به گزارش خبرنگار ایمنا، پدیده کودکان کار و خیابان یکی از معضلاتی گریبانگیر شهرهای بزرگ است و امروزه از آن به عنوان تراژدی شهری یاد می‌شود. این معضل در کلانشهرها و شهرهای نسبتاً بزرگ رو به گسترش است. این تراژدی شهری به دلیل مسائل و پیامدهایش به یکی از مسائل جوامع امروزی تبدیل شده است. در این رابطه انجمن‌ها و خیریه‌هایی در شهرها شکل گرفته که به این کودکان خدمت رسانی می‌کنند و هدف آنها حمایت، آموزش و تغییر در زندگی این کودکان و خانواده‌های آنهاست.
حمایت از حقوق کودکان به ویژه کودکان محروم و در معرض آسیب ناشی از بحران‌ها و نابسامانی‌های اجتماعی و حوادث طبیعی، وظیفه‌ای انسانی و اجتماعی بوده که بر عهده تمام افراد، سازمان‌ها و نهادهاست، بدون توجه کافی به حقوق کودکان و سرمایه‌گذاری و برنامه‌ریزی در امر آموزش، بهداشت و ارتقای سطح زندگی آنان امیدی به دستیابی دنیای بهتر وجود ندارد و نمی‌توان آنها را از چرخه کار و آسیب‌ها حذف کرد، پس انجمن‌های حامی کودکان کار تأثیر عمیقی بر ایجاد حساسیت بر روی موضوع کودکان کار در جامعه دارند.
در این باره حسن موسوی چلک، رئیس انجمن مددکاری اجتماعی ایران با یادآوری اینکه سازمان‌های غیردولتی بیشتر از دولتی‌ها پای کار بودند، اظهار می‌کند: البته این‌طور نبود که در قوه قضائیه یا دولت همه بنشینند و قانونی بنویسند و از دانش و تجربه زیستی سازمان‌های غیردولتی استفاده نشود، بلکه حضور این سازمان‌ها باعث شد در سیاست‌گذاری مجبور شویم به کودکان توجه بیشتری نشان دهیم. تشکل‌های مردمی بسترساز افزایش حساسیت‌ها در حوزه کودکان هستند و از هر ظرفیتی در این زمینه باید استفاده کنیم تا بتوانیم با افزایش حساسیت‌ها از چالش‌های کودکان کار و آمار آنها بکاهیم.
حذف کودک کار یک شعار است
پروانه زینلی مدیرعامل مؤسسه نیکوکاری سرمد در خصوص تأثیر فعالیت تشکل‌های مردمی بر چالش‌های کودکان کار به خبرنگار ایمنا می‌گوید: هدف مؤسسه سرمد این است که به بچه‌های کار کمک کند و از تعداد آنها در خیابان‌ها بکاهد و ما نیز با این هدف پا به عرصه گذاشتیم که هیچ کودکی سر چهارراه‌ها نباشد، اما وقتی به این کار ورود کردیم متوجه شدیم که این حرف تنها یک شعار است و واقعاً این امر امکانپذیر نیست و حذف کودک کار یک هدف بسیار ایده آل است و واقعیت جامعه چیز دیگری است، این یک اقدام زیر بنایی است و مؤسسه‌های خیریه و سازمان‌های مردم نهاد کوچک از پس آن برنمی‌آیند.
وی ادامه می‌دهد: نمی‌توانیم موضوع کودک کار را به طور کامل حل کنیم و تنها می‌توانیم باعث شویم که این کودکان دیده و افکار عمومی به سمت این کودکان جذب شوند و بتوانیم با ارگان‌ها تعاملاتی داشته باشیم تا قوانینی تصویب کنند که دیگر کودک کار وجود نداشته باشد، پس حذف کودک کار نیازمند یک اقدام ریشه‌ای و زمان‌بر مانند حذف فقر و اعتیاد است.
کودک کار نباید از تحصیل دور بماند
مدیرعامل مؤسسه نیکوکاری سرمد در خصوص وضعیت کودکان کار، خاطرنشان می‌کند: خیریه سرمد از سال ۹۲ در این حوزه فعالیت می‌کند و اکثر این کودکان بدسرپرست و بی‌سرپرست هستند و یا پدر و مادر توان کار ندارند، بنابراین تلاش می‌کنیم تا مشکلات کودکان کار را ریشه‌یابی کنیم و اگر خانواده نیاز به کمک و توانمندسازی داشته باشد، در این زمینه اقداماتی انجام دهیم تا با توانمندسازی خانواده‌ها از کار کودکان جلوگیری شود.
