به گزارش خبرنگار ایمنا، نامگذاری روز ۳۱ اردیبهشت به نام روز «پیوند اعضا» توسط شورای عالی انقلاب فرهنگی بوده است، از نظر پزشکی اهدای عضو و پیوند اعضا در بلندترین قله‌های علم پزشکی قرار داشته و نشان از توانایی علمی و تکنولوژی بالای یک کشور دارد، از طرفی ثابت شده است که بدون رضایت خانواده، اهدای عضو افراد مرگ مغزی باعث اثر بد بر خانواده، و جامعه می‌شود، بنابراین ارتقای فرهنگ و آگاهی جامعه در زمینه اهدای عضو از افراد مرگ مغزی از ضروریات است.
روزانه هفت تا ۱۰ نفر در کشور به دلیل نرسیدن عضو پیوندی فوت می‌کنند و این در حالی است که ما فقط از یک چهارم افراد مرگ مغزی در کشور استفاده می‌کنیم، در واقع از تعداد افرادی که در کشور مرگ مغزی می‌کنند سه چهارم آنها فوت می‌کنند و فقط یک چهارم برای اهدا اعضا مورد استفاده قرار می‌گیرد. با مرگ مغزی و تخریب سلول‌های مغزی کسی به زندگی باز نگشته و لازم است با فرهنگ سازی برای اهدا عضو انجام این برنامه و تصمیم گیری راحت تر برای خانواده‌ها کمک کرد.
پیوند عضو تنها راه ادامه حیات با کیفیت بیمارانی است که دچار نارسایی شدید قلب، کلیه، کبد و موارد دیگر هستند و در لیست انتظار پیوند عضو قرار دارند و ادامه حیات و ارتقای کیفیت زندگی آنان وابسته به این فرایند درمانی است، اهدای عضو، دادن فرصتی برای حیاتی دوباره و امید به فردای بیمارانی است که شمع وجودشان لحظه به لحظه رو به خاموشی است و بخشش عضوی می‌تواند آنها وارد زندگی دوباره کند، در واقع اهدای عضو و نجات افراد بدون تردید برای همیشه ماندگار است و تمرینی زیبا برای بخشندگی است.
قدمت عمل پیوند در ایران
پیوند موفق انسان به انسان سابقه‌ای طولانی در مورد مهارت‌های کاربردی دارد که این مهارت‌ها مدت‌ها پیش از تشخیص لزوم مراقبت‌های بعد از پیوند کشف شده‌اند، پس زدن و عوارض جانبی راه‌های جلوگیری از پس زدن عضو (به خصوص عفونت و نفروپاتی) همیشه مشکلات مهم بوده است.
پیوند عضو فرایند برداشتن اندام یا عضوی سالم از بدن یک فرد زنده، مرده یا دچار مرگ مغزی شده و پیوند زدن آن به بدن فرد دارای عضو معیوب است. پیوند عضو در ایران برای نخستین بار در سال ۱۳۱۴ انجام شد و تاکنون پیوندهای موفق کلیه، کبد، روده، لوزالمعده، ریه و مغز استخوان در این کشور انجام شده و هم‌اکنون ۳۴ مرکز پیوند در ایران فعال است.
برای عمل پیوند در ایران طبق قانون از اعضای سالم بیماران مرده یا دچار مرگ مغزی شده به شرط درخواست بیمار یا سرپرست او، جهت پیوند به بیماران نیازمند، استفاده می‌شود. این قانون از زمره معدود قوانینی است که بر اساس اصل ۹۴ قانون اساسی بدون اظهار نظر شورای نگهبان به اجرا درآمده است.
دو بیمارستان فوق‌تخصصی پیوند در ایران در مشهد و شیراز وجود دارد، بیمارستان پیوند اعضا منتصریه مشهد و بیمارستان پیوند اعضای ابوعلی سینا شیراز که تاکنون بیش از ده هزار پیوند عضو در آن انجام گرفته‌است و این بیمارستان قدیمی‌ترین و بزرگترین مرکز پیوند عضو در ایران و بزرگترین مرکز پیوند در جهان از نظر تعداد پیوند در سال و توان علمی است. افزون بر این شهرها، پیوند عضو در بیمارستان‌های شهرهای، تهران، کرمان، اصفهان، تبریز، و رشت نیز انجام می‌شود.
