آیا شاخص بورس تا نوروز ۱۴۰۰ باز می‌گردد؟

‌به گزارش خبرنگار ایمنا، با نگاهی اجمالی به روند طی شده در بازار سرمایه ایران از ابتدای سال جاری شاهد رشد چشمگیر این بازار در چهار ماه ابتدایی سال و پس از آن روند اصلاحی شاخص کل بودیم به طوری که از اواخر آذر ماه روند نزولی بازار تا نیمه بهمن ماه نیز ادامه دار بوده است.

البته در این میان نمی‌توان از تأثیر اخبار منفی که توسط مسئولان به بازار مخابره شد، صرف نظر کرد؛ اخباری از جمله قیمت گذاری دستوری، اختلافات مجلس و دولت بر سر تصویب لایحه بودجه و در نهایت تغییر رئیس سازمان بورس که البته به تازگی انجام شده و هنوز نمی‌توان گفت این تغییر به نفع بازار خواهد بود یا خیر.

عوامل مختلفی بر روند بازار سرمایه ایران تأثیر گذار است، که از جمله آن می‌توان به نرخ تورم، نرخ بهره بانکی، نرخ دلار، مسائل اقتصاد سیاسی و مسائل بین‌الملل از جمله قیمت‌های جهانی کامودیتی ها اشاره کرد که تعدد این عوامل پیش بینی بازار را مشکل تر می‌کند.

در همین زمینه، ایمان کرمی، کارشناس بازار سرمایه، در گفت‌و گو با خبرنگار ایمنا، سابقه تاریخی روند بازار در دو سال اخیر را بررسی می‌کند و می‌گوید: با نگاهی به ابتدای سال ۹۸ متوجه می‌شویم که شاخص روی ۲۵۰ هزار واحد بوده و پس از آن به واسطه رشد سودآوری شرکت‌ها و تورم موجود در کشور رشد کرده و در پایان آن سال به محدود ۵۰۰ هزار واحد می‌رسد. شاخص کل بازار در محدوده یک ساله رشد حدود صد درصدی داشته است، سرمایه گذاران مختلفی را به بازار سرمایه جذب کرد. زمانی که بازار سرمایه چنین بازدهی را در یک سال ثبت می‌کند، سرمایه گذارانی که در بانک‌ها سپرده گذاری کرده‌اند متوجه می‌شود سودی که از بانک دریافت می‌کند ۸۰ درصد کمتر از بازار سرمایه است، بنابراین ترغیب می‌شود که دارایی خود را به بازار سرمایه انتقال دهد.

وی اضافه می‌کند: افراد در بازار سرمایه بر سهم‌های خود سرمایه گذاری می‌کنند، دارنده سهام در تمامی رویدادها و دارایی‌های شرکت شریک است بنابراین تورم ساختار اقتصادی که بر دارایی‌های شرکت تأثیر گذار است و پا به پای تورم قیمت سهام نیز در یک بازه زمانی مشخص افزایش می‌یابد بخشی از رشد قیمت سهام‌ها متأثر از نرخ تورم است. در سال ۹۸، تورم کلی در حدود ۴۰ درصد بوده که بخشی از رشد سهام آن سال به دلیل تورم و بخش دیگر آن به دلیل افزایش سودآوری شرکت‌ها در پی افزایش نرخ دلار بوده است.

این کارشناس بازار سرمایه اظهار می‌کند: در ابتدای سال ۹۹ شاخص در محدوده ۵۰۰ هزار واحد بود و از فرودین ماه شاهد رشد شاخص کل تا محدوده ۲ میلیون واحد بودیم، مقدار رشد شاخص کل در بازه ۵ ماهه، حدود ۳۲۰ درصد بوده است، بنابراین رشد سه ماهه بازار سه برابر رشد کل سال ۹۸ بوده است، اتفاقاتی در سال ۹۹ می‌افتد که باعث می‌شود روند بازار متفاوت شود، بخش اول آن ورود عظیم سرمایه گذاران بوده است، به طوری که تا کنون این حجم از سرمایه گذاران وارد بازار سرمایه نشده بود، اگر آمار صدور کدهای معاملاتی جدید را بررسی کنیم عمده ورود افراد جدید در اردیبهشت و خرداد ماه به بازار وارد شدند که شاخص بیش از یک میلیون ۴۰۰ هزار واحد بود، بخشی نیز در شاخص بیش از ۱ میلیون و ۸۰۰ هزار واحد سهام خریداری کردند، اگر واقع گرایانه نگاه کنیم قیمت این سهم‌ها نسبت به قیمت سهام در ابتدای سال ۹۸، تا ۷۰۰ درصد بیشتر بوده است.

