به گزارش خبرنگار ایمنا، خاورمیانه تحولات مختلفی را پشت سر گذاشت، خاورمیانه در سال ۹۹ از یک سو شاهد تداوم برخی بحران‌ها از جمله ظهور مجدد داعش در عراق و جنگ یمن، و از سویی دیگر، شاهد عادی سازی روابط کشورهای عرابی با اسرائیل بود.
در ادامه به مرور برخی از این اتفاقات می‌پردازیم:
عادی سازی روابط اعراب با اسرائیل
یکی از مهمترین تحولات خاورمیانه در سال گذشته، بیانیه مشترک اسرائیل، امارات متحده عربی و آمریکا در ۱۳ اوت ۲۰۲۰ بود که به «پیمان ابراهیم» معروف شد. هدف این پیمان عادی سازی روابط اعراب با اسرائیل بود. پس از امارات، بحرین، سودان و مراکش نیز به پیمان ابراهیم پیوستند و روابط خود با اسرائیل را رسمیت بخشیدند. دور جدید عادی سازی روابط کشورهای عرب با اسرائیل به دلیل اینکه یک اقدام کنش گرانه و فعال از سوی کشورهای عرب بود می‌تواند روند تحولات در منطقه را تغییر دهد.
این در حالی است که عادی سازی مصر و اردن تحت فشار و در شرایط ناخواسته‌ای شکل گرفت که بیشتر شبیه به نوعی صلح سرد بود. از هم اکنون امارات و اسرائیل روابط خود را در عرصه‌های مختلف از جمله ورزش، خرید محصولات کشاورزی و همکاری‌های پزشکی و تحقیقاتی آغاز کرده‌اند و این نشان می‌دهد عزم آنها برای گسترش روابط و تقویت پیوندهای دو و چند جانبه جدی است. عربستان، عمان و کویت نیز گزینه‌های بعدی عادی سازی روابط با اسرائیل هستند و اگر این امر صورت واقع به خود بگیرد، منطقه شاهد یک تغییر پارادایمی در بلوک بندی‌های منطقه‌ای خواهد شد.
ظهور داعش در عراق
در حالی که بسیاری تصور می‌کردند کار داعش به پایان رسیده و تروریست‌های آن دیگر توانی برای از جا بلند شدن ندارند، این گروه بار دیگر دست در سایه رهبری جدید، از فرصتی که کرونا ایجاد کرد استفاده و خود را احیا کرد. در فروردین ماه سال ۹۹ با اوج شیوع کرونا، ۸ تن از سرکردگان داعش توسط آمریکا از کردهای شمال سوریه "قسد" تحویل گرفته شدند و به "عین الاسد" عراق منتقل شدند. پس از آن سلسله‌ای از درگیری‌ها میان داعش و نیروهای عراقی و حشد الشعبی در این کشور در گرفت که نشان داد موضوع قدرت‌گیری مجدد تروریست‌ها در عراق جدی است.
معامله قرن
یکی از مهمترین اقدامات دولت قبلی آمریکا در سال گذشته در جهت پیشبرد اهداف ترامپ در خاورمیانه انجام داد، پیگیری طرح موسوم به معامله قرن، برای حل نزاع فلسطین-اسرائیل بود که با پیگیری‌های جارد کوشنر، داماد ترامپ و هم راستا با اهداف بنیامین نتانیاهو مطرح شد. بر اساس این طرح، نیمی از کرانه باختری و بخشی از بیت المقدس شرقی که بر اساس قطعنامه ۲۴۲ سازمان ملل متحد متعلق به فلسطینی‌ها است، به اسرائیل واگذار می‌شود و در عوض، اسرائیل دولت فلسطینی را در بخش‌های باقی مانده کرانه باختری، نوار غزه و بخش‌های کوچکی از بیت المقدس شرقی به رسمیت می‌شناسد؛ یک دولت عقیم و محاصره شده. این طرح هرچند در عمل با اقبال چندانی مواجه نشد و قرین موفقیت نبود، اما زمینه‌های لازم برای عادی سازی روابط کشورهای عرب با اسرائیل را فراهم ساخت.
