به گزارش سرویس ترجمه ایمنا، سندرم پای بی‌قرار (RLS) یا ویلیس-اکبوم به‌عنوان یک اختلال خواب طبقه‌بندی می‌شود چرا که علائم آن در زمان استراحت و یا تلاش برای خوابیدن ایجاد می‌شود. این بیماری همچنین یک اختلال حرکتی است چرا که برای رفع علائم آن فرد مجبور است پاهای خود را تکان دهد. سندرم پای بی‌قرار یک اختلال حسی عصبی نیز هست زیرا با علائمی شناخته می‌شود که از درون خود مغز ایجاد شده است. دامنه بیماری سندرم پای بی‌قرار از حالت متوسط تا شدید بدون درمان که باعث کاهش ۲۰ درصدی کارایی بدن و افزایش احتمال ابتلاء به افسردگی و اضطراب می‌شود متفاوت است.
سندرم پای بی‌قرار چیست؟
سندرم پای بی‌قرار نوعی بیماری عصبی است که باعث ایجاد احساسات ناخوشایند یا ناراحت‌کننده در پاها و ایجاد انگیزه‌ای غیرقابل مقاومت برای حرکت دادن آن‌ها می‌شود. علائم این بیماری معمولاً در اواخر ساعات بعدازظهر یا عصرها بروز می‌یابد و در شب‌هنگام و زمان استراحت انسان مانند زمان نشستن، خواب و در مواقعی که انسان برای ساعات طولانی بی‌حرکت مانده است شدید می‌شود. از آنجایی که شدت علائم در طول شب افزایش می‌یابد، خوابیدن و یا دوباره خوابیدن پس از بیدار شدن از خواب بسیار دشوار است. از سوی دیگر حرکت دادن پاها یا راه رفتن معمولاً هرچند باعث رفع ناراحتی می‌شود ولی پس از گذشت مدت زمانی، علائم دوباره بازمی‌گردد.
سندرم پای بی‌قرار یکی از چندین اختلالی است که باعث خستگی و خواب‌آلودگی در طول روز می‌شود و به شدت بر خلق و خو، تمرکز، عملکرد شغلی، عملکرد مدرسه و روابط شخصی تأثیرگذار است. بسیاری از افراد مبتلا به این بیماری اغلب نمی‌توانند، تمرکز کنند، حافظه‌شان مختل می‌شود و در انجام کارهای روزانه خود کوتاهی می‌کنند.
یکی از بدترین ویژگی‌های این بیماری این است که شدیدترین علائم خود را زمانی نشان می‌دهد که انسان تازه به خواب رفته باشد. این علائم در نزدیکی صبح از بین می‌رود و پس از آن فرد مبتلا می‌تواند راحت بخوابد ولی کم‌خوابی یا بی‌خوابی با تشدید بالای علائم همراه است.
سندروم پای بی‌قرار در هر رده سنی می‌تواند رخ دهد، هم در مردان و هم در زنان شیوع دارد و میزان ابتلای زنان به آن بیشتر از مردان است. این اختلال در افراد میان‌سال بیشتر رخ می‌دهد و علائم آن با افزایش سن بیشتر تداوم پیدا می‌کنند. از سوی دیگر بیش از ۸۰ درصد از مبتلایان به این اختلال با مشکل حرکات دوره‌ای در خواب (PLMS) یعنی حرکت دادن غیر ارادی پاها و بازوها در هنگام خواب که هر بار بین ۱۵ تا ۴۰ ثانیه طول می‌کشد، مواجه هستند. با این حال سندروم پای بی‌قرار در زمره اختلالات رفع شدنی با درمان‌های غیردارویی و در صورت لزوم درمان‌های دارویی است.
علائم سندروم پای بی‌قرار
مبتلایان به سندرم پای بی‌قرار معمولاً در نرمه ساق پای خود و بعضاً از مچ پا تا ران احساسات غیر عادی هم‌چون خارش، سوزش، گزگز، سوزن‌سوزن شدن، کشش، درد، ضربان، کوبیدن، احساس حرکت و خزیدن حشرات روی پوست دارند و فکر می‌کنند برای از بین بردن این علائم باید حتماً پایشان را تکان دهند. این علائم ممکن است به ندرت در بازوها، قفسه سینه یا سر نیز رخ دهد. همچنین می‌تواند تنها در یک طرف بدن اتفاق بیافتد یا از یک طرف بدن شروع شود و سمت طرف دیگر آن حرکت کند. شدت علائم از خفیف تا ناراحت‌کننده، تحریک‌کننده، دردناک و غیرقابل تحمل متفاوت است.
علل سندروم پای بی‌قرار
سندروم پای بی‌قرار در اکثر مبتلایان علل شناخته شده‌ای ندارد با این حال مشاهدات نشان داده است که یک بیماری ژنتیکی به حساب می‌آید. ژن خاص این بیماری در افراد ناقل یک خانواده تا قبل از ۴۰ سالگی بروز می‌یابد. علاوه بر این تحقیقات حاکی است که میان سندروم پای بی‌قرار و سطح پایین آهن در مغز نیز رابطه مستقیمی وجود داد.
