به گزارش خبرنگار ایمنا، وجود بافت فرسوده و مشکلاتی که در پی آن محلات هدف را تهدید می‌کند موضوع تازه‌ای نیست. به اذعان مسئولین راه و شهر سازی مشوق‌های زیادی برای بازآفرینی شهری مشخص شده که در عمل خیلی به مذاق ساکنین و سرمایه گذاران خوش نمی‌آید. از طرفی ایجاد دفاتر تسهیلگری در محلات فرسوده گام مهمی در تغییر چهره این مناطق خواهد بود که نیازمند توجه جدی شهرداری زنجان به این امر، ضروری به نظر می‌رسد اما با این وجود تاکنون تنها یک دفتر تسهیلگری در شهر زنجان ایجاد شده است.
رحیم توسلیان معاون شهرسازی و معماری اداره کل راه و شهر سازی استان زنجان با بیان اینکه در استان زنجان تفکیک بافت فرسوده و بافت تاریخی انجام شده است، گفت: معمولاً اصطلاح بافت‌های ناکارآمد به جای بافت فرسوده به کار می‌رود و این بافت‌ها به لحاظ اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی مشکلاتی را به همراه دارد.
توسلیان در خصوص جایگاه بافت تاریخی در طرح باز آفرینی شهری که اخیراً توسط مرکز پژوهش‌های مجلس اعلام شده است افزود: شاید یکی از اهداف این موضوع این است که در برخی از شهرهای کشور بافت‌های تاریخی بزرگ است و بافت فرسوده منطبق بر بافت تاریخی است و شاید بهتر باشد تا بافت تاریخی دقیق شده تری داشته باشیم که امکان ساخت و ساز در آن فراهم شود.
وی توضیح داد: در بافت تاریخی محدودیت‌های ساخت و ساز خیلی زیاد است و باید هدف قانون گذار و مکانیزم تفکیک مشخص شود و یا منظور از بافت تاریخی تک بناها است که بافت تاریخی محسوب می‌شود به عنوان مثال «شیت» یک بازار تاریخی است که محافظت شده و مورد تاکید میراث است و مساجد موجود در این بازار حریم خاص خود را دارند که اگر آنها را تفکیک کنیم و خارج از بناهای تک بنایی را بافت فرسوده تلقی کنیم می‌توان شرایط و ضوابط ساخت و ساز را تسهیل کننده تر داشته باشیم و در جهت افزایش مشوق‌ها عمل کنیم.
بافت تاریخی ضوابط مشخصی ندارد
توسلیان با بیان اینکه مصادیق طرح و اهداف آن باید مشخص شود گفت: اگر هدف تشویق ساخت و ساز در بافت تاریخی است باید مراقب بود؛ چون ما ارزش‌هایی را در بافت‌ها داریم و اگر ضوابط ساخت و ساز را تسهیل کنیم شاید بافت‌های هویت بخش شهر را تحت‌الشعاع قرار دهیم.
معاون شهرسازی و معماری اداره کل راه و شهرسازی استان زنجان با اشاره به اینکه بافت تاریخی در شهر زنجان ضوابط مشخصی ندارد و در مصوبه تنها شیت یک بازار تاریخی است ادامه داد: بخشی از بافت تاریخی زنجان براساس ضوابط بافت فرسوده مدیریت می‌شود و نسبت به صدور پروانه اقدام می‌شود که در این خصوص نقدهای زیادی وارد است.
توسلیان گفت: زمانی که در سال ۱۳۹۱ طرح بافت فرسوده زنجان مصوب شد، دیدگاه این بود که با ارائه بسته‌های تشویقی و طبقات، مالکین را ترغیب به ساخت و ساز کنیم. این موضوع اگر مورد توجه واقع نشود دچار بد مسکنی می‌شویم.
وی با تاکید بر اینکه وقتی در بافت فرسوده قدم می‌زنیم ساختمان‌های بلند و ناهمگون و نامتناسب با عرض معابر شکل گرفته است یادآور شد: ما نمی‌توانیم ساماندهی بافت فرسوده را صرفاً از جیب مسائل شهرسازی خرج کنیم. ساماندهی بافت فرسوده صرفاً در افزایش تراکم و طبقات نبوده و این موضوع باید معقول باشد.