وی با اشاره به اهداف خیریه سرمد، می‌گوید: در حال حاضر هدف اصلی مؤسسه سرمد این است که در درجه اول این کودکان به خاطر فقر و مشکلات ترک تحصیل نکنند و پیگیر ثبت نام آنها هستیم که در مدارس ثبت نام کنند و در این زمینه داوطلبانی هستند که کار خیر انجام می‌دهند مثلاً در دروسی که ضعیف هستند کلاس کمک درسی برگزار می‌کنند.
زینلی با تاکید بر اینکه خانواده کودکان کار در کار کردن کودک تأثیرگذار هستند، می‌افزاید: با تجربیاتی که در این زمینه پیدا کردیم متوجه شدیم که این کودکان را بدون در نظر گرفتن خانواده آنها نمی‌توان در نظر گرفت و حل مشکلات خانواده‌ها در بیشتر مواقع باعث رفع مشکلات کودکان کار و بازگرداندن کودک از خیابان به خانه می‌شود.
افزایش توانمندسازی خانواده و کاهش کودکان کار
وی در خصوص کودکان تحت پوشش سرمد، تصریح می‌کند: برای خانواده‌های کودکان کار کلاس‌های مشاوره‌ای برگزار می‌کنیم که چگونه با کودکان تعامل داشته باشند و در حال حاضر ۱۱۰ کودک تحت پوشش این مؤسسه هستند و بدون در نظر گرفتن سن، جنس و ملیت بچه‌ها در سرمد پذیرش می‌شوند و بیشتر آنها ایرانی هستند.
مدیرعامل مؤسسه نیکوکاری سرمد می‌گوید: سعی می‌کنیم در درجه اول اگر خانواده‌ای دچار مشکل باشد قبل از اینکه کودک آنها تبدیل به کودک کار شود، مشکل آنها را حل و از ورود کودک به کار خیابانی پیشگیری کنیم و به آنها وام توانمندسازی نیز می‌دهیم تا بتوانند مشکلات خود را حل کنند، به طور مثال برایشان وسایل کار مانند چرخ خیاطی تهیه می‌کنیم، بیشتر سعی سرمد توانمندسازی خانواده‌ها است.
وی با بیان اینکه اگر نیاز باشد، پدران را به مراکز ترک اعتیاد می‌فرستیم تا بتوانند سرپرست خوبی برای خانواده خود باشند، اظهار می‌کند: در حال حاضر چند ان جی او و سمن هستیم که با هم همکاری می‌کنیم، چرا که قطعاً به تنهایی نمی‌توان این هدف را دنبال کرد و دولت نیز باید قانون‌هایی مصوب کند که این مشکلات از بین برود، پس دولت باید قانونگذاری کند و ما اجرای قانون را انجام دهیم اما کار اصلی را باید دولت انجام دهد.
اهمیت فرهنگ‌سازی در زمینه برخورد با کودک کار
زینلی با اشاره به اقدامات فرهنگی که برای کودکان کار انجام داده‌اند، می‌گوید: چهارراه مهربانی، یکی از اقدامات فرهنگی است که اولین بار توسط مؤسسه سرمد در اصفهان انجام شد که جلیقه‌های سرمد را پوشیدیم و هر کدام شاخه گلی در دست داشتیم و با بروشور سر چهارراه‌ها به عنوان کودک کار ایستادیم تا به مردم آموزش دهیم که با این کودکان چگونه رفتار کنند و آن روز واقعاً لمس کردیم که این کودکان چه سختی‌هایی می‌کشند و مورد بی احترامی و آزار کلامی قرار می‌گیرند و تحقیر می‌شوند.
وی با تاکید بر اینکه پیشگیری بهتر از درمان است، تصریح می‌کند: این کودکان وجود دارند و شاید تنها بتوانیم تعدادشان را کم کنیم، آنها را در مؤسسات جذب و کار فرهنگی و مشاوره به آنها بدهیم که اگر هم مجبور به فروش سر چهارراه هستند، خودمراقبتی را یاد بگیرند و نه گفتن را بدانند تا اگر کسی پیشنهاد ناشایستی داد بتوانند از خود مراقبت و یا بتوانند خشم خود را کنترل کنند.
