به گزارش خبرنگار ایمنا، امروزه فضای مجازی این فرصت را به سلبریتی‌ها داده تا هم برخی اهل رسانه به زندگی خصوصی آنها سرک بکشند و هم خود مسائل زندگی شخصی‌شان را به اشتراک بگذارند، سلبریتی‌ها، جایگاه خود را مدیون هوادارانشان هستند و تا زمانی که یک سلبریتی مورد توجه، حمایت و طرفداری هواداران باشد این موجودیت را دارد و اگر این توجه و ارتباط او با هوادارانش قطع شود، جایگاه سلبریتی بودن وی نیز در گذر زمان از بین خواهد رفت.
اما باید این مهم را پذیرفت که سلبریتی‌ها در جامعه امروز ما به مرجع و الگوهایی تبدیل شده‌اند که بسیاری از اقشار مختلف جامعه، به ویژه جوانان از آنها الگوبرداری می‌کنند و سعی بر شبیه‌سازی خود با آنها دارند. اما به راستی چرا جامعه ما به این سمت و سو کشیده شده است که اکثر جوانان به جای الگو از افراد نخبه از سلبریتی‌هایی که برخی از آنها گاها رفتارهای نه چندان مناسبی دارند پیروی می‌کنند؟ در ایران به طور کلی بازیگران و هنرمندان جزو دسته سلبریتی‌ها محسوب می‌شوند در صورتی که در کشورهای دیگر افراد با ویژگی‌های خاص‌تری جزو این طیف شمرده می‌شوند؛ مثلاً افراد کارآفرین یا فردی که توانایی خاص ذهنی دارد به دلیل رفتار و ویژگی‌های خاص و مهارت‌هایی که دارد جزو افراد مشهور یا همان سلبریتی‌ها به شمار می‌رود.
یک سلبریتی که رفتارهای افراطی و گاه هنجارشکن خود را در فضای مجازی عرضه می‌کند نیاز به دیده شدن خود را جبران می‌کند و این یک پدیده آسیب‌شناختی است. به همین دلیل است که دیده نشدن برای این افراد زوال هویت آنها است، از سوی دیگر کسانی که رفتار این سلبریتی‌ها را تأیید و تحسین می‌کنند به احتمال زیاد در نیاز به ایده‌آل‌سازی رفتارهای صحیح از سوی خانواده دچار مشکل هستند.
سلبریتی شدن با بزرگ‌منشی یا رفتارهای ناهنجار
احسان کاظمی، روانشناس در خصوص نمایش رفتارهای ناهنجار برخی سلبریتی‌ها در فضای مجازی به خبرنگار ایمنا، می‌گوید: وقتی صحبت از سلبریتی می‌شود، منظور فردی است که به دلیل برخورداری از یک یا چند جایگاه اکتسابی در زمینه‌ای خاص، شهرت زیادی بین بسیاری از مردم به دست آورده است، بنابراین باید به مؤلفه‌های داشتن جایگاه اکتسابی در زمینه‌ای خاص، شهرت و معروفیت و مطرح بودن در بین بسیاری از مردم توجه کرد.
وی می‌افزاید: در تبیین این مؤلفه‌ها باید بررسی کنیم، چرا سلبریتی شدن نه در تمام زمینه‌ها بلکه در زمینه‌ای خاص مانند هنر، ورزش، مدلینگ، و ثروت بروز می‌کند و هر فردی که جایگاه برجسته‌ای در این حوزه‌ها به دست آورد الزاماً در بین مردم سلبریتی تلقی می‌شود، همچنین باید بدانیم علاوه بر رفتار، سبک زندگی و ویژگی‌های شخصیتی خود این افراد، کمک رسانه‌های مختلف بنگاه‌های تبلیغاتی و شبکه‌های اجتماعی هم در معرفی آنها به عنوان سلبریتی نقش مهمی دارد.