وی با تاکید بر اینکه تعدیل ضوابط بافت فرسوده زنجان در دستورکار مدیریت شهری است اضافه کرد: طرح جامع که تصویب شد طی یک مرحله اتفاق افتاد و در این طرح قطعاً باید تعدیلی را در ضوابط بافت فرسوده انجام دهیم.
این مسئول، اعمال تعدیل در بافت فرسوده شهری در زنجان را محدود به خیابان امام و جنوب این خیابان دانست و گفت: خیابان امام اقدام عاجل می‌طلبد و ساماندهی بافت شمال این خیابان یک داستان دیگر است اما جنوب خیابان امام یکی از فرسوده‌ترین مناطق است و دلیل آن ضوابط محدود کننده شیت بازار است. قسمت اعظم جنوب خیابان امام در محدوده شیت بازار است که ضوابط در این منطقه به شدت محدود کننده است.
ضوابط یکسان و سلبی مانع از احیای بافت فرسوده
توسلیان با تاکید بر اینکه ما با ضوابط بافت فرسوده به صورت سلبی برخورد می‌کنیم و این امر در تقابل با تشویق مالکان برای نوسازی است، ادامه داد: با انجام مطالعات منطقه‌ای در منطقه اصغریه زنجان که ارتفاع و توپوگرافی آن به شکل دره و کاسه‌ای شکل و ارتفاع آن از بازار پایین‌تر است. ضوابطی که در آنجا اجرا می‌شود همان ضوابطی است که ارتفاع یکسان با بازار دارد.
وی با تاکید بر اینکه در منطقه اصغریه با ارائه مشوق‌های افزایش طبقات می‌توان به نوسازی این بافت کمک کرد گفت: میراث فرهنگی با ارائه ضوابط یکسان و سلبی مانع از نوسازی این منطقه شده است.
این مسئول ارتفاع آب‌های زیر زمینی را یکی از مسائل جدی در جنوب خیابان توحید و بازار اعلام کرد و گفت: پساب فاضلاب شهری مشکلات زیادی را برای اهالی منطقه ایجاد کرده است و اخیراً سازمان آب نقشه بالاآمدگی سطح آب‌های زیر زمینی را مطالعه کرده است. شهرداری باید از طریق زهکشی و تدابیر فنی این مشکل را که خود از مسبب‌های عدم اشتیاق ساکنین به نوسازی بافت است رفع کند.
۱۲۰۰ هکتار بافت فرسوده مصوب در استان
وی با اشاره به اینکه در استان زنجان یک هزار و ۲۰۰ هکتار بافت فرسوده مصوب و در شهر زنجان ۵۱۱ هکتار بافت تاریخی و فرسوده وجود دارد، خاطر نشان کرد: وجود باغات جنوب شهر زنجان به میزان ۱۵۰ هکتار از خصیصه‌های متمایز بافت تاریخی زنجان است. سهم بافت فرسوده در شهر زنجان نسبت به مساحت کل شهر ۸.۳ درصد و در شهر ابهر ۸.۵ درصد بوده است. ۷۰ هزار نفر از جمعیت شهر زنجان در بافت فرسوده سکونت دارند که این میزان ۱۶ درصد از جمعیت را شامل می‌شود.
توسلیان گفت: بر اساس نظر کارشناسان اگر منطقه‌ای دچار فرسودگی جمعیت در بافت فرسوده شود به مراتب نگران کننده تر از فرسایش کالبدی است و وجود این میزان از جمعیت در بافت فرسوده یک فرصت است تا تهدید.
وی با بیان اینکه در شهر زنجان گونه اسکان غیر رسمی کانون بزرگ «اسلام آباد» و «بی سیم» است افزود: محله مهدیه سایان، کوی خاندره، کوی فاطمیه و گولجوک آباد سکونت‌گاه‌های غیر رسمی در شهر زنجان به شمار می‌روند.
