به گزارش خبرنگار ایمنا، ناامیدی مانند ویروس عمل می‌کند، بدون جنجال و در سکوت، ابتدا افراد و پس از آن جامعه را دچار کرده و یکی پس از دیگری کارکردهای عملکردی جامعه را تضعیف کرده و مختل می‌کند. ناامیدی با شاخصه عمده خود یعنی تلاش نداشتن برای آینده، فرد را دچار رخوت کرده و پس از آن به دلیل بی اعتمادی به دستگاه‌های اجتماعی اتخاذ رویکردهایی جمع گریزانه و جمع ستیزانه منجر می‌شود.
احساس یاس و ناامیدی به دنبال ناکامی رخ می‌دهد یعنی از یک نیاز، خواسته و تلاش شروع می‌شود و زمانی که تلاش‌های پی در پی ناکام می‌شود احساس یاس و ناامیدی ایجاد می‌شود. در واقع ناامیدی پدیده‌ای فردی نیست که محدود به احساس افراد باشد بلکه معضلی اجتماعی است که قدرت و قابلیت اثرگذاری بسیار بالایی بر جمع و جامعه دارد.
بالا بردن مشارکت اجتماعی با افزایش امید
اکرم تقی‌پور، روانشناس و مشاور خانواده در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا، امید را منشأ پویایی و پیشرفت در زندگی می‌داند و اظهار می‌کند: تأثیر امید در زندگی فردی و اجتماعی قابل تعامل است، امید منشأ پویایی و پیشرفت در زندگی انسان‌هاست و باعث می‌شود نیازهای اساسی او مورد توجه قرار گیرد. نگرشی که افراد نسبت به آینده دارند انگیزه و تحرک ایجاد می‌کند. به طور کلی بیشتر رفتارهای انسان معطوف به آینده بوده و با شور، تلاش، احساس امنیت و ارضای نیاز ارتباط تنگاتنگ دارد که نبود شناخت شاخصه‌های آن باعث رکود و توقف جامعه است.
وی افزود: جامعه‌ای که انگیزه لازم برای پیشرفت را نداشته باشد ناهنجاری‌های مختلف را گسترش می‌دهد هرچه افراد نسبت به زندگی فردی و اجتماعی امید داشته باشند میزان مشارکت اجتماعی هم افزایش پیدا می‌کند.
این روانشناس ادامه می‌دهد: کشور ایران در حال گذار از جامعه سنتی به مدرنیته است و دگرگونی‌های مختلف در تمام زمینه‌ها داشته است بنابراین باید با سرعتی ویژه حرکت‌های جدیدی از ایجاد امید در جوانان را پایه‌گذاری کرد البته این موضوع باید از دوران کودکی افراد آغاز شود تا میوه امید در جوانی چیده شود و برای افراد ناامید یا افرادی که امید ندارند باید با آموزش تغییر نگرش ایجاد کرد. به این مسئله باید توجه کرد رسیدن فرد به اهداف و آرزوهای خود فضای مثبتی در جامعه ایجاد می‌کند.
وی تصریح می‌کند: افرادی که به خواسته‌های مثبت، آمال و آرزوهای خود دسترسی پیدا می‌کنند ارتباط خوبی با همنوعان خود برقرار می‌کنند و در زندگی اطمینان خاطر، آرامش و امنیت را به دست می‌آورند و در نهایت تحقق اهداف و آرزوها در جامعه تأثیر جهت‌داری به همراه دارد.
دلایل ناامیدی چیست؟
تقی‌پور اضافه می‌کند: همه انسان‌ها در زندگی با چالش‌ها و مشکلات بسیاری روبه‌رو می‌شوند و با توجه به شرایط کشور برخی نارضایتی‌ها وجود دارد. امید نیروی محرک زندگی است و باید زیرساخت رسیدن به اهداف افراد در جامعه ایجاد شود هرچه امید افراد رد زندگی بیشتر باشد به دلیل احساسات مطلوب و یک سیستم انگیزشی موفق سبب می‌شود فرد در زمینه‌های گوناگون از مسیر اصلی منحرف نشود.
این مشاور خانواده تاکید می‌کند: اینکه افراد احساس ناامیدی دارند تنها به دلیل یک عامل وابسته نیست خودباختگی در این جریان نقش مهمی دارد افرادی که خودباختگی دارند احساس می‌کنند با دیگران تفاوت دارند و زمانی که مورد پذیرش قرار نگیرند احساس ترس در آنان پدیدار می‌شود بنابراین منزوی و گوشه گیر می‌شوند. احساس طرد سبب می‌شود ناامیدی اتفاق بیفتد. مورد دیگر که ناامیدی را ایجاد می‌کند بی‌انگیزگی است زمانی که الگوی مناسب و آموزش‌های لازم به نسل جوان در دوران کودکی داده نشود انگیزه لازم برای رسیدن به اهداف وجود نخواهد داشت.