در نوشته‌های تاریخی بزرگان و شخصیت‌های برجسته پزشکی ایران مانند ابن سینا و جرجانی، اشاراتی مبهم از انتقال اعضا وجود دارد ولی پیوند اعضا به مفهوم نوین و کنونی آن یعنی جایگزینی یک عضو با عضو مشابه؛ در ایران برای نخستین بار در سال ۱۳۱۴ با انجام پیوند محمدقلی شمس در بیمارستان فارابی تهران انجام شد. در پی آن نخستین پیوند کلیه در سال ۱۳۴۷ توسط سید محمد سنادی‌زاده در بیمارستان نمازی شیراز، نخستین پیوند مغز استخوان سال ۱۳۷۰ توسط دکتر اردشیر قوام‌زاده در بیمارستان شریعتی تهران، نخستین پیوند روده باریک در سال ۱۳۷۱ توسط ایرج فاضل در بیمارستان طالقانی تهران، نخستین پیوند کبد در سال ۱۳۷۲ توسط علی ملک حسینی در بیمارستان نمازی، نخستین پیوند قلب وسط دکتر حسین ماندگار در بیمارستان شریعتی، نخستین پیوند ریه در سال ۱۳۷۹ توسط سید حسن احمدی در بیمارستان امام خمینی تهران و نخستین پیوند پانکراس در سال ۱۳۸۵ توسط سامان نیک‌اقبالیان در بیمارستان نمازی انجام گرفت.
تأسیس انجمن اهدای عضو ایرانیان و نجات بیماران نیازمند پیوند
انجمن اهدای عضو ایرانیان که به صورت یک سازمان مردم نهاد غیرانتفاعی، غیر سیاسی و غیردولتی توسط عده‌ای از متخصصین فراهم آوری و پیوند اعضا و فرهیختگان عرصه هنر و فرهنگ کشور در سال ۱۳۹۴ تأسیس شده تلاش در جهت استفاده بهینه از اعضای همه افراد مرگ مغزی مناسب اهدا در جهت نجات بیماران نیازمند پیوند است، در این راستا انجمن با ارتقای یکپارچه آمار (اهدای عضو) در کشور در نهادینه سازی این فرهنگ نوپا در ایران تلاش می‌کند.
این انجمن با آموزش تخصصی هماهنگ کنندگان اهدای عضو دانش این افراد را برای شناسایی، مراقبت، رویارویی با خانواده اهداکننده و سایر مراحل فراهم آوری اعضا بالا برده و با این وسیله موجب افزایش کمیت و کیفیت اعضای اهدا شده می‌شود. با حمایت از پژوهش در زمینه اهدای عضو انجمن تلاش دارد که اطلاعات همه تیم‌های اهدای عضو را به روز نگه داشته و کاری کند که ایران یکی از منابع علمی معتبر دنیا باشد.
همچنین با حمایت از خانواده‌های اهداکننده عضو و توانبخشی آنان تلاش می‌کند که قدردانی جامعه از اقدام مسئولانه و ایثارگرانه این خانواده‌ها را به آنها نشان دهد، این انجمن در کنار وزارت بهداشت آمادگی پذیرش مسئولیت و راهبری همه مواردی را دارد که در ارتقای اهدای عضو و پیوند اعضا در کشور ضروری بوده ولی در بدنه دولت به سختی انجام پذیر است.
تاریخچه و اهمیت کارت اهدای عضو
کارت اهدای عضو یکی از بزرگترین نمادهای فرهنگی در زمینه ارتقای فرهنگ اهدای عضو است، از زمان راه اندازی واحدهای فراهم آوری اعضای پیوندی در کشورمان، مراکز مختلفی شروع به ثبت نام و صدور کارت اهدای عضو کردند، در روزها و ماه‌های اول تعداد ثبت نام به بیش از ۱۰۰ نفر در ماه نمی‌رسید، اما با شروع تبلیغات فرهنگی و برگزاری جشن نفس، تعداد بیشتری از مردم نیک اندیش سرزمینمان با این امر مقدس آشنا شدند.
تقاضای دریافت کارت اهدای عضو روز به روز بیشتر شد، به اندازه‌ای که مدت زمان دریافت کارت اهدای عضو برای هر فرد به بیش از پنج ماه رسید. با توجه به اینکه کارت اهدای عضو فقط نشان دهنده رضایت قلبی هر شخص برای اهدای عضو در زمان مرگ است و جنبه قانونی ندارد سامانه‌ای راه اندازی شده تا مدت زمان دریافت کارت را به طور چشمگیری کاهش دهد تا انتظار رسیدن این کارت، مردم ایثارگر میهن را آزرده خاطر نسازد.