این مسئول گفت: در سکونت‌گاه‌های غیر رسمی معمولاً ساکنان فاقد سند رسمی و یا در شغل‌های غیر رسمی فعال هستند. قطعه بندی زمین‌ها اغلب کوچک‌تر است و بافت‌های فرسوده اگر درست مدیریت نشود در آینده به سکونت‌گاه‌های غیر رسمی تبدیل خواهد شد.
وی تبدیل بافت‌های فرسوده اصغریه به سکونت‌گاه‌های غیر رسمی را در صورت ادامه ضعف مدیریت، یک زنگ خطر جدی برای شهر دانست و گفت: گونه مهم دیگر سکونت‌گاه‌های غیر رسمی نقاط روستایی اطراف شهر است که در شهر زنجان روستای دو اسب در معرض تهدید جدی است و تفکیک‌ها به ۴۰ متر کاهش پیدا کرده است.
توسلیان با بیان اینکه عدم مدیریت صحیح در بافت فرسوده و ارائه مشوق‌های صرف پیامدهای خوبی را در آینده به دنبال ندارد، یادآور شد: انتظار نداریم که محصولی که ماحصل نیم قرن نظام اقتصادی است در یک سال رفع شود.
ظرفیت جمعیت پذیری در محدوده شهر زنجان بالاست
توسلیان با تاکید بر اینکه اگر تخلفات را در نظر نگیریم زنجان تا ۷۰۰ هزار نفر ظرفیت جمعیت پذیری دارد و اگر بدون برنامه به محدوده شهری اضافه کنیم باعث تخریب بیشتر بافت‌های فرسوده خواهد شد ادامه داد: یکی از دلایلی که این بافت‌ها به وجود آمد افزایش محدوده بافت در دهه ۷۰ بود که تا به امروز هنوز ۵۰ درصد ظرفیت شهرک گلشهر کاظمیه تکمیل نشده است.
وی با تاکید بر اینکه اگر اجازه افزایش افسارگسیخته شهر را ندهیم این بافت‌ها از درون متحول خواهد شد، گفت: در مجلس قانونی تحت عنوان حمایت دستگاه‌ها از بافت فرسوده وجود دارد که مورد بی‌مهری قرار گرفته است.
توسلیان با اشاره به اینکه شهرداری‌ها دچار روز مرگی است و دغدغه نیروی انسانی و تأمین حقوق کارکنان از دغدغه‌های آنهاست گفت: متأسفانه شورا و شهرداری به اصلی‌ترین وظیفه خود در راه اندازی دفاتر تسهیلگری اقدام نمی‌کند که این امر باعث پیوند ذی‌نفعان بافت و دولت خواهد شد.
این مسئول اضافه کرد: شهرداری به تعهدات خود در اصغریه نیز برای ایجاد دیوار حائل عمل نکرده است که این امر ایمنی کودکان را تهدید می‌کند اما اداره کل راه و شهرسازی ۱۲ اقدام را در این منطقه تعریف کرده است.
غفلت سازمان‌ها در پرداخت ۳۰ درصد مالیات بر ارزش افزوده به بافت فرسوده
علی عباسی رئیس طرح‌های بازآفرینی شهری اداره راه و شهرسازی استان زنجان نیز با بیان اینکه راه و شهرسازی سرانه‌های خدمات شهری را در سکونت‌گاه‌های غیر رسمی به روز کرده است، اظهار کرد: خدمات شهری باید در چهار بخش آموزش فرهنگی، مذهبی، ورزشی و فضای سبز توسط دستگاه‌های متولی انجام شود.
عباسی ادامه داد: در ستاد بازآفرینی استان جلساتی برای این منظور تشکیل می‌شود و دستگاه‌های مسئول موظف هستند برنامه خود را در این راستا اعلام کنند.
وی با اشاره به جبران و ارتقای سرانه‌های خدمات در بافت‌های فرسوده افزود: در چهار مورد از سکونت‌گاه‌های غیررسمی در بحث بهداشتی و فرهنگی هیچ اقدامی نشده است و ما با ابلاغ این نواقص به متولیان امر از آنها برنامه می‌خواهیم.
