به گزارش خبرنگار ایمنا، بسیاری آن را نگین انگشتری معماری خانه‌های ایرانی می‌دانند، با آن تزئینات و نمای چشم‌نوازی که دارد چنان در مرکز ایران می‌درخشد که از غرب و شرق عالم برای دیدنش صف می‌کشند. قصه ساختنش، قصه عشق و دلدادگی است، می‌گویند تاجری برای به دست آوردن دل معشوق آن را ساخته است؛ حاج سید حسن بروجردی عاشق دختر سید جعفر طباطبایی می‌شود، اما شرط ازدواج ساخت خانه‌ای در سطح شکوه خانه طباطبایی‌ها بوده است. پس سید حسن دست به کار شده، صنیع الملک و علی مریم کاشانی را استخدام می‌کند و خانه «بروجردی‌ها» ساخته می‌شود.
حالا از آن عشق و دلدادگی یک نماد برای میراث فرهنگی ایران بر جا مانده است، نمادی از معماری خانه‌های ایرانی که در قلب محله سلطان میراحمد می‌درخشد. خانه بروجردی‌ها نه تنها نماد شهر کاشان، بلکه نماد معماری درون‌گرای ایرانی است که با تمام شکوهش چشم هر بازدید کننده‌ای را بین اتاق‌ها و تزئینات بی‌بدیلش به چرخش وامی‌دارد.
از سال ۱۳۵۴ خانه بروجردی‌ها به ثبت ملی رسید و به صورت رسمی یکی از «میراث فرهنگی» ایرانیان شد. خانه‌ای که آهسته آهسته آوازه‌اش در جهان پیچید و به یکی از مقاصد اصلی گردشگران تبدیل شد. اما خانه بروجردی‌ها مانند بسیاری دیگر از میراث فرهنگی ایرانیان در امنیت نبوده و درست دیوار به دیوار خود سایه تهدیدی را احساس می‌کند که روز به روز تیره‌تر می‌شود.
تهدیدها در محله سلطان امیراحمد کاشان از سال ۱۳۹۶ آغاز شد، جایی که مالک یکی از خانه‌های مسکونی روبروی خانه بروجردی‌ها به بهانه مرمت داخلی خانه، مخفیانه سه مغازه ساخت و به ناگهان با فرو ریختن دیوارهای داخل کوچه، درب و کرکره‌های آن‌ها نمایان شد. علی‌رغم شکایت اداره میراث فرهنگی کاشان، این اتفاق در نهایت به تصمیم کمیسیون ماده ۱۰۰ و همان جریمه‌های ناچیز همیشگی ختم شد. حتی چنین تخلف یک بار دیگر نیز رخ داد و سرنوشتی مشابه در کمیسیون ماده ۱۰۰ داشت.
اما بحث اصلی و تهدید اصلی در بافت تاریخی کاشان و در مجاورت خانه بروجردی‌ها، از اردیبهشت‌ماه سال ۱۳۹۸ آغاز شد. برخی رسانه‌های محلی در کاشان خبر دادند که این ساخت‌وسازها سر از زمین مجاور و دیوار به دیوار خانه بروجردی‌ها درآوردند و تحرکاتی در آنجا رخ داد. تحرکاتی که به مجلس نیز رسید و نماینده وقت کاشان در مجلس شورای اسلامی نیز به آن واکنش نشان داد.
این ساخت‌وسازها مربوط به زمینی به زیربنای هزار متر درست در حریم درجه یک خانه بروجردی‌ها و نبش خیابان علوی بود. به نظر می‌رسید این ساختمان با سرمایه‌گذاری بخش خصوصی و با کاربری پارکینگ قرار بود چندین طبقه بالا برود. این در حالی است که مجوز این بنا کاربری «مسکونی» بوده و مجوز تغییر کاربری نیز اخذ نکرده بوده است.
