به گزارش خبرنگار ایمنا، مگر می‌شود از اهواز نوشت و نامی از کارون نباشد، قلب تپنده و شاهرگ حیاتی اهواز که از شمال تا جنوب اهواز جریان دارد، ساحل و نسیمش که با لمس گونه‌های کارون خنک شده و مهمانانش را نوازش می‌کند. شب که می‌شود جای سوزن انداخت نیست در ساحلی جوان‌ها بساط بازی و خانواده‌ها بساط کبابشان به راه است و تا نیمه شب کنار هم خوش می‌گذرانند. برخی هم عاشقانه‌هایشان را روی پل طبیعت قدم می‌زنند. حتی این روزها هم که درگیر شیوع ویروس کرونا هستیم شب‌های اهواز با ماسک‌های رنگی روشن است.
اهواز شهری که بالقوه شب‌ها بیدار است، با این حال آیا این شب بیداری با برنامه و از پیش تعیین شده است؟ آیا شرایط برای زندگی و زیست شبانه در این شهر مهیاست؟ شهرداری و شورای شهر چه تدابیری در این مورد اندیشیده‌اند؟ در همین ارتباط با بهار حبیبیان، کارشناس ارشد برنامه‌ریزی شهری و دانش آموخته دکتری جغرافیا به گفت و گو نشستیم که مشروح آن را در ادامه می‌خوانید:
زیست شبانه چیست و چه شرایطی برای آن باید فراهم باشد؟
شهر به صورت یک مجموعه پیچیده‌ای از عناصر و فرایندهایی که در بستر زمان جاری و عرصه شهر وجود دارد، به حیات خود ادامه می‌دهد در واقع شهر یک سیستمی از فعالیت‌ها و درهم تنیدگی است چرا که یک مکان از ترکیب عناصر کالبد، فعالیت‌ها و معنا شکل می‌گیرد. در واقع حیات شبانه در یک شهر با استفاده از فرصت‌هایی از عرصه و فعالیت‌های شهر در بستر زمانی شب شکل می‌گیرد که در برخی موقع این فرصت‌ها به دلایل مختلف از جمله ترافیک و… در روز انجام نمی‌شود به طور مثال در اهواز به دلیل شرایط اقلیمی فعالیت‌ها در روز معنایی ندارند یا خیلی ضعیف است. با استفاده از به عرضه‌ها هویت بخشیم و فضا را به مکان تبدیل کنیم.
از منظر مدیریت شهری اگر قرار بر احیای فضاهای زیست شبانه باشد در قدم اول باید فعالیت‌های مناسب تعریف، مکان مناسب انتخاب و امنیت آنها از طریق سازوکارها، الزامات و نظارت‌ها تأمین شود، البته باید توجه داشت که ایجاد فعالیت خود به خود منجر به امنیت می‌شود به طور مثال خیابان انوشه (لشکرآباد) قبل و بعد از فعالیت کنونی را در نظر بگیرید اکنون به دلیل فعالیت و حضور شهروندان امنیت برقرار است.
در این راستا مدیریت شهری و شهرداری باید فضاهای خاصی را تعریف کنند و نسبت به نورپردازی، بهسازی، خوانایی فضا و ایمن سازی فیزیکی آن اقدام کنند همچنین باید اطلاع رسانی لازم به شهروندان انجام شود تا کسب و کارهای فضای موجود رونق یابد البته اگر تنها نسبت به تأمین امنیت، روشن کردن فضا اقدام شود فضا برای تفریح، ورزش و گذران اوقات فراغت شهروندان مهیا می‌شود اما با توجه به اقلیم شهر اهواز کسب و کار فضا را پررنگ‌تر خواهد کرد.
زیست شبانه چه پیامدهای مثبتی دارد؟
اولین پیامد مثبت زیست شبانه در شهر که پر کاربردترین مفهوم را در پژوهش‌های مربوطه دارد، بحث سرزندگی است، سرزندگی کیفیتی از یک مکان است که با ویژگی حضور خودخواسته مردم در فضای عمومی همراه است که بر اساس حضورپذیری و رفت و آمد در فضاها شکل می‌گیرد و باعث نیروی حیاتی و هم افزایی کیفیت‌های یاد شده در بستر زمان می‌شود. بر اساس پژوهش‌های کیفی در مصاحبه با مردم اهواز اولین مؤلفه سرزندگی، جذابیت فضا است که بر اساس کشش‌های تفریحی، کالبدی، فرهنگی و تنوع‌های موجود ایجاد می‌شود، رضایت‌مندی مردم از سلامت محیط و بهداشت، امنیت، امکانات و … تمایل حضور در مکان را افزایش داده و سبب سرزندگی می‌شود.
