به گزارش خبرنگار ایمنا، زندگی انسان با هنر و زیبایی گره خورده است به همین دلیل همواره برای تکامل و به تعالی رساندن هنر تلاش شده است. هنرهای سنتی و دستی بر اصولی استوارند که به شکل سینه به سینه از انسان نخستین تا انسان معاصر منتقل شده است. نوآوری و ظرافت دو ویژگی بسیار مهم در حوزه صنایع دستی است که منجر به پیشرفت و تعالی در آن می‌شود. از طرفی صنایع دستی نماد روح و پیشینه فرهنگی جوامع محسوب می‌شود. سازمان یونسکو بیش از ۶۰۰ نوع از صنایع دستی کشورهای مختلف را به ثبت رسانده که ۴۵۰ صنعت دستی آن متعلق به ایران است.
شاید بتوان تشکیل سازمان صنایع دستی را اولین قدم برای حمایت از این صنایع دانست. تشکیل این سازمان توسط فرنگیس یگانگی، دبیر شورای عالی زنان و معاون دبیر کل سازمان زنان ایران اتفاق افتاد. نقش وی در رسمیت بخشیدن به صنایع دستی ایران بسیار پر رنگ است؛ ۶ ماه طول کشید تا او به روستاهای ایران برود و صنایع دستی مناطق مختلف را برای تحویل به وزارت اقتصاد جمع‌آوری کند. یگانگی متولد ۲۱ اردیبهشت ماه ۱۲۹۵ است، در سال ۱۳۷۳ به عنوان زن شایسته سال شناخته شد. او کسی است که وجود رایحه هنرمندی زن را در بین تارهای قالی، در خمیرمایه سفال‌ها و نقش و نگار فلزها گوشزد کرد.
مهرنوش شفیعی، استاد گروه صنایع دستی دانشگاه هنر اصفهان درباره حضور زنان در صنایع دستی، به خبرنگار ایمنا می‌گوید: در خصوص حضور زنان در صنایع دستی صحبت‌های زیادی شده است، به همین دلیل می‌توان این موضوع را از ابعاد مختلف مورد بررسی قرار داد. زنان از ابتدای شکل گیری هنرها و صنایع دستی از مبدعان این صنعت بودند و در کنار وظایف خانوادگی خود، به ساخت وسایل و ابزار مورد نیاز زندگی مشغول می‌شدند. به نوعی می‌توان گفت پایه گذاران بسیاری از صنایع دستی در طول تاریخ زنان بوده‌اند.
وی می‌افزاید: نیم نگاهی به جامعه صنعت گران هنرهای دستی نشان می‌دهد که هنوز هم زنان در این حوزه نقش پررنگی دارند؛ با وجود اینکه ممکن است نامی از زنان برده نشود و بسیاری از آنها ناشناخته بمانند، اما قسمت عمده و اصلی بسیاری از هنرهای دستی ایران همچون انواع بافته‌ها و رودوزی‌ها به دست زنان خلق می‌شود.
استاد گروه صنایع دستی دانشگاه هنر اصفهان، ادامه می‌دهد: شاید بعضی هنرها و شاخه‌های صنایع دستی ظرافت نداشته و نیاز به قدرت بدنی داشته باشد و شامل هنرهایی می‌شود که بیشتر در ارتباط با فلز، سفال یا چوب است؛ این هنرها اصولاً در جامعه به نام مردان شناخته می‌شود اما نکته جالب توجه این است که زنان به عنوان مهم‌ترین عضو در تولید این دسته از صنایع دستی به شمار می‌روند و در کارگاه‌ها نقش بسزایی ایفا می‌کنند، اما نامی از آنها برده نمی‌شود.
شفیعی اظهار می‌کند: معمولاً کارگاه‌های صنایع دستی مانند میناکاری با نام صاحبان خود شناخته می‌شوند. صاحبانی که شاید از جامعه مردان باشند اما هنگام ورود به این کارگاه‌ها می‌توان دید که بیشتر کسانی که وظیفه لعاب زنی یا نقش اندازی را بر عهده دارند زنان هستند و این امور وظایفی است که اساس هنر صنایع دستی را تشکیل می‌دهد.
وی با بیان اینکه "در حوزه صنایع دستی با دو دسته از زنان مواجه هستیم"، می‌گوید: گروهی از آنها زنانی هستند که خود به عنوان کارآفرین شناخته می‌شوند، کسب و کاری جداگانه دارند. این مسئله در طول تاریخ کمتر به چشم می‌خورده، اما امروزه تعداد زنان کارآفرین بیشتر شده است. برای نمونه تعداد زنانی که در حوزه زیورآلات یا چوب کار می‌کنند کم نیست. دسته دوم زنانی هستند که در کنار مردان کار می‌کنند و در کارگاه‌ها مشغول‌اند. از این دسته زنان کمتر نام برده می‌شود در حالی که شاید حجم بیشتری از کار را بر دوش می‌کشند و نقشی حیاتی دارند.
این استاد دانشگاه اشاره می‌کند که شمار کارآفرینان زن افزایش بیشتری داشته و تولید کنندگان سفال زن را مثال می‌زند که با وجود اینکه این هنر در دست مردان قرار داشته، تعدادشان به مراتب بیشتر از گذشته شده است.
شفیعی در این باره تصریح می‌کند: این موضوع نه تنها در حوزه سفالگری بلکه در شاخه‌های دیگر صنایع دستی نیز تحقق یافته است اما اگر ماجرا از بعد دیگری مورد بررسی قرار بگیرد، می‌توان گفت به دلیل رکودی که در صنایع دستی وجود دارد و بسیاری از آنها به فراموشی سپرده شده، بیشتر کسانی که در این حوزه فعالیت می‌کردند فعالیت خود را کاهش داده یا به طور کلی متوقف کردند بنابراین از این نظر، در برخی حوزه‌ها مثل رودوزی‌ها یا بافته‌های خاص با کاهش حضور زنان رو به رو هستیم، اما در برخی از حوزه‌ها نیز شمار زنان فعال و هنرمند افزایش یافته است.
وی اضافه می‌کند: حمایت خاص و ویژه‌ای از زنان کارآفرین در حوزه صنایع دستی وجود ندارد و این نبود حمایت از جانب سازمان‌های مربوطه موجب می‌شود که نقش زنان در مسائل مدیریتی کمتر باشد. چنانچه حمایتی انجام می‌شد، زنان هم جرأت و جسارت ورود به پست‌های مدیریتی را پیدا می‌کردند و می‌توانستند از افرادی شوند که مانند فرنگیس یگانگی، سهم بسیاری در تحولات و دگرگونی‌های صنایع دستی داشته باشند.
گزارش از: آفرین عدیلی، خبرنگار سرویس فرهنگ و هنر خبرگزاری ایمنا
نظر شما