افزایش عرضه حقوقی‌ها، عرضه سهام دولتی و آزادسازی سهام عدالت؛ عوامل نزول بازار

کرمی ادامه می‌دهد: این افراد توقع بازدهی را دارند، که مابقی افراد که پیش از این سهام خریده بودند، کسب کردند، از تیرماه به بعد ریزش بسیار سنگینی شاهد بودیم. از ابتدای سال ۹۹ با رشد شاخص کل، در نمادهای بزرگ، شاهد فروش‌های سنگین سهامداران عمده بازار هستیم به طوری که حجم عرضه‌ها به شدت افزایش یافته و منجر به اصلاح عمیقی شد. در جریان روند رشد افراد جدید ورودی‌های بازار و خروجی آن افرادی هستند که سهام خود را فروخته و ریال دریافت می‌کنند، در این بین قدرت فروشندگان (سهامداران عمده، حقوقی‌ها) از سهامداران حقیقی بیشتر است زیرا بیش از ۷۰ درصد سهم‌های بازار سرمایه ایران در اختیار سهامداران عمده است.

وی اضافه می‌کند: بنابراین افزایش حجم عرضه‌هایی که توسط نهادهای حقوقی اتفاق افتاده از جمله عوامل مؤثر روند نزولی بازار بوده، همچنین عرضه سهام‌های دولتی در این بین اتفاق افتاد که به صورت صندوق‌های سرمایه گذاری قابل معامله به مردم عرضه شد، اولین تجربه از این صندوق‌ها صندوق دارا یکم بود، این صندوق هنگام بازگشایی رشد بین ۲۰۰ تا ۳۰۰ درصدی داشت و مردم را ترغیب کرد تا صندوق بعدی به نام پالایش یکم را خریداری کنند. عرضه این سهم‌ها اتفاق بدی برای بازار نبوده اما زمانی که حجم عرضه بیشتر از میزان ورودی سرمایه به بازار شود می‌تواند موجب روند نزولی بازار شود، بنابراین عرضه صندوق‌های دولتی موجب نزولی شدن بازار شد.

این کارشناس بازار سرمایه می‌گوید: همچنین سهام عدالت که در دو مرحله آزاد سازی شد نیز از جمله عوامل مؤثر بر روند نزولی بازار سرمایه است، مردم با وجوه ۵۰۰ هزار تومان تا یک میلیون تومان این سهام را خریداری کرده بودند، دارایی مردم از هشت میلیون تا ۱۶ میلیون تومان رسیده بود، ارزش دارایی مردم با تغییرات شاخص کل تغییر یافته بود و مردم می‌توانستند با ثبت سفارش دارایی‌های خود را به فروش برسانند.

نبود تناسب بین رشد شاخص در ابتدای سال با تورم و رشد سودآوری شرکت‌ها

کرمی اضافه می‌کند: رشد ۳۰۰ درصدی شاخص در ابتدای سال ۹۹ با مقدار تورم کشور و رشد سودآوری شرکت‌ها متناسب نبود، در این سه ماه نرخ تورم ۳۰۰ درصد نبوده و نرخ ارز نیز رشد چندانی که موجب رشد ۳۰۰ درصدی سهام سود نبود، بنابراین زمانی که شرکت‌ها به این سرعت رشد قیمت را تجربه می‌کنند به همین سرعت نیز نمی‌توانند درآمد خود را افزایش دهند، افزایش درآمد فرایند زمان بر است به طوری که نرخ فروش محصولات با نرخ‌های جهانی هماهنگ شده و درآمدی که شناسایی می‌شود در گزارشات میاندوره معرفی می‌شود.