مدیر عامل مؤسسه نیکوکاری سرمد با اشاره به نقاط ضعف سازمان‌های مردم نهاد و مؤسسات نیکوکاری کودکان کار، ادامه می‌دهد: انجام کمک‌های مقطعی، عدم علت‌یابی کار کودک، عدم حل ریشه‌ای مشکلات کودکان کار، عدم توانمندسازی خانواده‌های کودکان کار، وابسته کردن کودکان کار و خانواده آنها به کمک‌های مالی مقطعی از جمله نقاط ضعف مؤسسه‌های نیکوکاری است که باید برطرف شود تا باعث افزایش کودکان کار نشود.
امید واهی به کودک کار ندهیم
نسیم قشقایی، مدیر انجمن نیکوکاری طنین عشق نیز در خصوص تأثیر فعالیت تشکل‌های مردمی بر رفع چالش‌های کودکان کار به خبر نگار ایمنا می‌گوید: در بحث کودکان کار به جای اینکه بسته‌های معیشتی یا پوشاک بدهیم باید استعداد آنها را شناسایی کرده و برای آنها کلاس‌های آموزشی تشکیل دهیم تا استعدادهایشان شکوفا شود و صرفاً کمک مالی مقطعی نداشته باشیم.
وی ادامه می‌دهد: اگر کودکان کار به آموزش تحصیلی نیاز داشته باشند باید این موضوع را در اولویت خدمات خود قرار دهیم تا از تحصیل باز نمانند، انجمن طنین عشق در ابتدا در یک محله حاشیه نشین واقع شده بود که تعداد کودکان کار آنجا زیاد است، اما بعد به منطقه ۱۳ منتقل شد و در حال حاضر در این منطقه فعالیت می‌کنیم و در این منطقه اکثر کودکان کار بدسرپرست و یا بی‌سرپرست هستند که همین عوامل باعث به وجود آمدن کودک کار بیشتر می‌شود.
مدیر انجمن نیکوکاری طنین عشق با اشاره به تعداد کودکان تحت پوشش انجمن، می‌گوید: خانواده این کودکان یا معتاد هستند یا والدین طلاق گرفتند و یا تعداد فرزندان آنها زیاد است و کمتر به کودک توجه می‌کنند و کودک کمک معیشت آنهاست، در حال حاضر ۵۰ کودک تحت پوشش خیریه ما هستند.
وی در خصوص رفتار با کودکان کار اظهار می‌کند: اگر کودک کاری را دیدید که مشغول دست‌فروشی است اگر می‌خواهید خرید کنید و اگر میلی برای خرید ندارید این کودکان را سوال پیچ نکنید، نباید پول زیاد به آنها داد، چرا که به آنها امید واهی داده‌ایم، نباید وارد حریم خصوصی کودکان کار شویم، چرا که این کار نیز ممکن است آنها را سرخورده و تحقیر کند.
قشقایی با بیان اینکه باید به کودکان فرصت کودکی کردن بدهیم، می‌افزاید: تا آنجا که توان داریم نباید اجازه دهیم کودکی کار کند و به آنها خدمات آموزشی و فرهنگی ارائه دهیم تا نگاه و دید آنها باز شود و یا کارهایی به آنها محول کنیم که در توان آنهاست، نباید کودک کار وارد چرخه معیوب تکدی‌گری شود و یا با فروش اجباری، تحقیر و التماس چیزی به دیگران بفروشد، این موارد اقداماتی است که باید مورد توجه قرار گیرد تا از تعداد کودکان کار کاسته شود.
لزوم حمایت از مؤسسه‌های نیکوکاری
وی با اشاره به اینکه بیشتر افرادی که در مؤسسه هستند به صورت نیکوکارانه خدمت می‌کنند، اظهار می‌کند: گاهی برای فعالیت برخی از مشاوران و مددکاران در مؤسسه‌های نیکوکاری نیاز به کمک‌های مالی داریم و یا اینکه دولت افرادی را به ما معرفی کند که از نظر پرداخت حقوق مشکلی با آنها نداشته باشیم، این موضوع یک چالش اساسی برای مؤسسه‌های نیکوکاری است و به حمایت‌های مالی. نیاز داریم تا خدمات بهتر و گسترده‌تری را به کودکان کار ارائه دهیم و به حذف آنها کمک کنیم.
مدیر انجمن نیکوکاری طنین عشق با تاکید بر اینکه دولت باید کمک‌های مالی به سازمان‌های مردم نهاد بدهد، می‌گوید: در هیچ کشوری نیست که کودک کار وجود نداشته باشد، اما در کشورهای دیگر به این کودکان توهین نمی‌شود و بیشتر حمایت می‌شوند، اما در ایران این کودکان کمتر حمایت می‌شوند، همچنین در درجه اول باید مشکلات خانواده این کودکان را حل کنیم، زیرا اگر پدر مشکلی نداشته باشد این کودک دیگر کار نمی‌کند.
