مکانیسم ماشه به چه معناست و در چه شرایطی فعال می‌شود؟

به گزارش خبرنگار ایمنا، به دنبال ناکامی آمریکا در تمدید تحریم‌های تسلیحاتی ایران، دونالد ترامپ رئیس‌جمهور ایالات متحده اعلام کرد که از مکانیسم ماشه برای بازگرداندن تحریم‌ها علیه ایران استفاده خواهد کرد. این در حالی است که به گفته بسیاری از اعضا شورای امنیت، آمریکا به دلیل خروج از برجام امکان استفاده از این مکانیسم را ندارد.

جوزپ بورل، معاون سیاست خارجه اتحادیه اروپا نیز شب گذشته گفت که "چون آمریکا به یکطرفه در تاریخ ۸ مِی ۲۰۱۸ از برجام خارج شد و در هیچ‌یک از فعالیت‌های مرتبط با این توافق شرکت نکرد، نمی‌تواند به عنوان یکی از برجام، از مکانیسم ماشه در قطعنامه ۲۲۳۱ استفاده کند. "

سه کشور اروپایی آلمان، فرانسه و انگلیس نیز در بیانیه‌ای اعلام کردند که موضع ما درباره اثربخشی درخواست آمریکا وفق قطعنامه ۲۲۳۱ به طور واضح به ریاست و اعضای شورای امنیت اعلام شده و ما نمی‌توانیم از این اقدام (آمریکا) که با تلاش‌های کنونی ما در خصوص حفظ برجام ناسازگار است حمایت کنیم. "

به اعتقاد برخی از دیپلمات‌ها، آمریکا برای اجرای «مکانیسم ماشه» راه سخت و دشواری را پیش رو دارد. ایران بارها اعلام کرده است که آمریکا به دلیل خروج از برجام امکان استفاده از این مکانیسم را نخواهد داشت.

مکانیسم ماشه چیست؟

طبق بندهای ۳۶ و ۳۷ برجام هر یک از طرفین توافق می‌توانند نسبت به ادعای خود از هر یک از اعضا، به کمیسیون مشترک شکایت کنند؛ این کمیسیون ۱۵ روز فرصت دارد تا موضوع مورد شکایت را بررسی کند. اگر کمیسیون مشترک نتوانست موضوع را حل کند به وزیران خارجه ارجاع داده می‌شود. وزیران نیز باید ظرف مدت ۱۵ روز موضوع مورد اختلاف را حل و فصل کنند؛ پس از این مدت کمیسیون پنج روز فرصت دارد تا مساله را حل کند.

اگر پس از این فرآیند ۳۵ روزه موضوع شکایت برطرف نشد و طرف شاکی همچنان راضی نشد، می‌تواند موضوع را به‌عنوان تخطی از قوانین به شورای امنیت ارجاع دهد و شورای امنیت نیز باید ظرف مدت ۳۰ روز در مورد این موضوع رسیدگی و قطعنامه‌ای را صادر کند. در مورد تحریم‌های تسلیحاتی نیز باید چنین مراحلی طی شود؛ چنانچه این قطعنامه شامل مکانیسم ماشه شود، طرف شاکی می‌تواند قطعنامه را وِتو کند (به‌جز آلمان که عضو دائم شورای امنیت نیست) و تحریم‌ها تمدید خواهند شد.

مکانیسم دوم ماشه نیز پیرامون دسترسی آژانس ظرف مدت ۲۴ روزبه سایت‌های مشکوک ایران است که طبق توافق، نتیجه همکاری نکردن ایران، به کار افتادن یک مکانیسم حل اختلاف و بازگشت بالقوه تحریم‌های سازمان ملل خواهد بود.

این دو شرط مطرح‌شده در برجام را «مکانیسم ماشه» یا بازگشت خود به خودی تحریم‌ها می‌گویند.

حال باید دید در روزهای پیش رو چه اتفاقی رخ خواهد داد؟ آیا آمریکا بازهم با شکستی دیگر مواجه خواهد شد و یا کشورهای اروپایی در ادامه بد عهدی خود، به بازگشت تحریم‌های ایران رأی مثبت خواهند داد؟ در روزهای آینده خواهیم دید که آیا ایران پس از ۱۳ سال شاهد برداشته شدن تحریم تسلیحاتی علیه خود خواهد بود یا خیر.