به گزارش خبرنگار ایمنا، مخاطرات طبیعی رویدادهای زمین شناسی است که در نقاط مختلف زمین و در برهه‌های زمانی متفاوت اتفاق می‌افتد. وقوع این رویدادها امری طبیعی است که می‌تواند مراکز جمعیتی و سکونتگاه‌های بشری را تحت تأثیر قرار دهد. همزیستی با این رویدادها همواره یکی از دغدغه‌های بشر بوده و در طول تاریخ بسیاری از تمدن‌ها به دلیل وقوع حوادث طبیعی از میان رفته است. پیشرفت علم و گسترش ارتباطات فناورانه زمینه را برای مقاوم سازی و تاب آوری بیشتر شهرها در برابر این حوادث آماده کرده و مدیران شهرها در مسیر هوشمندسازی خود همواره این مهم را مورد توجه قرار می‌دهند تا جایی که برخی شهرهای پیشرفته دنیا با این که گاهاً در طول یک ماه چندین مرتبه حوادث جدی را تجربه می‌کنند، اما شهروندان آن شهرها زندگی توأم با آسایش دارند. این مهم در کشور ما با وجود این که جز مناطق پرخطر از نظر مخاطرات طبیعی محسوب می‌شود، چندان جدی گرفته نشده و دخالت عوامل انسانی نیز این مسئله را تشدید کرده است. به نظر می‌رسد این مسئله هم از جنبه مدیریتی و هم از جنبه علمی باید مورد توجه بیشتری قرار بگیرد.
استفاده از نقشه مخاطرات طبیعی در توسعه شهرها نادیده گرفته می‌شود
«فرزاد مؤمنی»، کارشناس شهرسازی می‌گوید: تهیه نقشه مخاطرات زمین شناسی وظیفه وزارت راه و شهرسازی است و پس از آماده سازی آن را به منظور تهیه طرح‌های شهری در اختیار ارگان‌های مربوطه قرار می‌دهد.
وی می‌افزاید: شهرداری در زمان تهیه نقشه طرح‌های تفصیلی و جامع از نقشه‌های مخاطرات طبیعی به عنوان نقشه‌های بالادستی استفاده می‌کند تا بر اساس آن نحوه توسعه شهر را در نظر بگیرد.
این کارشناس شهرسازی خاطرنشان می‌کند: در نقشه مخاطرات طبیعی عناصری همچون زمین لرزه، حرکات دامنه‌ای، سیلاب‌ها و فرسایش در نظر گرفته می‌شود؛ این چهار فاکتور به صورت سرفصلی در تهیه این نقشه‌ها مورد توجه قرار می‌گیرد و مطالعات منطقه‌ای و ژئوپلتیکی برای آنها انجام می‌شود.
مؤمنی تاکید دارد: پس از تهیه نقشه‌ها، مناطق مختلف شهر با رنگ‌های متفاوتی پهنه بندی می‌شود تا به طور مثال، میزان فرسایش خاک در مناطق مختلف شهر مشخص شود و زمانی که شهرداری قصد داشت طرح جامع یا تفصیلی تهیه کند برای مناطقی که دچار فرسایش بیشتر است، پوشش گیاهی خاصی در نظر گرفته شود.
وی اضافه می‌کند: همچنین نباید در این منطقه از شهر تعداد طبقات ساختمان‌ها در طرح تفصیلی زیاد در نظر گرفته شود زیرا ممکن است پوسته یا لایه اولیه زمین به دلیل ایجاد فرسایش، دچار نشست شود.
این کارشناس شهرسازی تصریح می‌کند: بارش و فرسایش موجب می‌شود مکان قرارگیری سفره‌های آب زیرزمینی در هر منطقه تغییر کند چنانچه این آبراهه‌ها در زیر زمین به درستی شناسایی نشود، ممکن است در همان مکانی که وزن ساختمان‌ها به دلیل دادن ارتفاع بیشتر بالا می‌رود، همانجا نشست زمین اتفاق بیفتد که برای شهر و شهروندان مخاطره آمیز است.
مؤمنی با تاکید بر این که توسعه شهر نباید به سمت مناطقی باشد که احتمال مخاطرات طبیعی در آنها بالا است، می‌گوید: استفاده از نقشه مخاطرات طبیعی در شهرها به دلایل اقتصادی و سیاسی بعضاً نادیده گرفته می‌شود و نیاز است مدیریت شهری در سطح شهرها نظارت اجرایی بسیار قوی بر استفاده از این نقشه‌ها داشته باشد.