این روانشناس با اشاره به اینکه شهرت برخی سلبریتی‌ها با شهرت برخی بزرگان علم و ادب بسیار متفاوت است، تصریح می‌کند: اگر به مفهوم شهرت بیندیشیم، بسیاری افراد به خصوص در علم، ادب، حکمت و حتی امور عام‌المنفعه در دنیا هستند که در ذهن و تاریخ بشر مشهور و معروف هستند، بدون آنکه خودشان بخواهند یا تلاش کنند که دیده و تحسین شوند یا بر زندگی دیگران نفوذ و تأثیر داشته باشند، هرگز نمی‌توان افلاطون یا ابن‌سینا در تاریخ و زمانه خود و حتی افرادی از همین عصر مثل استاد فرشچیان، استاد شجریان، پروفسور حسابی و امثال این بزرگان را با معنای امروزی سلبریتی بودن، مقایسه کرد، چرا که آنها با بزرگ‌منشی خود مشهور و محبوب شدند، اما برخی از سلبریتی‌های امروز با رفتارهای ناهنجار خود دنبال دیده شدن هستند.
وی خاطرنشان می‌کند: به نظر می‌رسد علی‌رغم شهرت و محبوبیت فراوان این افراد، بعید است کسی بخواهد آنها را جزء دسته سلبریتی‌ها محسوب کند، بنابراین هم زمینه فعالیت یک فرد به اصطلاح سلبریتی و هم سبک زندگی و رفتار او برای دیده شدن، بیشتر شناخته شدن و تأثیرگذاری بر مخاطبان خاص خود حساب این دو نوع شهرت را از هم جدا می‌کند.
شهرت طلبی و تلاش برای ماندن در ذهن هواداران
کاظمی با بیان اینکه نوع شهرت در برخی سلبریتی‌های مانند ظروف یک بار مصرف است و دوام چندانی ندارد، می‌افزاید: در این نوع شهرت برای ماندگاری بیشتر نیاز به تقلای بیشتر از سوی خودشان یا حمایتگران مالی آنها است، بنابراین آنها از هر فرصتی استفاده می‌کنند تا همچنان در جمع دیگر هم قطاران خود چند روزی بیشتر در ذهن هواداران خود باقی بمانند.
وی با اشاره به سوءاستفاده برخی افراد مشهور از موقعیت‌های مختلف در جامعه، می‌گوید: از رسانه‌ها گرفته تا شبکه‌های اجتماعی و حتی بلایای طبیعی، برای این قبیل افراد شهرت طلب دستاویزی است تا نامشان بر سر زبان‌ها بیفتد و به چشم بیایند، گاهی در رسانه‌های رسمی نقش بازی می‌کنند و گاهی همان نقش را با مصاحبه و یا عکسی جنجالی زیر سوال می‌برند، گاه با ظاهری شبیه مردم عادی در حال کمک به سیل زدگان هستند و گاه در اتومبیل‌ها و خانه‌های لاکچری خود برای هوادارانشان دست تکان می‌دهند، گاهی نقد سیاسی می‌کنند و گاهی از نقد تند و تیز همان سیاستمداران بهره می‌برند.
این روانشناس می‌گوید: حتی آنها ممکن است گاهی حرفی بزنند یا رفتاری در انظار عمومی یا شبکه‌های اجتماعی نشان دهند که مورد پیگرد قانونی قرار بگیرند، به دادگاه و محاکم قانونی کشیده شوند، اما همین دردسرها هم برای شهرت بیشتر آنها مفید و مؤثر خواهد بود، گویی آنها به واقع مصداق ضرب‌المثل از "آب گل آلود ماهی گرفتن" هستند.
جایگاه بی‌ثبات سلبریتی بودن در درازمدت
کاظمی تاکید می‌کند: در اینگونه موارد سوژه شدن، حاشیه سازی برای خود و کسب فالوور بیشتر و پررنگ‌تر شدن مهم است نه چیز دیگر. آنها حتی به همدیگر هم رحم نمی‌کنند و کافی است یکی از همین سلبریتی‌ها در شبکه‌های مجازی حرفی بزند که حساسیت‌زا باشد، بلافاصله کامنت‌ها و ویدئوهای عجیب و غریب سرازیر می‌شود و با تخریب آن دیگری، به خیال خود محبوب‌تر می‌شوند.
