به گزارش خبرنگار ایمنا، کشور ایران در حال حاضر با حدود ۷۰ درصد جمعیت فعال، میانسال محسوب می‌شود که زنگ خطر کاهش نرخ رشد جمعیت و افزایش تعداد سالمندان در آن به صدا درآمده است. بر اساس اعلام مرکز آمار ایران، نرخ رشد جمعیت در سال ۶۵ حدود ۳.۴ درصد و در سال ۷۵، حدود ۱.۹۶ درصد و در سال ۸۵ به ۱.۶۱ درصد و در سال ۹۰ به ۱.۲۹ درصد بوده که نهایتاً در سال ۹۵ به ۱.۲۴ درصد رسیده است.
به گفته دبیر مرکز مطالعات راهبردی جمعیت، در سال ۱۳۹۹ به نرخ رشد جمعیت ۰.۶ درصد سقوط کردیم که کمترین نرخ رشدی است که در تاریخ کشور ثبت شده است و عوامل اقتصادی، فرهنگی و همین‌طور پدیده کرونا باعث ایجاد آن شده است.
کاهش جمعیت یک موضوع جهانی است که با بررسی عواملی که به صورت مستقیم و غیرمستقیم بر کاهش باروری اثرگذار است، تعیین می‌شود؛ اما برای اصلاح این وضعیت چند مانع جدی وجود دارد که بالا رفتن سن ازدواج، فراهم نبودن امکانات اقتصادی و معیشتی، گرایش به ادامه تحصیل، روابط نادرست دختر و پسر، کاهش درآمدها، سیاست‌های جمعیتی نادرست و افزایش ناباروری زوج‌ها از جمله آنهاست.
رنگ جمعیت قرمز شد
پرند ارباب، کارشناس مسئول باروری سالم و جمعیت معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان در خصوص به صدا درآمدن زنگ خطر برای جمعیت به خبرنگار ایمنا، می‌گوید: پویایی، بالندگی و جوانی جمعیت باید مدنظر قرار گیرد و تمام برنامه‌ها نیز باید با این محور انجام شود، زنگ خطر جدی برای جمعیت به صدا درآمده و در وضعیت قرمز قرار داریم.
وی ادامه می‌دهد: اهمیت مقوله جمعیت در اقتدار ملی و نقش مؤثر جمعیت در پیشرفت کشور باید در دستور کار تمام سازمان‌ها قرار گیرد، با توجه مسئله جدی و مهم تغییر ترکیب جمعیت ایران و تمایل آن به سمت پیر شدن و سالخوردگی، ضروری است سیاست‌های اجتماعی_ اقتصادی همچنین سلامت به طور همه جانبه در راستای افزایش نرخ باروری کلی و تشویق جدی زنان و مردان به فرزندآوری، پیگیری شود.
کارشناس مسئول باروری سالم و جمعیت معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان خاطرنشان می‌کند: میزان نرخ باروری کلی (میانگین تعداد فرزندان زنده‌ای که یک زن در طول دوره باروری خود به دنیا می‌آورد) در استان اصفهان در سال ۱۳۹۹ طبق آمار ثبت احوال به ۱.۳۵ رسیده است و این امر نشان دهنده به صدا در آمدن زنگ خطر جدی برای جمعیت و افزایش جمعیت سالخورده و کاهش نیروی مولد و فعال در سال‌های آتی است، این عدد برای رفع مشکلات جمعیتی فعلی باید به حداقل ۲.۱ ارتقا بیابد.
کاهش ۴۰ درصدی ازدواج و افزایش طلاق
وی با اشاره به بیشترین و کمترین نرخ باروری در استان اصفهان، می‌افزاید: فریدونشهر با ۲.۱ بالاترین نرخ باروری کلی و سمیرم با ۱.۰۳ و خوانسار با ۱.۱ پایین‌ترین نرخ را در استان اصفهان به خود اختصاص داده‌اند، مهمترین اقداماتی که در افزایش نرخ باروری کلی کمک کننده خواهد بود رفع موانع و افزایش حمایت‌های اجتماعی جوانان در جهت بالا بردن نرخ ازدواج و متعاقب آن افزایش فرزندآوری است که هم راستا با سیاست‌گذاری‌های جمعیتی است.
ارباب با اشاره به کاهش ۴۰ درصدی ازدواج‌ها در هشت سال اخیر و افزایش میزان طلاق، تصریح می‌کند: از دیگر عوامل کاهش جمعیت موانع ازدواج است، در حال حاضر نزدیک به ۱۰ میلیون جوان در سن ازدواج داریم که ازدواج نکرده‌اند، احتمال می‌رود مقدار جزئی افزایش ازدواج‌های سال ۹۹ نسبت به سال ۹۸ به دلیل حذف مراسم پرهزینه و دست و پاگیر ازدواج به دلیل کرونا بتواند در فرهنگ‌سازی و رفع چشم و هم‌چشمی‌های قبل مستمر باشد.