وی می‌افزاید: هنگامی که افراد احساس بی‌کفایتی داشته باشند و فکر کنند نمی‌توانند به اهداف خود برسند ناامید می‌شوند. عزت نفس و احساس کفایت داشتن هم به آموزش نیاز دارد. افرادی که تحت سلطه دیگران هستند و نمی‌توانند مستقل زندگی کنند و تصمیم بگیرند معمولاً بیشتر ناامید می‌شوند. محدودیت‌های نامناسب موضوع دیگری است که ناامیدی را به همراه دارد افرادی که احساس درماندگی دارند و تصور می‌کنند نمی‌توانند به عمق و ریشه شادی برسند نیاز به مشاوره دارند تا با استاندارها هماهنگ شوند.
رتبه امید به زندگی در ایران ۱۰۶
تقی‌پور اضافه می‌کند: در موضوع امید به زندگی که معیاری برای تشخیص طول عمر یک جامعه است عوامل مؤثری نقش دارد، مسائلی همچون خدمات بهداشت و درمانی، آموزش موضوعات سلامت در رسانه‌های فراگیر، سبک زندگی رایج، کمیت و کیفیت استرس‌های فردی و اجتماعی، میزان شادی‌های مجاز عمومی، سلامت محیط زیست و شرایط اقتصادی یک کشور همگی عوامل مؤثر امید در زندگی محسوب می‌شود، مسائل دیگری چون ژنتیک، جنسیت و نژاد هم مؤثر است.
استرس و اضطراب از مؤلفه‌های زندگی ماشینی است که علاوه بر تأثیر مستقیم روی سلامت در کاهش سطح امیدواری هم اثرگذار است. بهداشت و درمان موضوع دیگری است که در امید به زندگی مؤثر است در کشوری چون "موناکو" که امید به زندگی در صدر قرار دارد خدمات بهداشت و درمان رایگان است. ایران در خصوص امید به زندگی رتبه ۱۰۶ با میانگین سنی ۷۳ سال است.
تقی‌پور در خصوص اثرات تفکر بدبینانه اظهار می‌کند: افراد نباید تفکر بدبینانه داشته باشند و اتفاقات ناخوشایند را بسط و گسترش دهند و باید تلاش کنند در کلام از جملات منفی کمتری استفاده کنند. زمانی که این زنجیره وجود داشته باشد امید به صورت خودآگاه از بین می‌رود باید گفت و گوی درونی فرآیند مدار داشته باشند هر قدمی که به جلو برمی‌دارند را پیشرفت تلقی کنند و شاد باشند.
نبود آموزش امیدواری به جوانان و مسئولیت نظام آموزشی
بیژن شمس، معاون بسیج اساتید استان اصفهان در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا، با بیان اینکه سیستم آموزشی باید نسبت به آسیب‌های اجتماعی خود را مسئول بداند، اظهار می‌کند: اگر افراد جامعه مهارت‌های ارتباطی و کلامی را فراگرفته باشند می‌توانند در جامعه زمینه کاهش تنش را ایجاد کنند چنانچه آموزش‌ها و مهارت‌های فردی و اجتماعی در جامعه افزایش یابد به طبع آن افراد زندگی بهتری خواهند داشت.
وی می‌افزاید: مهارت امید باید از دو بعد آموخته شود و خانواده نقش اساسی در این آموزش دارد، خانواده‌هایی که این مهارت را به فرزند خود آموزش می‌دهند کارآمدی بهتر و شرایط مناسب‌تری را تجربه می‌کنند البته سیستم آموزشی هم دخیل است و باید نسبت به آسیب‌های اجتماعی خود را مسئول بداند، زمانی که امیدافزایی آموزش داده نشود نسل جوان با مشکلات عدیده‌ای مواجه می‌شوند و انگیزه‌ای برای کار و تلاش ندارند در نتیجه با جامعه‌ای افسرده مواجه می‌شویم که بزهکاری، اعتیاد و مشکلات اجتماعی در آن بسیار است.
افزایش ناامیدی با چشم و هم‌چشمی
معاون بسیج اساتید استان اصفهان تصریح می‌کند: برخی موضوعات باید به درستی و متناسب با آنچه خداوند خلق کرده تفسیر شوند نباید فراموش کنیم آنچه با موضوع عدالت در نظر گرفته شده فعالیت یکسان زن و مرد نیست خداوند مأموریت متفاوتی به این دو جنس داده است. اگر تعریف درستی از عدالت نداشته باشیم ناامیدی ایجاد می‌شود.