وی می‌افزاید: البته نمی‌خواهم بگویم که سلبریتی‌ها الگوی مخربی برای جوانان هستند، چه بسا بسیاری از رفتارهای آنها مانند راه‌اندازی پویش‌های مردمی برای حفظ محیط زیست، حمایت از حقوق حیوانات و کمک به بیماران بتواند نقش مثبت و اثربخشی در حل برخی معضلات اجتماعی ایفا کند، اما باید توجه کنیم که این قبیل افراد اگر چه اسم و چهره‌شان برای بسیاری در جامعه آشنا باشد، اگر چه برخی از کارهایشان برای مدتی به ذائقه افراد جامعه خوش بیاید، اما قطعاً در درازمدت و برای اکثریت مردم جایگاه آنها ثبات و قوامی ندارد.
روش سلبریتی‌ها قابل الگوبرداری نیست
کاظمی می‌گوید: دقیقاً شبیه موج سواری که بر امواج سوار می‌شود و همه سرمایه واقعی‌اش یک تخته موج سواری و شگرد و مهارت خود برای سواری گرفتن از موج‌هاست، البته نه هر موجی و چه بسا یکی از همان موج‌ها او را غرق کند و از دیده‌ها محو سازد، بنابراین سبک زندگی و رفتاری آنها بر اساس همین موج‌های هیجانی و اجتماعی است و تا زمانی که توان بازی با این شرایط را دارند نقش و تأثیر بر بخشی از جامعه به ویژه جوانان خواهند داشت.
وی با اشاره به اینکه این سلبریتی‌ها به عنوان الگوی زندگی نخواهند بود، می‌افزاید: منش و روش آنها قابل الگوبرداری برای افراد عادی جامعه نیست و آنها تنها می‌توانند هوادار و طرفدار برای خود دست و پا کنند، این هواداران عمدتاً افرادی هستند با هویت شکل نایافته که معیار و ملاک مشخصی برای زندگی ندارند و به همین خاطر با دنباله‌روی کورکورانه از این سلبریتی‌ها سعی می‌کنند خلأ خود را پر کنند.
این مشاور خانواده با توضیح اینکه گاهی جوانان بدون تعمق و تأمل مطالب آنها را در شبکه‌های اجتماعی دنبال می‌کنند، اضافه می‌کند: جوانان حرف‌ها و عکس‌های سلبیریتی‌ها را لایک می‌کنند و اگر آنها را از نزدیک ببینند ذوق‌زده می‌شوند، آرزو دارند از آنها امضا گرفته و با آن ها عکس سلفی بگیرند و حتی اگر بشنوند دیگران، چهره یا ظاهر او را شبیه فلان سلبریتی می‌دانند، این را بخشی از حُسن خود خواهند دانست.
وی تصریح کرد: رواج این سبک زندگی سلبریتی وار و به تبع آن سبک زندگی فالوورگونه (دنبال کننده)، ذهن جوان را تخدیر می‌کند، سبک زندگی‌اش را دستخوش فضای مدام متغیر و هزار رنگ دنیای سلبریتی‌ها می‌کند و مهم‌تر از همه اینکه مانع از تحقق این نصیحت گهربار نظامی می‌شود که فرمود "فرزند خصال خویشتن باش". سلبریتی بودن، تلاش برای خاص بودن است؛ نه خالص بودن و این در حالی است که ما نیاز به انسانیت خالص داریم، چرا که بدون استثنا و بدون تقلا همه انسان‌ها خاص هستند.