۱۷ درصد موالید کشور در زنان بالای ۳۵ سال
وی با بیان این که ۱۷ درصد موالید کشور در زنان بالای ۳۵ سال است، می‌گوید: اوج سنین باروری در کشور ما و بر اساس آمارهای رسمی مرکز آمار ایران در سنین ۲۰ تا ۳۵ سالگی بانوان است، هرچند حدود ۱۷ درصد موالید کشور در خانم‌های بالای ۳۵ سال است. اما به هر حال اوج باروری زنان و بیشترین میزان فرزندآوری در بین ۲۰ تا ۳۵ سالگی بانوان است و در کنار این موضوع شرایط فرهنگی، اجتماعی و عوامل اقتصادی نیز مؤثر است.
مهمترین چالش‌های فرزندآوری
کارشناس مسئول باروری سالم و جمعیت معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان در خصوص مهمترین چالش‌های فرزندآوری، اظهار می‌کند: افزایش سن ازدواج و سن فرزندآوری در زنان ایرانی از مهمترین چالش‌های سلامت باروری زنان است که ممکن است برای سلامت مادر و کودک تهدیداتی نیز داشته باشد، لازم است به طور جدی سلامت دختران و زنان ارتقا یابد به گونه‌ای که بار بیماری‌ها به ویژه بیماری قلبی و عروقی، سرطان و … در زنان کاهش یابد تا بارداری و زایمان سالم‌تری را تجربه کنند، نکته مهم این است که زن و همسر وی از لحاظ جسمی و روانی باید آمادگی لازم را برای تصمیمات باروری و فرزندآوری داشته باشند.
کاهش ۲۵ درصدی زاد و ولد در چهار سال اخیر
وی با اشاره به کاهش ۲۵ درصدی زاد و ولد در چهار سال اخیر، می‌افزاید: با توجه به روند رو به رشد تک فرزندی و بی‌فرزندی در کشور لازم است نسبت به آموزش خانواده‌ها در زمینه پیامدهای کاهش باروری، تک فرزندی و بی‌فرزندی اقدامات لازم انجام شود. وضعیت جمعیت در چندسال گذشته کاهشی بوده است و در چهار سال اخیر روند زاد و ولد در کشور حدود ۲۵ درصد کاهش یافته است.
تأثیر شیوع کرونا و بیماری‌ها بر کاهش جمعیت
فرزانه السادات فرود، رئیس گروه سلامت خانواده و جمعیت معاونت بهداشتی استان اصفهان، به خبرنگار ایمنا، می‌گوید: وضعیت جمعیت کشور در چند سال گذشته کاهشی بوده و در چهار سال اخیر روند زاد و ولد در کشور حدود ۲۵ درصد کاهش داشته است و استان اصفهان نیز روندی مشابه با وضعیت کشوری را تجربه کرده است، میزان موالید ۱۳.۴ به نسبت مدت مشابه آن در سال ۹۹ کاهش چشمگیری داشته و نرخ باروری کلی به زیر نرخ جانشینی و حدود ۱.۵ رسیده است.
وی ادامه می‌دهد: در اضطراب ناشی از همه‌گیری ویروسی که روزانه ده‌ها تن از هموطنان‌مان را به کام مرگ فرو می‌برد، موضوع مهم دیگری به حاشیه رفته است. این موضوع چیزی نیست به جز چالش‌های جمعیتی اشاره شده اخیر که نمی‌توان از نقش کرونا، بیماری‌ها و تصادفات در تشدید این چالش‌ها چشم‌پوشی کرد. این احتمال وجود دارد که کرونا بر آمار زاد و ولد در کشورهای جهان تأثیر منفی مضاعفی بگذارد. بحث کاهش آمار زاد و ولد در ایام کرونا مخصوص کشورهای توسعه یافته نیست بلکه احتمال دارد همه دنیا را درگیر و جهان را در برهه‌ای از زمان با مشکل جمعیتی و تغییر هرم سنی مواجه کند.
کاهش چشمگیر نرخ باروری در زنان
رئیس گروه سلامت خانواده و جمعیت معاونت بهداشتی استان اصفهان با اشاره به وجود ۲۳ میلیون زن ایرانی در سن باروری، خاطرنشان می‌کند: امار باروری زنان نزدیک یک چهارم کاهش پیدا کرده و این روند نگران کننده است به خصوص که از سطح جایگزینی هم پایین‌تر هستیم. به طور کلی باید به ازای هر زن در سن باروری حداقل ۲.۱ کودک متولد شود که جمعیت جایگزین شود. این عدد به ازای زنان متأهل حدود سه فرزند است که در حال حاضر این وضعیت را نداریم و چنان که گفته شد، مادران ایرانی در حال حاضر حدود دو فرزند دارند.
