیت زندگی برداشت‌های متفاوتی دارد.
در برخی موارد تغییر در سطح درآمد و معیشت مردم می‌تواند کیفیت زندگی را به شدت تحت تأثیر قرار دارد در حالی که لزوم توجه به موضوع کالبد نیز بعضاً نمی‌تواند جایگزین آن شود، حال آنکه از دیدگاه کلی می‌تواند تا حدودی التیام بخش باشد.
کاهش کیفیت زندگی در محلات شهر منجر به حرکت‌های جمعیتی از یک محله به محله دیگر، کاهش جمعیت پذیری محله و در نگاه کلان‌تر کاهش رونق اقتصادی محل می‌شود که می‌توان با نگاه کلی و با تاکید بر این موضوع ویژگی‌های اقتصادی و اجتماعی را نیز افزایش داد و از تبعات این موضوع جلوگیری کرد.
تمرکز زدایی در توزیع خدمات در سطح شهر مبتنی بر تقسیمات فضایی محله در راستای نبود تجمع امکانات و خدمات در قسمت‌هایی از شهر، جلوگیری از دو قطبی یا چند قطبی شدن شهر، تقویت و اصلاح سیاست‌های مدیریت شهری جهت دستیابی به عدالت در ابعاد مختلف، تقویت و بهبود خدمات شهری و تاکید بر موضوع دسترسی به خدمات زیربنایی و روبنایی شهر، تقویت خانه‌های با احساس تعلق محلات، و در عین حال افزایش ضریب نفوذ پذیری در محلات با تاکید بر انعطاف کاربری و گوناگونی عملکردها، از مهمترین راهکارهای ارتقا کیفیت زندگی در سطح محلات شهری است.
نظر شما