شواهد قابل‌ملاحظه‌ای نیز به دست آمده است که نشان می‌دهد سندروم پای بی‌قرار به اختلال در یکی از قسمت‌های مغز به نام گانگلیون‌های پایه مربوط است که با استفاده از دوپامین شیمیایی مغز حرکت را کنترل می‌کند. دوپامین برای ایجاد فعالیت و حرکت صاف و هدفمند عضلات مورد نیاز است. اختلال در این مسیرها اغلب باعث حرکات غیرارادی می‌شود.
سندروم پای بی‌قرار همچنین می‌تواند با مواردی هم‌چون گذراندن بیماری‌های مزمن از جمله، بیماری‌های مزمن، استفاده از داروهای خاص مانند داروهای ضد سرفه و ضدتهوع (مثل پروکلپرپرازین یا متوکلوپرامید)، داروهای ضد روان‌پریشی (مثل هالوپریدول یا مشتقات فنوتیازین)، داروهای ضد افسردگی که سروتونین را افزایش می‌دهند (مثل فلوکستین یا سرترالین)، برخی داروهای سرماخوردگی و آلرژی حاوی آنتی‌هیستامین‌های قدیمی (مانند دیفن هیدرامین)، کمبود خواب یا اختلالاتی مانند آپنه، استفاده از الکل، نیکوتین و کافئین، باردرای (به‌ویژه سه ماه آخر) و نوروپاتی (آسیب عصبی) مرتبط باشد.
تشخیص سندروم پای بی‌قرار
از آنجایی که هیچ آزمایش خاصی برای تشخیص سندروم پای بی‌قرار وجود ندارد، این وضعیت با ارزیابی پزشک تشخیص داده می‌شود. پنج معیار اساسی برای تشخیص بالینی این اختلال عبارتند از:
- نیاز شدید یا اغلب قریب به اتفاق برای حرکت دادن پاها که اغلب با احساسات غیرطبیعی، ناخوشایند یا ناراحت‌کننده همراه است.
- میل به حرکت دادن پاها در زمان استراحت یا نداشتن فعالیت بدنی شروع یا بدتر می‌شود.
- میل به حرکت دادن پاها حداقل به‌طور موقت و جزئی یا کاملاً با حرکت دادن آن‌ها برطرف می‌شود.
- میل به حرکت دادن پاها از عصر یا شب شروع یا تشدید می‌شود.
- بیماری دیگری مانند گرفتگی ساق پا، آرتروز یا دردهای عضلانی باعث ایجاد آن نمی‌شود.
پزشک همچنین ممکن است از آزمایشات آزمایشگاهی برای رد سایر شرایط استفاده کند. برای مثال با معاینه عصبی آسیب عصبی یا مشکلات عروق خونی را بررسی کند یا با انجام یک مطالعه خواب موسوم به پلی‌سومونگرافی یا آزمایش چندگانه خواب به بیمار اطلاع دهد که آیا از اختلال خواب دیگری به جز سندروم پای بی‌قرار رنج می‌برد یا نه.
درمان سندروم پای بی‌قرار
هیچ درمانی برای سندروم پای بی‌قرار وجود ندارد ولی درمان‌ها می‌توانند به کنترل آن کمک کنند تا فرد بتواند خواب راحتی داشته باشد. اگر بیماری دیگری مانند فقر آهن باعث ایجاد بی‌قراری در پاها شده باشد پزشک آن را درمان می‌کند. درمان‌ها شامل برخی تغییرات کوچک هم‌چون ورزش منظم، پیروی از برنامه خواب و اجتناب از کافئین، الکل و دخانیات، در زندگی روزمره، همچنین ماساژ پاها، حمام‌های گرم، استفاده از پدهای گرم‌کننده یا کیسه‌های یخ روی پاها و استفاده از پدهای ارتعاشی می‌شود که علائم بیماری را کم می‌کند. برخی داروها نیز وجود دارد که بسته به شرایط بدنی فرد ممکن است باعث بدتر یا بهتر شدن علائم شود.
روز آگاهی از سندروم پای بی‌قرار
روز آگاهی از سندروم پای بی‌قرار در ۲۳ سپتامبر هر سال هم‌زمان به سال‌روز تولد پروفسور کارل اکسل اکبرن (۲۳ سپتامبر ۱۹۰۷) و به منظور آموزش به کودکان و بزرگسالان درباره این بیماری و نحوه اثربخشی آن گرامی داشته می‌شود. سر توماس ویلیس اولین کسی بود که در سال ۱۶۷۲ از بیماری سندروم پای بی‌قرار سخن گفت ولی کارل اکسل اکبرن یک متخصص مغز و اعصاب سوئدی بود که برای در سال ۱۹۴۵ درباره این اختلال مقاله نوشت و تز دکترای خود را روی آن متمرکز کرد. هر چند علت اصلی این بیماری هنوز ناشناخته است ولی از زمان پرفسور اکبرن تا کنون اطلاعات موجود درباره این بیماری پیشرفت قابل توجهی داشته است.
نظر شما