لزوم توجه به مخاطرات طبیعی در مکان‌یابی کاربری‌های شهری
«هادی عبدالعظیمی»، کارشناس سنجش از راه دور و جی‌آی‌اس با اشاره به این که مکان‌یابی کاربری‌های شهری یکی از فاکتورهای مهم در بحث مخاطرات طبیعی مثل فرونشست، زلزله و رانش زمین است، خاطرنشان می‌کند: این عناصر باید به صورت جدی در پروژه‌های مکان‌یابی مورد توجه قرار بگیرد و لایه‌های اطلاعاتی مربوط به آن تهیه شود.
وی ادامه می‌دهد: می‌توان با استفاده از علم اطلاعات مکانی و نرم افزار جی آی اس، لایه‌های اطلاعاتی را همپوشانی داد و هرکدام از این مخاطرات می‌تواند فاکتورهای مختص به خودش را داشته باشد که باید آنها را تهیه کرد.
این کارشناس سنجش از راه دور و جی‌آی‌اس تاکید می‌کند: امروزه می‌توان وضعیت مناطق مختلف شهر را از نظر مخاطرات طبیعی، با استفاده از داده‌های راداری مشخص کرد؛ تصاویر راداری به متخصصان در تهیه تصاویر و نقشه‌های مرتبط با این مخاطرات کمک می‌کند تا آنان بتوانند از این داده‌ها به عنوان لایه‌های اطلاعاتی در پروژه‌های مکان‌یابی استفاده کنند.
عبدالعظیمی می‌افزاید: با در نظر داشتن پدیده فرونشست، زلزله و رانش در نهایت نقشه مخاطره به صورت کامل تولید می‌شود تا در مرحله آخر و بر اساس محاسبات وزنی، نقشه مکان‌یابی کاربری‌های شهری تهیه شود.
وی اضافه می‌کند: امروزه همچنین از تصاویر ماهواره‌ای یا RS برای تولید نقشه‌های Land use و Land cover فرونشست، زلزله و رانش در سطح دنیا استفاده می‌شود تا بتوانند در صورت امکان این نقشه‌ها را به صورت مستقیم از تصاویر ماهواره‌ای استخراج کنند.
این کارشناس سنجش از راه دور تصریح می‌کند: متخصصان این حوزه برای استخراج نقشه‌های فرونشست، به نتایج خوبی در سطح دنیا رسیده‌اند و در حال کار کردن بر روی نقشه‌های زلزله و رانش هستند.
عبدالعظیمی ادامه می‌دهد: آنان در تلاش هستند این نقشه‌ها را با استفاده از تصاویر و داده‌های ماهواره‌ای تهیه کنند تا دیگر نیازی به تهیه لایه‌های اطلاعاتی و هم پوشانی آنها به منظور تعیین مناطق زلزله‌خیزتر و مستعد فرونشست، نباشد اما در حال حاضر این نقشه‌ها بیشتر با استفاده از علم اطلاعات مکانی GIS و تلفیق لایه‌های مختلف تهیه می‌شود.
برخی مناطق شهر بیشتر در معرض خطر فرونشست است
وی با اشاره به دخالت عامل انسانی در ایجاد پدیده فرونشست، می‌گوید: فرونشست به دلیل برداشت‌های بی رویه از آب‌های زیرزمینی ایجاد شده و برای تهیه نقشه فرونشست و تعیین مناطقی که بیشتر در معرض خطر قرار دارد، لازم است نقشه تراز آب زیرزمینی هم پوشانی شود تا وضعیت تراز آب طی سی سال اخیر در مناطق مختلف شهر مورد بررسی قرار بگیرد.
این کارشناس سنجش از راه دور تاکید می‌کند: امروزه در سطح دنیا برخی متخصصان معتقد هستند زلزله‌خیز بودن و وجود گسل‌ها نیز موجب فرونشست می‌شود و بر این اساس برخی مناطق شهری بیشتر مستعد فرونشست هستند و ساخت وسازهای خارج از اصول و ضوابط و برداشت‌های بی رویه از چاه‌های آب برای مصارف کشاورزی، به تدریج موجب فرونشست زمین می‌شود.
عبدالعظیمی خاطرنشان می‌کند: عوامل انسانی، مثل برداشت‌های بی‌رویه بیشتر از عوامل طبیعی مثل وجود گسل و زلزله‌خیزی موجب فرونشست می‌شود و چنانچه مدیران شهر مدیریت خوبی نداشته باشند، شهر مستعد فرونشست شده و در صورت وقوع زلزله، ممکن است خسارات جبران ناپذیری به شهر وارد شود.
نظر شما