اینطور که از مدارک و اسناد به نظر می‌رسد، زمزمه‌های اولیه ساخت و ساز در این ملک در سال ۱۳۹۷ آغاز شده است؛ در تاریخ ۲۲ مردادماه سال ۱۳۹۷ نامه‌ای از فریدون الهیاری، مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان اصفهان، خطاب به شهردار کاشان نوشته شده است که در متن آن به وضوح بر رعایت تمام ضوابط میراثی تاکید دارد. در این نامه نوشته شده است "که طرح معماری پلاک مورد نظر ضمن رعایت کلیه الگوهای اصیل بافت تاریخی کاشان (اصل درون گرایی)، طراحی ساده و نمای هماهنگ با بافت تاریخی، در صورت تطبیق با کاربری مصوب طرح تفصیلی شهر کاشان مورد تأیید این اداره‌کل خواهد بود."
همچنین در بخش دیگر نامه تاکید شده است که "هر گونه تغییر کاربری باید جهت سیر مراحل قانونی به کمیسیون ماده پنج قانون تأسیس شورایعالی شهرسازی و معماری احاله شود". اتفاقی که به نظر می‌رسد رخ نداده است و این ملک که از کاربری مسکونی به در حال ساخت و ساز به شکل کاربری دیگری بوده، مجوز کمیسیون ماده پنج را ندارد.
در همان شهریور سال ۱۳۹۸ که بحث ساخت‌وساز در حریم درجه یک خانه بروجردی‌ها داغ بود، روابط عمومی اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی کاشان اعلام کرد که ضوابط بنای مجاور خانه بروجردی‌ها به شهرداری ارسال شده است. ضوابطی که به موجب آن حداکثر ارتفاع برای ساختمان در بافت تاریخی از سطح خیابان باید پنج متر باشد و نمای ساختمان درون‌گرا و ساده نیز باید رعایت شود.
شهرداری کاشان نیز در بیانیه‌ای تاکید کرد که "طرح جامع و تفصیلی شهرداری موظف به صدور پروانه برابر ضوابط شهرسازی و اداره میراث فرهنگی است". ادعایی که در عمل خلاف آن انجام شد و به نظر می‌رسد صدور پروانه ساخت و ساز برای ملک جنجالی بدون اخذ مجوز کمیسیون ماده ۵ بوده است. اتفاقی که شهرداری برای توجیه آن گفته است که "محل این بنا در طرح تفصیلی شهر به عنوان مختلط اعلام شده است و نیاز به اخذ مجوز کمیسیون ماده ۵ ندارد".
با این حال بار دیگر بحث نقض حریم خانه بروجردی‌ها داغ شده است، در چند ماه گذشته عملیات ساخت و ساز و پی ریزی‌ها درست بیخ گوش مهم‌ترین خانه تاریخی ایران آغاز شد تا اینکه در روزهای گذشته میل‌گرد ستون‌ها مرتفع کار شد و منظر خانه بروجردی‌ها مخدوش شد. در همین زمان دوستداران میراث فرهنگی در کاشان با راه‌اندازی یک پویش سعی کردند داد خود از این بی‌قانونی را به گوش مسئولان برسانند.
پویشی که تا حدودی موفق عمل کرد و در روزهای گذشته تصاویری از برداشتن میل‌گردهای این خانه در فضای مجازی دست به دست شد. با این حال همچنان دوستداران میراث و دغدغه‌مندان کاشانی به این اتفاق خوش‌بین نیستند و معتقدند که تنها برای آرام کردن جو شهرداری اقدام به جداسازی میل‌گردها کرده است. در صورتی که طبقه سوم این ملک ساخته شود، منظر خانه بروجردی‌ها به طور کامل از بین خواهد رفت ضمن اینکه قوانین میراثی کشور نیز زیرپا گذاشته می‌شود. حتی از کاشان خبر می‌رسد که تنها یک بخش از این میل‌گردها برداشته شده است و از مناظر دیگر همچنان میل‌گردها به چشم می‌خورند.