وی می‌افزاید: چشم و هم‌چشمی ناامیدی را افزایش می‌دهد زمانی که افراد قناعت پیشه کنند و با تلاش و کوشش ظرفیت‌های وجودی خود را پرورش دهند در زندگی به احساس رضایت می‌رسند. ساده زیستی و عزت نفس رشد یافته سبب می‌شود تا فرد به ابعاد زندگی نگاه کند و ابزار زندگی را وسیله خوشبختی نداند در این صورت فهم دقیق و درست از هم زیست خود خواهد داشت و زندگی بهتری پیش می‌گیرد و کمتر با چالش‌ها مواجه شود چرا که تجمل گرایی ناامیدی را به دنبال دارد.
ارتباط تاب آوری با افزایش امیدواری
شمس خاطرنشان می‌کند: به موضوع صبر و تاب‌آوری در مضامین قرآنی بسیار اشاره شده است، تاب‌آوری سبب افزایش قدرت و خلاقیت افراد و برطرف شدن مشکلات می‌شود و افراد را به زندگی امیدوار می‌کند.
وی آموزش در دوران کودکی را ضروری می‌داند و اظهار می‌کند: خانواده در هفت سال اول و دوم زندگی کودک باید مهارت‌های مختلف را به کودک آموزش دهند، این امر سبب توانمندی کودک می‌شود و می‌تواند در هفت سال سوم زندگی مشکلات را به خوبی مدیریت کند و چالش‌ها را پشت سر بگذارد. باید به زوج‌های جوان در سه دوره قبل از ازدواج، حین ازدواج و پس از ازدواج آموزش‌های لازم داده شود تا مشکلات و معضلات کمرنگ شود و زندگی بهتری داشته باشند.
فردگرایی پیامد ناامیدی
مجید فولادیان، جامعه‌شناس با اشاره به گستردگی احساس ناامیدی در جامعه، می‌گوید: ناامیدی امروز قابل انکار نیست و همه داده‌ها این را نشان می‌دهد که ناامیدی به ویژه در مقایسه با گذشته به شدت در جامعه گسترش پیدا کرده است. اینها داده‌های واقعی بوده که مصادیقش در جامعه مشهود است.
وی می‌افزاید: پدیده ناامیدی از جمله پدیده‌هایی است که پیامدهایش آنچنان گسترده است که نمی‌توان نادیده گرفت و این حجم در عرصه‌های بسیار قابل بررسی است. پیامدهای ناامیدی را می‌توان در رشد فردگرایی امروز بررسی کرد، جامعه‌ای که از آینده خود ناامید می‌شود و دیگر نگاهش به این نیست که می‌شود کاری را به صورت جمعی انجام داد و هیچ چیز به جایی نمی‌رسد، خود به خود باعث رشد فردگرایی می‌شود. این فردگرایی خود پیامدهای گسترده‌ای دارد در بسیاری از موارد انگار افراد می‌خواهند خودشان گلیم خود را از آب بیرون بکشند. تمام فسادهایی که امروز در جامعه می‌بینیم تقریباً از همین جا نشأت می‌گیرد اینکه فرد تنها به فکر خود است.
این جامعه‌شناس تصریح کرد: پیامد تمام اینها، اختلاس‌ها و اغتشاش‌هایی است که در نبود همکاری‌های جمعی رخ می‌دهد. این روند ممکن است در آینده نزدیک به شکلی معنادار باعث افزایش سرقت در جامعه شود طبقاتی که بسیار رو به پایین، حاشیه‌نشین و ناراضی هستند پتانسیل این مسئله را دارند یعنی حاشیه‌نشینی به اضافه ناامیدی، وقتی با هم جمع شوند ترکیب عجیب و غریبی می‌شود که عواقب آن اصلاً خوب نیست.
تبعات وسیع ناامیدی منحصر به فرد نیست
وی با تاکید بر نقش پراهمیت ناامیدی در اختلالات اجتماعی اظهار می‌کند: افزایش گسترده حاشیه‌نشینی، به اضافه ناامیدی همراه با نارضایتی، می‌تواند فضا را برای شورش‌های شهری آماده کند و اینها در کنار هم می‌توانند اتفاقاتی از این دست را ایجاد کنند. این اتفاقات، اتفاقاتی نیستند که به راحتی در جامعه حل شوند.
این جامعه شناس تصریح می‌کند: ناامیدی اگرچه مسئله‌ای است که برای فرد ایجاد می‌شود اما تبعاتش منحصر به فرد نمی‌ماند تبعات آن قطعاً اجتماعی و بسیار وسیع است و نادیده گرفتن آن می‌تواند موجب بر باد رفتن بسیار سریع دستاوردهایی شود که در تمام سال‌ها اندوخته‌ایم پیامد این جنس شلوغی‌ها و این دست اتفاقات، پیامد خوشایندی نیست و می‌تواند خروجی‌های بسیار بدی برای جامعه داشته باشد.
نظر شما