سلبریتی‌ها ساخته دست دیگر افراد جامعه هستند
مصطفی اقلیما، رئیس انجمن علمی مددکاران اجتماعی ایران در خصوص گرایش جوانان به صفحات مجازی سلبریتی‌ها به خبرنگار ایمنا، می‌گوید: معتقدم فضای مجازی هیچ مشکلی برای افراد ایجاد نمی‌کند و باید به همه افراد حق انتخاب داد، اما اینکه چرا برخی رفتارها در این فضا از نظر کارشناسان آسیب‌زاست، نیاز به آسیب‌شناسی دارد.
وی با تاکید بر اینکه نمی‌توان فضای مجازی را محدود کرد، می‌افزاید: وقتی فرد، محتوایی را در شبکه‌های اجتماعی پیگیری می‌کند که از نظر او جالب بوده است باید به او حق انتخاب داد، چون نمی‌توان فضای مجازی را مسدود یا محدود کرد و در عصر ارتباطات و در این فضا حق انتخاب برای همه افراد آزاد است.
رئیس انجمن علمی مددکاران اجتماعی ایران با اشاره به اینکه این به اصطلاح سلبریتی‌ها در جامعه ما رشد یافته و ما آنها را ساخته‌ایم، تصریح می‌کند: برنامه‌های محتوایی در رسانه‌ها به ویژه رسانه ملی دچار ضعف است، باید مرور کرد که تا به حال چه برنامه‌هایی برای جوانان تهیه شده است که این قشر از جامعه ساعات زیادی را صرف بودن در فضای مجازی می‌کنند و به دیدن صفحات مجازی سلبریتی‌هایی که دچار ناهنجاری‌ها هستند گرایش دارند.
محتوای مفید برای جوانان تولید نکرده‌ایم
وی خاطرنشان می‌کند: زیرساخت‌های فرهنگی و آموزشی باید در جامعه تقویت شود، حق انتخاب افراد را نباید محدود کرد، اگر معتقدیم صفحه برخی از بازیگرانی که مهاجرت کرده یا درگیر حاشیه هستند، آسیب‌زا است، باید دید که در مقابل آن چه محتوایی برای جذب جوانان به برنامه‌های مفید تولید کرده‌ایم، بنابراین دست‌اندرکاران فرهنگی باید برنامه‌هایی را تهیه کنند که همه اقشار به ویژه جوانان و نوجوانان به آن گرایش پیدا کنند، اما تاکنون محتوای برنامه‌ها آنگونه نبوده است که افراد جذب شوند.
اقلیما در خصوص پیشگیری از تأثیرگذاری منفی رفتار بازیگران روی جوانان، اظهار می‌کند: متولیان باید برای تولید محتوای متناسب همه گروه‌های سنی برنامه‌ریزی کنند، نبود برنامه‌های مفید برای نوجوانان باعث شده بیشتر افراد جامعه ساعات زیادی را در گوشی همراه خود در صفحات مجازی سر کنند.
نبود ارتباط عاطفی در خانواده جوان را به بیراهه می‌برد
وی در خصوص نبود ارتباط عاطفی در خانواده‌ها، تصریح می‌کند: در برخی خانواده‌ها ارتباط عاطفی وجود ندارد و خانه محل آرامش برای فرد نیست که در این صورت نوجوان یا جوان به سمتی می‌رود که دست به رفتارهای ناهنجار می‌زند، اگر می‌خواهیم نوجوانان در استفاده از فضای مجازی آسیب نبینند، باید محتوا و برنامه‌های مناسب برای آنها تهیه شود.
رئیس انجمن علمی مددکاران اجتماعی ایران خاطرنشان می‌کند: اگر رفتار یک سلبریتی که به خارج از کشور مهاجرت کرده است را می‌بینیم، باید بدانیم که آنها در جامعه ما رشد پیدا کرده و ما آنها را ساخته‌ایم و اگر دست به رفتارهایی می‌زنند که موجب اعتراض می‌شود باید ببینیم چه اقدامی برای آنها انجام داده‌ایم. بنابراین نباید دست روی دست گذاشت و باید بسترهای لازم برای تولید محتواهای فرهنگی را فراهم کنیم.
نظر شما