با توجه به مسائل فوق و همچنین پیرو تاکید مقام محترم وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، ابداع روشی برای ثبت نام و صدور آنی کارت اهدای عضو در دستور کار این وزارت قرار گرفت و نتیجه تمامی بررسی‌ها، سامانه‌ای است که اکنون در دسترس است، در این سامانه کد ملی هر فرد به صورت آنلاین کنترل شده و در صورتی که اطلاعات مطابق کارت ملی وارد شده باشد، کارت اهدای عضو صادر شده و متقاضی می‌تواند همان لحظه کارت خود را ذخیره و چاپ کند.
اطلاعات داوطلبان دریافت کارت بلافاصله وارد سامانه کشوری کارت اهدای عضو شده و در آن ذخیره می‌شود، این سامانه از طریق کلیه بیمارستان‌های کشور قابل دسترسی بوده و امکان جستجوی نام افراد مرگ مغزی بستری در این بیمارستانها وجود دارد.
لزوم نهادینه شدن فرهنگ اهدای عضو در جامعه
فعالیت‌های زیادی در مورد نهادینه شدن این فرهنگ در کشور شده است و در استان‌های مختلف افراد زیادی اقدام به دریافت کارت اهدای عضو کرده‌اند و در این میان بسیاری از متولیان امر تلاش‌های بسیاری برای فرهنگ اهدای عضو در جامعه انجام داده‌اند. نخستین پیوند انجام شده در ایران در سال ۱۳۱۴ خورشیدی و با پیوند قرنیه شروع شد، پس از آن پیوند کلیه در ۱۳۴۷ خورشیدی انجام گرفت، پیوند مغز استخوان در ۱۳۶۹ خورشیدی، پیوند قلب و کبد در ۱۳۷۲ خورشیدی، پیوند ریه در ۱۳۷۹ خورشیدی و در نهایت پیوند روده و پانکراس در ۱۳۸۵ خورشیدی صورت پذیرفت، مرگ مغزی مترادف با مرگ قلبی است و ثابت شده افراد مرگ مغزی شده دیگر به زندگی برنگشته اند، اما با پیوند اعضای آنها می‌توان حیاتی دوباره به بیماران نیازمند و در انتظار پیوند ارائه داد.
در سال ۹۶ که بهترین آمار اهدای عضو در کشور طی ۱۸ سال گذشته را داشتیم، تنها ۹۲۶ اهدا یعنی یک چهارم افراد اهدای عضو داشتند. سالیانه ۱۶ هزار حادثه در کشور اتفاق می‌افتد و هشت هزار نفر دچار مرگ مغزی می‌شوند و از این تعداد بین دو هزار و ۵۰۰ تا چهار هزار نفر امکان اهدای عضو را دارند و هر فرد فوت شده می‌تواند به هشت نفر عضو و بیش از ۵۰ بافت مانند قرنیه و پوست را به بیماران نیازمند اهدا کند و باعث ارتقای کیفیت زندگی و نجات جان آنها شود. کارشناسان اعلام کردند در حال حاضر بیش از ۲۴ نوع از بیماری‌ها در کشور با اهدای سلول‌های بنیادی قابل درمان است و این امر با آگاهی‌رسانی میسر خواهد شد.
برخی از افرادی که دچار مرگ مغزی شده‌اند، پیش از مرگ به صورت داوطلبانه تمایل خود را نسبت به اهدای عضو با دریافت کارت اهدای عضو، اعلام می‌کنند، اما در صورت تأیید مرگ مغزی از سوی چهار پزشک معتمد متخصص داخلی، متخصص بیهوشی، متخصص مغز و اعصاب و متخصص پزشکی قانونی، در صورت اعلام رضایت قانونی خانواده متوفی نسبت به اهدای عضو، اعضای حیاتی مناسب به بیماران نیازمند اهدا می‌شود، کارت اهدای عضو یکی از بزرگترین نمادهای فرهنگی در زمینه ارتقای فرهنگ اهدای عضو است.
هر ایرانی می‌تواند با افزایش آگاهی خود و دیگران، بالا بردن سطح اطلاعات جامعه در زمینه مرگ مغزی و اهدای عضو، گرفتن کارت اهدا و شرکت در طرح سفیران به ترویج فرهنگ اهدای عضو کمک کند، به گفته پزشکان اعضای قابل اهدای فرد مرگ مغزی شامل قلب، ریه‌ها، کبد، روده‌ها، لوزالمعده، کلیه‌ها و برخی بافت‌های بدن از جمله پوست، قرنیه، تاندون، غضروف، استخوان و دریچه قلب است. اهدا کنندگان عضو، بخشندگان و سخاوت مندانی هستند که فریاد سکوت بیماران نیازمند را شنیده و دست‌ها و دل‌های پر از مهرشان با آنها همنوا شده و مرهمی بر زخم آنان می‌شوند.
