سیمین و فولکلور ایرانی

به گزارش خبرنگار ایمنا، ادبیات فارسی سرشار از قریحه، تخیل، هوش، ذکاوت، نازک اندیشی و زیبایی‌هایی است که توسط میراث داران این زبان یعنی شاعران و نویسندگان خلق شده است. همانگونه که هیچ آفرینش ادبی نمی‌تواند با میراث زبانی و فرهنگ خود بی ارتباط باشد، فرهنگ نیز برای تداوم خود نیاز به تقویت و غنا دارد. فرهنگ مردمی ایران سرشار از اعتقادات، باورها، داستان‌ها، اسطوره‌ها و جشن‌ها است. صادق هدایت با اشاره به این فرهنگ عامه نوشته است: " هنر و ادبیات توده به منزله مصالح اولیه بهترین شاهکارهای بشر به شما می‌روند."

از سویی فرهنگ شناسنامه ملت هاست، حفظ و نگهداری از آن در هر قالب و محتوایی، ارزشمند و قابل توجه است. سیمین دانشور از جمله ادیبانی است که فرهنگ ایرانی را مرکز ثقل آثار داستانی خود قرار داد. این ویژگی به اندازه‌های متفاوت در آثار سایر نویسندگان نیز رسوخ کرده است، اما حضور آن در آثار سیمین از این جهت حائز اهمیت است که او به عنوان نخستین بانوی رمان نویس فارسی شجاعت قدم گذاشتن در راه‌های نو را به خود داد و در این راه به یکی از برترین‌ها تبدیل شد.

دانشور زاده شیراز است. از کودکی به آثار شاعران کلاسیک ادبیات فارسی علاقه داشت و هیچگاه این علاقه را کنار نگذاشت. دلبستگی سیمین به سنت ادبی گذشته در برجسته‌ترین اثر او یعنی سو و شون مشهود است. برای نمونه بسیاری از اسامی استفاده شده در این داستان بر پایه شاهنامه فردوسی برگزیده شده اند. ذکر چند نمونه از ابیات حافظ و مولوی در این داستان نیز مهر تأیید دیگری بر این نکته است.

این نویسنده شخصیت‌ها و قهرمانان داستان‌های خود را از میان عامه مردم بر می گزید. این امر منجر به جریان یافتن داستان در دل زندگی روزانه مردم و در نتیجه پیوند آن با زبان و فولکلور می‌شد. به همین دلیل رمان‌های او بازتاب دهنده برخی از مهم‌ترین اعتقادات و باورهای رایج در فرهنگ ایرانی هستند.

سیمین در دل داستان‌های خود به دین و اعتقادات مذهبی اشاره می‌کند. سفر حج، روزه و نماز، پختن نذری، تشییع جنازه، زندگی ائمه، عاشورا، تعزیه و رستاخیز برخی از زمینه‌های مذهبی مردم ایران به شمار می‌روند که در داستان‌های این نویسنده جای گرفته اند. همچنین در آثار او اشاره به شاهنامه خوانی، نقالی، مجسمه سازی، نمایش روحوضی، خطاطی و نقاشی، که هر یک خاطرات تلخ و شیرین بسیاری را به مخاطب ایرانی منتقل می‌کنند، نیز به چشم می‌خورد.

به صورت کلی می‌توان گفت شناخت و تجربه می‌تواند خالق لذت و شیرینی باشد و این همان نکته‌ای است که دانشور با کشف و تاکید بر آن توانست جای پای خود را در ادبیات معاصر محکم کند. تلفیق داستان و فرهنگ عامه یکی از مهم‌ترین علل استقبال مخاطبان از داستان‌های این نویسنده است. سیمین در داستان‌های خود از لهجه به ویژه لهجه شیرازی نیز غافل نشده است و آن را نوعی اصالت می‌داند.

بیان وقایع اجتماعی و سیاسی از جمله اختناق حاکم بر جامعه و ظهور طبقه‌های اجتماعی نو یکی دیگر از دغدغه‌های سیمین بوده است. در واقع می‌توان گفت ادبیات بازآفرینی خلاقانه و هنرمندانه واقعیات جامعه است و سیمین با هنرمندی تمام فضاهایی خلق کرده است که مخاطب خود را از آن دور نمی بیند و بوی آشنای زندگی روزانه را از آن استشمام می‌کند، در این میان استفاده از نثر ساده، روان و بلیغ نیز بر تأثیر گذاری قلم او افزوده است.

سیمین درست در زمان کمرنگی زنان در ادبیات ظهور کرد و چنان درخشید که جایگاه ممتاز خود در حافظه ادبی ایرانیان را تا سالیان سال تضمین کرد. این نویسنده بسیاری از تصورات نادرست و منفی در خصوص زنان را در جامعه بهبود بخشید و از این نظر نیز بسیار مثمر ثمر واقع شد. تلاش او برای حراست از فرهنگ اصیل ایرانی بسیار قابل تقدیر است.

یادداشت از: صدیقه کهیانی - خبرنگار سرویس فرهنگ و هنر خبرگزاری ایمنا