وی ادامه می‌دهد: اگر خانواده محل درآمدی نداشته باشد مجبور می‌شود، برای تأمین نیاز خانواده کودک را به کار وادار کند، زیرا فکر می‌کنند که مردم بیشتر به کودکان ترحم می‌کنند پس کودک خود را به کار مجبور می‌کند، و این مسئله نشان از این دارد که قبل از کودک کار باید به خانواده کودک کار کمک شود تا با حل اساسی و بنیادی مشکلات بتوانیم از کار کودک بکاهیم.
قشقایی در خصوص نقاط ضعف مؤسسه‌های نیکوکاری حوزه کودکان کار، می‌گوید: مهمترین نقطه ضعف سازمان‌های مردم نهاد این است که بیشتر خدمات مقطعی ارائه می‌دهند در حالی که باید برای این کودکان کارآفرینی کنند و استعداد آنها را بشناسند، همچنین عدم ارتباط مؤسسه‌های نیکوکاری با یکدیگر، عدم همکاری متقابل موسسه‌ها با هم و عدم ارائه خدمات مکمل در خیریه‌ها نیز از جمله نقاط ضعف مؤسسه‌های خیریه کودکان کار است.
شأن کودک کار باید حفظ شود
سمیه یخچالی، مدیر انجمن مهر زنده رود اظهار می‌کند: وقتی می‌گوئیم کار کودک منظور فعالیتی است که منافی شأن کودک چه از لحاظ سن و سال و چه از لحاظ توانایی کودک باشد، وقتی کودک در چرخه کار کردن می‌افتد از تحصیل باز می‌ماند و ممکن است به کودک تعرض شود و آسیب‌های فراوانی در کمین کودک کار است که باید با حذف کودک از چرخه کار او را از معضلات و آسیب‌های اجتماعی رهایی بخشیم.
وی ادامه می‌دهد: مجموعه ما جمعیت حمایت از حقوق کودکان مهر زنده رود است و از سال ۸۷ پروانه فعالیت داریم و فعالیت‌مان در حوزه کودکان آسیب دیده و در معرض آسیب اجتماعی است، البته بخش دیگر از کار ما مربوط به همه کودکان و فرهنگ‌سازی حقوق کودک و نهادینه کردن آن در جامعه است.
مدیر انجمن مهر زنده رود با اشاره به تعداد کودکان تحت پوشش انجمن مهر زنده رود، خاطرنشان می‌کند: در حال حاضر ۶۰۰ کودک را تحت پوشش داریم اما به همه کودکان حمایت مستقیم ارائه نمی‌دهیم، به بعضی از کودکان صرفاً خدمات آموزشی ارائه می‌دهیم و به بعضی انواع خدمات مددکاری و حقوقی می‌دهیم.
وی با اشاره به اینکه بخش مهمی از کار ما حمایت از کودکانی است که یا کودک کار و یا در معرض کودک کار شدن هستند، می‌گوید: کودکانی که دچار بزه می‌شوند و یا مورد کودک آزاری قرار می‌گیرند، مورد حمایت‌های حقوقی، مددکاری و روان درمانی قرار می‌گیرند و از این تعداد ۱۵۰ نفر کودک کار هستند که به آنها خدمت رسانی می‌کنیم.
کمک‌های مقطعی مشکل کودک کار را حل نمی‌کند
یخچالی با بیان اینکه باید به موضوع کودک کار بسیار عمیق پرداخته شود، می‌افزاید: کمک‌های مقطعی گره‌ای از مشکل کودکان کار حل نمی‌کند و باید مشکلات آنها ریشه‌یابی شود تا بتوانیم به هر کودک با توجه به شرایطی که دارد کمک کنیم.
وی با اشاره به نقاط ضعف سازمان‌های مردم نهاد کودکان کار، اضافه می‌کند: کمک‌های مالی بدون برنامه باعث افزایش کودکان کار و تشویق خانواده آنها برای اجبار کودک به کار خواهد شد و این یک نقطه ضعف بزرگ است، نپرداختن به مسائل حقوقی و عدم توجه به آسیب‌های اجتماعی این کودکان، عدم شناسایی توانمندی کودکان نیز از جمله نقاط ضعف برخی مؤسسه‌های نیکوکاری است که برای رفع آنها نیاز به برنامه‌ای دقیق داریم.
نظر شما