کارشناسان اعلام کردند از زمان راه‌اندازی واحدهای فراهم آوری اعضای پیوندی در کشورمان، مراکز مختلفی شروع به ثبت نام و صدور کارت اهدای عضو کردند، در روزها و ماه‌های اول تعداد ثبت نام به بیش از ۱۰۰ نفر در ماه نمی‌رسید، اما با شروع تبلیغات فرهنگی و برگزاری جشن نفس، تعداد بیشتری از مردم نیک اندیش سرزمین مان با این امر آشنا شدند و تعداد افراد متقاضی کارت اهدای عضو به بیش از ۵۰۰ نفر در روز رسید.
مشکلات اهدای عضو در زمان شیوع کووید ۱۹
سالانه چهار هزار نفر در کشور دچار مرگ مغزی می‌شوند که تنها اعضای یک هزار نفر از آنها با رضایت خانواده و بستگان آنها به بیماران نیازمند اهدا می‌شود و استان اصفهان هم از این قاعده مثتثنی نیست، این آمار در کشورهای پیشرفته بسیار بیشتر از ایران است که نیاز به فرهنگ سازی بیشتر دارد.
تا قبل از ورود کرونا اهدای عضو فرد مرگ مغزی در استان هم با رضایت بستگان یا خود متوفی قبل از فوت روال عادی خود را داشت، با شیوع کرونا و درگیر شدن بسیاری از بیمارستانها در بعضی از استان‌ها، پیوند و اهدای عضو تا صدور بخشنامه بعدی ممنوع شد.
استان اصفهان هم از جمله استان‌هایی بود که در یک بازه زمانی مشخص، پیوند اعضا به علت کرونا ممنوع شد، مجوز پیوند اعضا در شرایط کرونایی طبق پروتکل‌های بهداشتی خاص از اواخر خردادماه سال ۹۹ به بیمارستانها ابلاغ شد.
در حال حاضر کلیه و کبد بیشترین آمار اهدای عضو استان را به خود اختصاص داده و با توجه به تبلیغاتی که در زمینه اهدای عضو انجام گرفته فرهنگ اهدای عضو نهادینه شده و تعداد خانواده‌های بیشتری رضایت می‌دهند.
مریم خلیفه‌سلطانی مسئول واحد فراهم‌آوری اعضای پیوندی مرکز آموزشی درمانی الزهرا (س) اصفهان، اظهار می‌کند: اهدا و پیوند عضو در یک سال و نیم گذشته که زمان شیوع کرونا بوده در استان اصفهان متوقف نشده است اما به دلیل شرایط خاص ناشی از همه‌گیری بیماری کووید ۱۹ یافتن موارد مناسب برای اهدای عضو از افراد مرگ مغزی بسیار مشکل شده و تعداد بسیار کمی در مقایسه با سال‌های گذشته به اهدای عضو منجر می‌شود.
وی تاکید می‌کند: در موارد بسیاری وقتی فرد مرگ مغزی دارای شرایط اهدای عضو را می‌یابیم در مراحل پایانی متوجه می‌شویم که به ویروس کرونا مبتلا شده است که دیگر تحت هیچ شرایطی امکان برداشت عضو از او وجود ندارد، به طور معمول افرادی که دچار مرگ مغزی می‌شوند مدت طولانی در بیمارستان بستری هستند و به همین دلیل احتمال بیشتری درباره ابتلای آنها به ویروس کرونا وجود دارد.
خلیفه سلطانی تصریح می‌کند: امید است با بهبود وضعیت جامعه و کاهش شیوع کرونا در ماه‌های آینده شاهد اهدای عضو بیشتری در استان باشیم. بر اساس طرح جدیدی که برای پیوند عضو در دست اجراست مقرر شده که از این پس اطلاعات دقیق بیماران نیازمند پیوند عضو در سامانه کشوری و متعلق به وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی وارد شود و اولویت دهی برای پیوند عضو از طریق این سامانه صورت گیرد، اجرای این طرح باعث می‌شود تا اولویت دهی برای پیوند عضو، عادلانه تر انجام شود.
نظر شما