رئیس طرح‌های بازآفرینی شهری اداره راه و شهر سازی استان زنجان با تاکید بر اینکه اداره راه و شهرسازی برای احداث مسکن ملی در محلات هدف یعنی بافت فرسوده، سکونت‌گاه‌های غیر رسمی و بافت تاریخی برنامه‌ریزی داشته است، اظهار کرد: پلاک‌های با متراژ بالا را در این مناطق شناسایی کردیم که به صورت تملک و مشارکت واحدهای مسکونی ساخته می‌شود.
وی در خصوص ارائه مشوق‌های لازم ساخت و ساز ادامه داد: راه و شهر سازی با ارائه مشوق در صدور پروانه، نظام مهندسی و تسهیلات، زمینه ساخت و ساز در بافت فرسوده را فراهم می‌کند.
عباسی از معرفی ۶۳۴ واحد برای اخذ تسهیلات به بانک طی سال گذشته در بافت فرسوده خبر داد و اضافه کرد: در منطقه اصغریه و در محله‌های هدف پروژه‌های محرک توسعه تعریف می‌کنیم تا با مشارکت بخش خصوصی انگیزه‌ای را ایجاد کنیم که شاهد ارزش افزوده در این مناطق باشیم.
وی توضیح داد: با اقدامات کوچک چون تعریض یک محور و یا تعریف صنف خاصی در محله و ارائه زیر ساخت‌های لازم موجب تشویق ساکنان محلات هدف خواهیم شد و اخیراً اداره راه و شهرسازی به آن ورود پیدا کرده است.
عباسی با بیان مشکلات در ستاد باز آفرینی، ارائه قیر رایگان برای محلات هدف و سکونت‌گاه‌های غیر رسمی را از دیگر اقدامات مهم در بازسازی محلات هدف یاد کرد.
وی با اشاره به اینکه در ستاد ملی باز آفرینی مصوبه‌ای وجود دارد که تمام دستگاه‌های عضو موظف‌اند حداقل ۳۰ درصد از فعالیت‌های خود را به ستاد باز آفرینی اختصاص دهند اظهار کرد: شهرداری‌ها مکلف هستند ۳۰ درصد از مالیات بر ارزش افزوده خود را برای اجرای برنامه‌های ستاد بازآفرینی شهر هزینه کنند که غالباً مورد غفلت سازمان‌ها واقع شده است.
مطالبات شهرداری بعد از ۱۵ سال پرداخت شد
اظهارات رئیس طرح‌های بازآفرینی شهری اداره راه و شهر سازی استان زنجان در حالی مطرح می‌شود که مهدی طالب، رئیس کمیسیون شهرسازی شورای اسلامی شهر زنجان با بیان اینکه اواخر سال ۹۲ ضوابط بافت فرسوده با تأیید شورای عالی معماری و شهرسازی اعلام شد گفت: در این طرح اطلاعات تکمیلی منجر به رونق بخشیدن بافت فرسوده شد.
طالب ادامه داد: با اجرای این طرح استقبال خوبی از ساخت و ساز شد و قریب به ۴۰۰ پروانه ساخت و ساز صادر شد که این رقم در حال حاضر به ۱۵۰ تا ۲۰۰ پروانه کاهش پیدا کرده است.
وی با تاکید بر اینکه ساخت و ساز در بافت فرسوده مشکلات زیادی دارد خاطرنشان کرد: اواخر سال ۹۴ راه و شهرسازی استان زنجان با سلایق شخصی نامه غیر قانونی مبنی بر حذف تمام مشوق‌های لازم در بافت فرسوده ارسال کرد که این اقدام غیر کارشناسی موجب از رونق افتادن ساخت و ساز در بافت فرسوده شد.
وی با اشاره به اینکه مصوبات طرح تفصیلی و بافت فرسوده ابلاغیه شورای عالی معماری و شهرسازی دارد ولی مسکن و شهرسازی استان به صراحت نامه‌ای داد که بحث تشویقی را حذف کرد یادآور شد: تا کنون با وجود اینکه شهرداری اصرار به مطرح شدن این بحث در کمیسیون ماده ۵ و شورای عالی معماری شهرسازی دارد، نتیجه‌ای حاصل نشده است.