تلاش‌ها برای از سرگیری روابط عربستان و قطر
یکی دیگر از تحولاتی که در ماه‌های خر سال ۹۹ رخ داد، افزایش تلاش‌ها برای از سرگیری روابط عربستان و قطر بود که با میانجی‌گری کویت و حمایت آمریکا در حال پیگیری است. عربستان که به همراه امارات، بحرین و مصر از سال ۲۰۱۷ روابط سیاسی-اقتصادی خود را با قطر قطع و این کشور را تحریم کامل کرده‌اند، مسیر خود را از سه کشور دیگر جدا کرده و همانگونه که در نشست امنیتی اخیر منامه بر آن تاکید شد، خواهان از سرگیری روابط با قطر و پایان دادن به محاصره اقتصادی این کشور است.
تداوم جنگ یمن
سال ۹۹ در حالی شروع شد که حملات عربستان به یمن همچنان ادامه داشت. اما در این سال شاهد دو رویداد مهم در این جنگ بودیم. رویداد نخست، موفقیت یمنی‌ها در دستیابی به تسلیحات موشکی و پهپادی دقیق بود که با استفاده از این تجهیزات، رزمندگان حوثی توانستند خسارت‌های جدی به برخی پایگاه‌های نظامی و مراکز صنعتی در عربستان وارد کنند. این حملات محاسبات راهبردی جنگ را تغییر داده‌اند و صدای مخالفان جنگ در عربستان و امارات را بیش از هر زمان دیگری بالا برده است. اتفاق دوم، خروج رسمی امارات از جنگ یمن بود که بی ارتباط با اتفاق نخست نیست.
انفجار بیروت
روز ۴ اوت ۲۰۲۰ (۱۴ مرداد ۱۳۹۹)، خبر انفجاری شدید در بندر بیروت از طریق خبرگزاری‌ها مخابره شد که همه جهان را در شوک فرو برد. این انفجار به قدری شدید بود که ۸۰ درصد بندر را تخریب کرد و موج انفجار تا شعاع ۱۰ کیلومتری همه ساختمان‌ها را تخریب کرد حتی در ۲۴۰ کیلومتر دورتر در جزیره قبرس در شرق دریای مدیترانه نیز احساس شد. رخداد اخیر در بیروت، پس از انفجار بمب هسته‌ای در هیروشیما و ناکازاکی، سومین انفجار با قدرت تخریب بالا در جهان است. اما آنچه که در حادثه اخیر بندر بیروت مهم است، نقش این بندر در اقتصاد و تجارت لبنان است. گاردین در گزارشی به بررسی ابعاد اقتصادی این حادثه پرداخته و نوشته «برای آنکه بدانید انفجار بیروت تا چه حد برای لبنان مهم است باید گفت ۹۰ درصد از گندم مصرفی این کشور وارداتی است و بیشتر این واردات از طریق این پایانه انجام می‌شده که در قلب این انفجار قرار داشت.
این در حالی است که در چند ماه اخیر و در بحران اقتصادی لبنان، مواد غذایی ۸۰ درصد افزایش قیمت داشته است». نکته دیگر این است که لبنان تنها ۱۷ درصد از کل گندم مصرفی‌اش را تولید می‌کند و انفجار در سیلوهای نگه دارنده، تقریباً تمام گندم را از بین برد و بیم آن می‌رود که قیمت‌ها دوباره رشد کنند. با وجود اینکه هنوز اطلاعات دقیقی از میزان خسارت وارده به بندر و ساختمان‌های اطرف محل حادثه منتشر نشده اما برخی منابع از آلوده شدن حدود ۱۵ هزار تن گندم به مواد سمی ناشی از انفجار گفته‌اند.
علاوه بر گندم، جو و ذرت نیز در سیلوهای بندر بیروت نگهداری می‌شد که این انفجار آنها را غیرقابل استفاده کرده است. در این حادثه چندین تن محموله نیترات آمونیوم که از آن برای ساخت کود استفاده می‌شود، منفجر شد. بحران انفجار در بیروت زمانی نمایان‌تر می‌شد که بدانیم این بندر به صورت روزانه با ۳۰۰ بندر دیگر در جهان در تعامل بوده و سالانه پذیرای حدود ۳ هزار و ۱۰۰ کشتی بوده که عمده صادرات و واردات لبنان از آن صورت می‌گرفته است.
نظر شما