P/E بازار در حال متعادل شدن است

وی ادامه می‌دهد: شاخص از محدوده دو میلیون واحد وارد فضای اصلاحی شد، در بهمن ماه همچنان شاهد فرایند اصلاح بازار هستیم برای شناسایی ارزنده بودن بازار باید نسبت P/ E کل بازار را بررسی کنیم این نسب ارزش بازاری سهام شرکت‌ها را نسبت به مقدار سود کل شرکت‌ها در یک بازه یک ساله نشان می‌دهد. این نسبت در بازار سرمایه ایران در دوره تاریخی ۱۰ ساله از شش واحد تا ۱۱ واحد متغیر بوده است. هر چقدر این نسبت پایین‌تر باشد، دارایی‌ها ارزنده‌تر است، زیرا یکی از پارامترهای مهم تحلیل بنیادی بازار این نسبت است، نسبت میانگین هشت یا ۹ واحد را به عنوان یک سطح تعادلی برای بازار در نظر می‌گیریم، در بازار سرمایه ایران اتفاق بسیار نادری افتاده و ما از سطح P/ E، هشت واحدی شاهد رشد بازار تا رشد این نسبت تا ۳۷ واحدی بودیم که که به شدت از میانگین بازار فراتر است.

این کارشناس بازار سرمایه می‌گوید: قیمت سهام شرکت‌ها اکنون در حال کاهش است، همچنین میزان سود شرکت‌ها به دلیل افزایش نرخ ارز نیمایی، و نرخ ارز، افزایش یافته است، زیرا بسیاری از شرکت‌های بزرگ و تأثیرگذار در بورس همچون فولاد سازان، شرکت‌های تولیدات محصولات شیمایی و … محصولات خود را صادر کرده و سود آنها متأثر از قیمت دلار است. اگر مقدار تولید شرکت را ثابت در نظر بگیریم با افزایش قیمت محصولات درآمدهای عملیاتی شرکت افزایش می‌یابد.

کرمی اضافه می‌کند: گزارش‌های میاندوره شرکت‌ها به صورت فصلی منتشر شده که بر نسبت P/ E مؤثر است، در دو مرحله ارائه این گزارشات این نسبت از محدوده ۲۵ واحد تا ۱۵ واحد کاهش یافت، در حال حاضر نیز، این نسبت بر ۱۲ واحد قرار گرفته است. در یک ماه و نیم آینده سال شمسی پایان می‌یابد که آخرین گزارشات میاندوره سال ارائه می‌شود، احتمال می‌رود نسبت P/ E به هشت واحد رسیده و به تعادل برسد، می‌توان گفت تا یک و ماه و نیم آینده شاهد متعادل بودن بازار و تا حدی شاید رشد بازار باشیم.

این کارشناس بازار سرمایه معتقد است: بازار سرمایه صرفاً بر اساس ادبیات مالی حرکت نکرده و فضای سیاسی نیز می‌تواند بر آن تأثیر بگذارد، به دلیل نزدیک بوده به فضای انتخابات و تغییر رئیس سازمان بورس می‌توان یک بازار مثبت را متصور بود زیرا رؤسای جدید تلاش می‌کنند بازار را به روند صعودی باز گردانند، طی جلسه امروز بازار سرمایه نیز تصمیماتی گرفته شد که می‌تواند موجب بازگشت بازار سرمایه به روند صعودی باشد.

افزایش نرخ بهره بانکی موجب کاهش سرمایه گذاری در بازار سرمایه خواهد شد

کرمی اضافه می‌کند: یکی از علت‌های مهم ریزش بازار افزایش نرخ بهره بانکی تا ۲۲ درصد است، اتفاقی است که در پشت پرده اتفاق افتاده است، تغییر نرخ بهره بانکی روی بازار بورس تأثیر می‌گذارد و افزایش آن باعث می‌شود سپرده گذاری در بانک ارزنده‌تر از بازار سرمایه باشد، یکی از درخواست‌های فعالان بورسی این است که نرخ بهره بین بانکی تا کمتر از ۱۸ درصد کاهش یابد، کسانی که در بانک سپرده گذاری می‌کنند باید توجه کنند زمانی که نرخ بهره به ۲۰ درصد و نرخ تورم به حدود ۴۰ درصد می‌رسد، از این سرمایه گذاری صرفاً سود حسابداری برده و سود اقتصادی نصیب ما نخواهد شد و در پایان سال به رغم افزایش پول، قدرت آن کاهش یافته است.