این عضو شورای اسلامی شهر زنجان با اشاره به مطالبات شهرداری از دولت گفت: با وجود طلب شهرداری از راه و شهر سازی تنها قسمتی از این بدهی پرداخت شده است که ارزش ریالی آن بعد از گذشت ۱۵ سال و تورم موجود بسیار ناچیز است.
طالب با اشاره به اینکه از بدهی ۱۵ ساله شهرسازی تنها حدود ۱۰ میلیارد تومان پرداخت شده است گفت: در صورت تخصیص به موقع، شهرداری می‌توانست این هزینه‌ها را برای بازگشایی معابر شهری هزینه کند.
وی از اجرای چندین طرح در بافت فرسوده خبر داد و ادامه داد: در منطقه بی سیم به دلیل کمبود فضای سبز مصوبه ماده ۵ باغ هاشمی نژاد اخذ شده که برای تردد معلولان و سالخوردگان مناسب سازی خواهد شد.
اوقاف به دنبال سهم خواهی در مسائل شهری است
این عضو شورای اسلامی شهر زنجان افزود: مزار دهخدا از دیگر برنامه‌های شاخص شورای شهر در احیای بافت فرسوده است که مشکلاتی با اوقاف در این زمینه داشتیم.
طالب با تاکید بر اینکه اوقاف در گذشته بیشتر بنگاه داری می‌کرد تا سهیم شدن در مساِیل شهری یادآور شد: خوشبختانه مصوبه ماده ۵ (تغییر کاربری) مزار دهخدا را گرفتیم و قسمت عمده این مزار (فضای سبز و آتش نشانی) به خاطر یکسری از مباحث ریالی با شهرداری تهاتر کردند و در اختیار شهرداری قرار گرفت.
وی با بیان اینکه درمانگاه و سرای محله و مباحث فرهنگی این مجموعه نیز توسط اوقاف به کمک خیرین انجام خواهد شد اضافه کرد: احداث پاسگاه نیز همت نیروی انتظامی را می‌طلبد که امنیت آنجا را تأمین کند.
طالب افزود: توجه به مناطق کم برخوردار از اولویت‌های شورای ششم است و با کمک اوقاف مقرر شده تا اماکن مخروبه احیا شود.
وی با بیان اینکه ۹۰ درصد منطقه سه بافت فرسوده بوده و عایدات این منطقه نیز بسیار کم است اضافه کرد: قسمتی از منطقه دو بی سیم و سیلاب قدیم نیز در محدوده بافت فرسوده است.
میراث فرهنگی در احیای بافت فرسوده کم کاری کرده است
این عضو شورای اسلامی شهر زنجان با انتقاد از عملکرد میراث فرهنگی در احیای بافت فرسوده تصریح کرد: قسمت عمده‌ای از بافت تاریخی از جمله بازار، رختشوی‌خانه و خانه ذوالفقاری تحت نظر میراث فرهنگی است اما کم کاری زیادی متوجه آثار تاریخی شهر زنجان شده است.
وی با تاکید بر اینکه ضربه‌ای که میراث به بافت تاریخی وارد کرده جبران ناپذیر است و حمایتی از بافت تاریخی شهرستان انجام نمی‌شود، خاطر نشان کرد: با وجود ارائه طرح پیشنهادی شهرداری برای بافت تاریخی شهر زنجان از سال ۷۲ تاکنون میراث فرهنگی هیچ گونه اقدامی در این خصوص انجام نداده است.
طالب با اظهار به اینکه فقط یکسری لکه‌هایی تعیین شده است اضافه کرد: در جوار خانه رختشوی‌خانه ساختمان پنج طبقه ساخته می‌شود حریم تاریخی نیست ولی املاکی که ۲۰۰ تا ۳۰۰ متر از اثر تاریخی فاصله دارد در حریم میراث فرهنگی است.