اداره‌کل میراث فرهنگی استان اصفهان نیز ساکت نمانده و اعلام کرده است که شکایت خواهد کرد. شهرام امیری، مدیر روابط عمومی این اداره‌کل پیش‌تر در گفت‌وگویی گفته است که "کارشناسان ما پیگیر هستند و متوجه نکات غیرقانونی که ناشی از شیطنت شهرداری کاشان است و پای دادستان را هم به میدان باز کرده، بوده‌اند. موافقت میراث فرهنگی با ساخت مجتمع تنها یک موافقت اولیه و مشروط به رعایت منظر و ملاحظات قانونی بوده است. اگر روالی غیر از مطرح شدن دوباره طرح تفصیلی در شورای میراث فرهنگی استان طی شود، این امکان را داریم که از طریق مراجع قضائی شکایت کرده و جلوی ادامه کار را بگیریم".
در روزهای اخیز نیز مهران سرمدیان، رئیس اداره میراث فرهنگی کاشان از برگزاری جلسه مشترکی با حضور فرمانداری، اداره راه و شهرسازی، شهرداری کاشان، شورای اسلامی شهر، اداره میراث‌فرهنگی و نماینده سرمایه‌گذار و مالک پروژه مجتمع پذیرایی و گردشگری و تجاری "راهب" برای تعیین تکلیف این ملک خبر داد.
او گفت: "به دلیل ابراز نگرانی‌های متعدد از طرف دوستداران میراث‌فرهنگی و فعالان فرهنگی و به‌ویژه درخواست ایشان به‌منظور برقراری امکان دید گنبد زیبای بخش سرپوشیده تابستان‌نشین خانه بروجردی از داخل خیابان علوی و با پیگیری دستگاه‌ها و نهادهای مسئول، جلسه‌ای به‌منظور اتخاذ تصمیمات جدید برای رفع این نگرانی‌ها برگزار شد و علاوه بر ضوابط و محدودیت‌های کنترل کننده قبلی، باز هم محدودیت‌های جدیدی در نظر گرفته شد. از جمله با همراهی مالک پروژه و همکاری شهرداری در انجام اقدامات جبرانی شناور در مکانی دیگر، تعداد پنج غرفه جبهه شمالی پروژه که در امتداد و مجاورت خیابان علوی بود حذف شد که با اجرای این کار و عقب‌نشینی چند متری طبقه همکف ساختمان، علاوه بر کاهش تراکم و حذف حدود ۱۳۰ متر مربع از زیربنای مجموعه، منظر گنبد خانه بروجردی‌ها نیز به‌طور کامل از داخل خیابان علوی قابل رؤیت خواهد بود."
۹ متر، پنج متر یا ۵.۵ متر؛ اعدادی است که شهرداری، میراث فرهنگی و راه و شهرسازی کاشان از ضوابط طرح تفصیلی شهر اعلام کردند. اعدادی که رقم شوم ۹ از بین آن‌ها برگزیده شده بوده و حالا به نظر می‌رسد که متوقف شده تا منظر خانه بروجردی‌ها از گزند تهدید منظر در امان باشد. قصه خانه بروجردی‌ها دیگر قصه آن عشق و دلدادگی نیست، قصه کشمکش و دعوا حقوقی چند دستگاه است که همچنان سرنوشت آن در هاله‌ای از ابهام قرار دارد. بیش از هر چیز باید مشخص شود که آیا این ملک نیاز به اخذ مجوز کمیسیون ماده ۵ داشته است و اگر لازم است آیا دارد؟ همچنین این اولین تخلف شهرداری‌ها در مواجه با میراث فرهنگی و بافت تاریخی نیست، همواره از زمان شکل‌گیری «سازمان میراث فرهنگی کشور» تا امروز که وزارتخانه‌ای عریض مسئولیت آن را برعهده دارد، چالش‌ها بین شهرداری‌ها و دستگاه متولی میراث فرهنگی وجود داشته است و مشخص نیست تا چه زمانی این چالش‌ها که غالباً ناشی از خلأ قانونی است باید ادامه پیدا کند.
گزارش از: یزدان روحانی - سرویس فرهنگ و هنر ایمنا
نظر شما