وی ادامه می‌دهد: به طور کلی می‌توان گفت در شرایط کنونی شرکت‌های بازار از نظر سودآوری در وضعیت مطلوب‌تری قرار دارند، نسبت P /E در حال متعادل شدن بوده و اکنون نیز نسبت ارزنده‌ای است، زیرا این نسبت در بازارهای جهانی اکنون در ۳۰ واحد قرار دارد. از طرف دیگر پس از پایان دهی پاندمی کرونا شاهد افزایش نرخ‌های جهانی محصولات هستیم، خلاف نظر دیگران که معتقدند با بازگشت آمریکا به برجام ممکن است بازار افت محدودی را تجربه کند من معتقدم بخش عمده‌ای از شرکت‌های فعال بازار سرمایه ایران که به دلیل وجود تحریم‌ها با محدودیت صادراتی رو به رو هستند، با رفع تحریم‌ها فضای صادراتی برای این شرکت‌ها فراهم شده که افزایش فروش و در پی آن افزایش درآمد آنها را به دنبال دارد، بنابراین می‌توان گفت وضعیت بازار سرمایه ایران به سمت متعادل شدن پیش خواهد رفت.

عوامل متعددی از داخل و خارج بر بازار سرمایه تأثیرگذار است

مهدی رادان، دیگر کارشناس بازار سرمایه نیز در این رابطه در گفت و گو با خبرنگار ایمنا، اظهار می‌کند: تعداد و نحوه تأثیر عوامل مختلف روی بورس زیاد است از الان تا یک و ماه و نیم آینده نمی‌توان پیش بینی حرفه‌ای داشت اما برخی عوامل را می‌توان بررسی کرد که از جمله این عوامل می‌توان به مسئله سلب اعتماد سرمایه گذاران و نگرانی و فرار آنها و خروج نقدینگی از بازار اشاره کرد که در این مدت موجب ریزش بازار شده و باعث شد علی رغم جذابیت قیمت‌ها از نظر بنیادی، سرمایه گذاران حاضر به سرمایه گذاری بلند مدت نبوده و در سودهای کوتاه مدت فروشنده‌اند و رفتارهای نوسانی کوتاه مدت به شدت افزایش یافته است.

وی اضافه می‌کند: بخش زیادی از این عامل ناشی از اظهار نظرهای غیر کارشناسانه، تصمیمات مغایر منافع سرمایه گذاران، سیاسی کردن بازار، نزاع‌های سیاسی و مسائل بین‌المللی است که همه این موارد بر بازار تأثیر گذار است، با این وجود امروز هیئت مدیره سازمان بورس جلسه فوق العاده‌ای داشته که تصمیمات آن می‌تواند بر جو کلی بازار تأثیر مثبت بگذارد و با توجه به جذابیت قیمت‌ها موجب تحرک در بازار شود، اما استمرار این جو نیز به عوامل بیرون بازار بستگی دارد.

این کارشناس بازار سرمایه می‌گوید: عامل دیگر وضعیت بازار ارز است، پس از سخنان رئیس جمهور مبنی بر رسیدن قیمت دلار به ۱۵ هزار تومان قیمت دلار روند نزولی شدیدی تجربه کرد و به ۲۱ هزار تومان نیز رسید، اما اکنون به ثبات نسبی رسیده است، اگر منابع اصلی در اختیار بانک مرکزی بوده و سیاست کاهش نرخ ارز را دنبال کند می‌تواند بر بازار سرمایه تأثیرات منفی داشته باشد زیرا به هر حال ارزش دلاری دارایی شرکت‌ها بر اساس نرخ ارز تغییر می‌کند و همچنین ارزش صادرات دلاری نیز متأثر از نرخ ارز است.