این عضو شورای اسلامی شهر زنجان بر این باور است که یکی از برنامه‌هایی که می‌تواند ساخت و ساز را سرعت ببخشد حد فاصل بازار بالا و پایین و مشخص شدن ضوابطی است که میراث فرهنگی باید ورود پیدا کند.
رئیس کمیسیون شهر سازی شورای اسلامی شهر زنجان توضیح داد: در طرح جامع شهری مصوب شورای عالی معماری میراث فرهنگی با وجود دستور وزیر سابق میراث فرهنگی طرحی ارائه نداد و وقتی از آنها پیگیر شدیم گفتند هنوز بودجه آن تصویب نشده است.
وی تاکید کرد: مسئولان میراث فرهنگی باید به وظایف ذاتی خود در قبال شهر عمل کنند.
راهکار چیست؟
مهران فرامرزی، عضو هیئت علمی گروه دانشگاه زنجان نیز با اشاره به اینکه بافت‌های فرسوده در همه شهرها ضوابطی دارد گفت: در زنجان مشوق‌های لازم برای پیمانکاران و مالکان برای ساخت و ساز و سرمایه گذاری در بافت فرسوده و تاریخی وجود ندارد.
فرامرزی با بیان اینکه وجود بافت‌های تاریخی و ایجاد محدودیت در برخی از این مناطق به عنوان مثال در منطقه سعدی جنوبی محدودیت‌هایی را به سرمایه گذار تحمیل می‌کند.
وی با تاکید بر اینکه ضوابط سخت میراث فرهنگی باعث رکود در بافت فرسوده شده است، ادامه داد: اخیراً اداره راه و شهرسازی در نامه‌ای از میراث فرهنگی خواسته است ظرف سه ماه آینده در ضوابط خود تجدیدنظر کند تا انگیزه ساخت و ساز اتفاق بیفتد.
این کارشناس حوزه شهرسازی ادامه داد: شهرداری باید با ایجاد دفاتر تسهیلگری ضوابط بافت فرسوده را که یکی از عوامل دست و پاگیر در بافت فرسوده علاوه بر جنبه‌های اقتصادی ساکنان ضوابط شورای عالی معماری و شهرسازی است تغییر دهد که نقش میراث فرهنگی در این خصوص پر رنگ تر است.
فرامرزی با بیان اینکه سه مشخصه بافت فرسوده ریزدانگی، نفوذ ناپذیری و ناپایداری است اضافه کرد: شهرداری در بحث ریزدانگی همکاری نمی‌کند و اداره راه و شهرسازی تا حدودی با راه‌اندازی دفاتر تسهیلگری در این خصوص راهگشا بوده است.
وی ادامه داد: دفاتر تسهیلگری با دسته‌بندی و احصای مشکلات منطقه و ارائه ضوابط پیشنهادی در کمیسیون ماده ۵ و شورای عالی معماری و شهرسازی می‌توانند خواستار رفع ضوابط دست و پاگیر در بافت فرسوده شوند.
فرامرزی با بیان اینکه دولت درصدد است تا اقدام مسکن ملی را در بافت فرسوده پیاده کند یادآور شد: اجرای این طرح با فعال سازی دفاتر تسهیلگری در مناطق بافت فرسوده ممکن خواهد بود.
وی با اشاره به اینکه دفاتر تسهیلگری می‌توانند با ایجاد زبان مشترک بین دولت و ساکنین و با تجمیع واحدهای کوچک اقدام مهمی را رقم بزنند یادآور شد: چاره کار در بافت فرسوده بولدوزری عمل کردن نیست.
این کارشناس حوزه شهر سازی با بیان اینکه تعداد پروانه صادر شده در بافت فرسوده بسیار محدود است گفت: معمولاً سالخوردگان در بافت فرسوده سکونت دارند و می‌توان با ارائه تسهیلات کم بهره ۷ درصد که در گذشته پرداخت می‌شد زمینه اشتیاق ساکنان به نوسازی را فراهم کرد.
گزارش از رقیه الماسی خبرنگار ایمنا - زنجان
نظر شما