در مقیاس محلی و محله‌ای روابط اجتماعی در سرزندگی معنا و اهمیت بیشتری دارند بنابراین اگر محیط جذاب، متنوع و کشش پذیر باشد و زیرساخت‌های خدمات دهی به مردم تقویت شوند، زیست شبانه نیز تقویت می‌شود همچنین از دیگر مزیت‌های زیست شبانه می‌توان به تقویت هویت، زیرساخت‌های گردشگری و تقویت امنیت و ایجاد شغل‌های شبانه و برندسازی شهر اشاره کرد که تقویت امنیت خود عنصری دوطرفه است یعنی زیست شبانه را تقویت می‌کند و وجود زیست شبانه، امنیت را تقویت می‌کند.
محلات اهواز چه نقشی می‌توانند در حیات شبانه و بیداری شهر داشته باشند؟
عنصر امینت برای تداوم زیست شبانه مردم بسیار اهمیت دارد زیرا برخی فعالیت‌ها به صورت اتوماتیک به شب منتقل می‌شود، در این راستا محلات رابطه مستقیمی با زیست شبانه و ارتباط مستحکمی با دلبستگی مکانی ساکنان دارد.
در واقع در محلاتی که شب‌ها روشن هستند و فروشگاه‌ها فعال و شهروندان ترسی از تردد شبانه ندارد، حضور در محلات رونق بیشتری دارد و شهروندان تمایلی به ترک محل خود ندارند. اگر پاتوق‌ها و مکان‌های اجتماع محلی شکل بگیرد، مردم گرایش کمتری به خروج از فضای محلی دارند و به مکان‌هایی مشهور شهر که گاهاً زیست شبانه نیز وجود دارد مانند بلوار ساحلی، پارک زیتون کارمندی و کیان پارس وارد می‌شوند.
آیا اهواز پتانسیل اجرایی شدن طرح زیست شبانه را دارد؟
در شهری مثل اهواز با توجه به شرایط اقلیمی مردم گرایش به انجام فعالیت و تفریح در شب دارند، در مقایسه با مناطق مرکزی و سردسیر، اهواز شب‌های سرزنده‌ای دارد و این را می‌توان از خاطرات مسافران نوروزی یا افزایش میزان تردد مردم در ساعت ابتدایی شب تا نیمه شب مشاهده کرد؛ برخی خیابان‌های اهواز مانند خیابان ۱۳ کیان پارس و خیابان انوشه (لشکرآباد) تا صبح فعال است هرچند این امر ممکن است برنامه‌ریزی شده نباشد اما نشان دهنده فراهم بودن زمینه برای زیست شبانه شهر است.
بنابراین می‌توان گفت امکان برنامه‌ریزی در این زمینه کاملاً فراهم است و برای این کار ابتدا باید عرصه و نوع فعالیت را مشخص کرد سپس فرآیندها و روال اداری آن طی شود و در نهایت اقداماتی فیزیکی مانند مبلمان، نورپردازی و المان‌های هویت بخش، خدمات رسانی و نحوه عبور و مرور را تعریف کرد.
رودخانه کارون چه جایگاهی در این طرح می‌تواند داشته باشد؟
رودخانه کارون ظرفیت مغفول مانده شهر اهواز است که علاوه بر خود رودخانه که می‌توان در حاشیه آن تفریحات زیادی را راه‌اندازی کرد، یک عرصه وسیع ساحلی را در اهواز ایجاد کرده که از دو طرف شهر قابل تداوم است که می‌توان با تعریف مبلمان و المان آنها را فضاهای واجد معنا کرد به طور مثال می‌توان با ایجاد یادمان دفاع مقدس، گذر هنرمندان، گذر کودکان، خانواده سالم، سالمندان فضاهای حاشیه رودخانه را معنادار کرد که این مهم یکی از پتانسیل‌های مهم زیست شبانه می‌تواند باشد.
به طور کلی می‌توان گفت از زیست شبانه باید برای برندسازی شهر استفاده کرد، یعنی اهواز را با توجه پتانسیلی که دارد می‌توان به عنوان شهر شب معرفی کرد در واقع این کلانشهر با توجه به ظرفیت اقلیمی، رودخانه کارون، بازار و… پتانسیل گردشگری بزرگی دارد در برنامه دوم راهبردی توسعه اهواز این مسئله اشاره شده است.
نظر شما