رادان اضافه می‌کند: بنابراین وضعیت بازار ارز نیز تأثیر شدیدی بر بازار سرمایه دارد، فعلاً بازار ارز در حال ثبات است که اگر سایر عوامل تغییر نکند می‌تواند در کوتاه مدت موجب بهبود بازار شود اما این نگرانی در بازار هست که سیاست دولت و بخشی از تصمیم گیران اقتصادی کاهش شدید نرخ ارز بوده، بنابراین نمی‌توان این ریسک را نادیده گرفت. همچنین وضعیت سودآوری به درآمد شرکت‌ها نیز در بازار سرمایه تأثیر گذار است، سودآوری بسیاری از شرکت‌های بازار سرمایه ایران وابسته به قیمت‌های جهانی است، وضعیت بازارهای جهانی با چشم اندازی که از کاهش شیوع کرونا وجود دارد می‌تواند بر جذابیت قیمت سهام شرکت‌ها اضافه کند.

وی ادامه می‌دهد: مسائل اقتصاد سیاسی و مسائل حاکمیتی نیز وجود دارد که در اختیار بازار نیست، مسائلی همچون رد شدن کلیات لایحه بودجه در مجلس این تنش‌ها را علنی‌تر می‌کند، البته امروز سخنگوی دولت قول داده است که دولت از موضع خود در خصوص بازنگری نکردن در لایحه بودجه کوتاه آمده و در بازه قانونی دو هفته‌ای تغییراتی را در لایحه بودجه انجام دهد.

این کارشناس بازار سرمایه می‌گوید: حتماً این تغییر موضع دولت ناشی از مذاکرات پشت پرده است و انتظار می‌رود در صورتی که این اصلاحات توسط دولت انجام شود، مجلس نیز در این مورد رضایت داده و این مسئله ختم به خیر شود، اگرچه برخی مواردی که در کمیسیون تلفیق پیشنهاد شده است همچون کاهش معافیت مالیاتی شرکت‌های صادرات پتروشیمی و فلزی و معدنی و افزایش قیمت حامل‌های انرژی صنایع برای بازار سرمایه نگرانی‌هایی ایجاد کرده است، بنابراین کیفیت این توافق نیز برای بازار اهمیت دارد. در هر صورت تا زمانی که بودجه نهایی شود، ابهامات آن بر نوسانات بازار مؤثر خواهد بود و با برخی از اخبار روند صعودی و با برخی دیگر روند نزولی به خود می‌گیرد.

رادان اضافه می‌کند: مسائل بین‌الملل نیز تأثیراتی در بورس ایران دارد، هیجانی که در زمان انتخاب بایدن برای بازگشت سریع به برجام شروع شده بود اکنون واقع نگرانه تر شده و چانه زنی‌های سیاسی این موضوع را زمان بر می‌کند، هر چقدر به سمت کاهش تنش‌های بین‌المللی پیش رویم بازار تأثیر مثبت گرفته و افزایش تنش‌های بین‌المللی ممکن است موجب نا امیدی در بازار خواهد شد اگر چه به طور همزمان اثراتی روی بازار ارز دارد که ممکن است اثرات یکدیگر را خنثی کند.

وی با بیان اینکه عوامل گفته شده از جمله عوامل اصلی مؤثر بر بازار سرمایه بوده است، تصریح می‌کند: نرخ بهره، سیاست‌های پولی میزان همکاری بانک مرکزی و بورس نیز عوامل جانبی است که به دلیل تعدد عوامل، پیش بینی روند کلی غیر ممکن است اما می‌توان در همین شرایط نیز سهام مناسب را تشخیص داد و بازدهی مناسب را از بازار سرمایه ایران دریافت کرد. برای بازار سرمایه که لحظه‌ها در آن تأثیر گذار است، پیش بینی تا پیش از عید امکان پذیر نیست.

* گزارش از: فرشته بابایی، خبرنگار اقتصادی ایمنا