تا ۱۴۳۰ ایران یکی از سه کشور اول پیر دنیاست
وی می‌گوید: سال ۹۹ با بحران کرونا و تبعات آن در توقف و نگرانی خانواده‌ها از فرزندآوری همراه بود. زخم کهنه چالش‌های جمعیتی در کشور حالا با شیوع کرونا می‌تواند عمیق‌تر شود. ایران تا سه دهه آینده جزو پیرترین کشورهای دنیا است، تا چند سال پیش ایران جوان‌ترین کشور دنیا بود، اما با روند کنونی رشد جمعیت کشور تا سال ۱۴۳۰ ایران احتمالاً یکی از سه کشور اول پیر دنیا خواهد بود.
فرود تصریح می‌کند: ما شاهد خانواده‌هایی هستیم که چند سال از زندگی آن‌ها گذشته و برای مثال برنامه داشته‌اند پس از تثبیت وضعیت اقتصادی و کاری اقدام به فرزندآوری کنند که این قبیل خانواده‌ها نیز به واسطه شیوع کرونا و ترس از ابتلاء به کرونا در مراکز درمانی از فرزندآوری پرهیز می‌کنند، خانواده‌ها نگران وضع حمل ایمن و مراکز ایمن هستند که مبادا در این میان مادر یا فرزند به این بیماری مبتلا شوند.
تأثیر منفی مرگ‌ومیر و مهاجرفرستی در رشد جمعیت
نوشین طباطبایی، روانشناس به خبرنگار ایمنا، می‌گوید: کاهش جمعیت خطراتی از جمله تغییر نظام‌های تربیتی و مفاهیم اخلاقی، کاهش نشاط اجتماعی و اقتصادی، کاهش اقتدار سیاسی و تغییر در ترکیب دینی به همراه دارد و باید برای رفع چالش کاهش جمعیت برنامه‌ریزی‌های دقیقی شود.
وی می‌افزاید: جمعیت برای کشورهای در حال توسعه یک نقطه قوت است و اگر کشورها سرمایه انسانی نداشته باشند از مسیر توسعه عقب می‌مانند، کاهش جمعیت در این کشورها به منزله بازگشت به عقب است.
این روانشناس خاطرنشان می‌کند: چهار عامل ولادت، مرگ و میر، مهاجرپذیری و مهاجرفرستی در رشد جمعیت تأثیرگذار هستند که ولادت و مهاجرپذیری در رشد جمعیت اثر مثبت و مرگ و میر و مهاجرفرستی اثر منفی دارد و وضعیت آماری میزان ولادت در کشور حاکی از آن است که در سال ۶۵ میانگین تعداد فرزندان هر مادر هفت فرزند بود که این تعداد در سال ۸۵ تا ۹۰ به ۱.۸ فرزند رسید و تا سال ۹۵ رشد جمعیت ۱.۲۴ درصد بوده است.
نبود اطمینان خاطر روانی و امتناع از فرزندآوری
وی تصریح می‌کند: جمعیت سالمند کشور به سه تا چهار برابر افزایش می‌یابد و قطعاً افرادی که به سمت سالمندی حرکت می‌کنند دچار بیماری‌های مزمن، ناتوانی جسمی، حرکتی و مشکلات فراوانی می‌شوند و با وجود تمام هشدارها برای سالمندی جمعیت در ایران در آینده‌ای نه چندان دور، زوجین به‌علت نبود اطمینان از برنامه‌ریزی صحیح برای آینده و نبود ثبات اقتصادی در کشور و نبود اطمینان خاطر روانی از آینده از فرزندآوری امتناع می‌کنند.
طباطبایی اضافه می‌کند: معمولاً به جامعه‌ای که بین هفت تا ۱۴ درصد از جمعیت آن سالخورده باشند، مرحله اول سالخوردگی جمعیت و اگر این ارقام بین ۱۴ تا ۲۱ درصد باشد مرحله دوم سالخوردگی جمعیت و اگر بیش از ۲۱ درصد باشد را مرحله سوم سالخوردگی جمعیت می‌گویند و در حال حاضر بسیاری از کشورهای اروپایی و ژاپن در مرحله سوم سالخوردگی جمعیت هستند. ایران نیز چند سالی است که وارد مرحله اول شده و به مرور به مراحل بعد خواهد رسید.
وی می‌گوید: در کشورهایی که میزان باروری کم و جمعیت به سمت سالخوردگی می‌رود، به مرور زمان میزان مرگ و میرشان زیاد می‌شود و ما نیز از سال ۱۳۹۵ به بعد شاهد افزایش میزان مرگ و میر در ایران هستیم که این نیز در کاهش جمعیت تأثیرگذار است.
نظر شما